Nhện góa phụ đen, rắn hổ mang và bọ ngựa. Chúng ta đang nói đến những loài thuộc nhóm "sexual cannibalism", hay loài vật ăn thịt bạn tình. Để có chất dinh dưỡng trong thời kỳ mang thai, con cái của những loài này sau khi giao phối với con đực thường giết chết và ăn thịt chúng. Nổi tiếng nhất trong số này có lẽ là bọ ngựa với hình ảnh những con đực bị cụt đầu.
Nhưng trong một nghiên cứu mới trên tạp chí Ethology, lần đầu tiên các nhà khoa học báo cáo một loài rắn có tên là Montpellier (Malpolon Monspessulanus) sống ở miền nam nước Pháp. Tại đó, những con đực của loài rắn này lại ăn thịt con cái.
Họ hết sức bối rối khi phát hiện ra hành vi ăn thịt đồng loại ngược đời ở loài rắn này. Nó cực kỳ phản trực giác và tạo ra một mâu thuẫn trong thuyết tiến hóa. Về lý mà nói, nếu tất cả rắn đực Montpellier giao phối với con cái rồi ăn thịt chúng, những con non sẽ không bao giờ được sinh ra và loài rắn này sẽ tuyệt chủng.
Tạp chí The Scientist đã phỏng vấn một trong số các tác giả bài báo, nhà sinh vật học Xavier Glaudas đến từ Đại học Witwatersrand để làm sáng tỏ chuyện gì đang xảy ra với loài rắn Montpellier này.
Trong khi bọ ngựa, nhện góa phụ đen và hầu hết các loài động vật ăn thịt đồng loại chỉ ăn thịt con đực, những con rắn Montpellier đực này lại ăn thịt con cái.
"Tôi đã rất ngạc nhiên và như muốn thốt lên: "Có nghiêm túc không thế? Chuyện này có thật không vậy?", Glaudas nói. Đó là khi ông nhận thấy không chỉ có một mà tới ba con rắn Montpellier đực đã được phát hiện khi chúng ăn thịt con cái trong mùa giao phối.
Các đồng nghiệp của Glaudas đã chụp ảnh những sự kiện này và một số chuyên gia về rắn Montpellier cũng xác nhận điều đó. "Họ công nhận đây là trường hợp 3 con rắn Montpellier đực ăn thịt con cái trưởng thành", ông nói.
"Sau đó tôi nghĩ "Tốt thôi, được rồi, chúng ta cần gom tất cả những bằng chứng này lại. Chúng tôi sẽ viết một báo cáo về điều này. Nó khá phản trực giác và chúng tôi cần công bố nó với quốc tế".
Trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Ethology, Glaudas nhắc lại một thực tế rằng loài vật ăn thịt đồng loại là một hiện tượng không mới trong thế giới động vật. Tuy nhiên, nó thường chỉ xảy ra theo một chiều, những con cái có thân hình lớn hơn, ăn thịt những con đực nhỏ bé sau khi giao phối với chúng.
Việc con đực giết chết và ăn thịt con cái trưởng thành đặc biệt hiếm và khó có lý thuyết nào có thể giải thích được điều đó. Bởi việc giết chết con cái thường khiến con đực mất đi bạn tình tiềm năng hoặc con cái chúng không thể ra đời.
"Gần như mọi nhà sinh vật học như chúng tôi đều nghĩ việc có một loài mà con đực trưởng thành ăn thịt con cái trưởng thành là phản trực giác", Glaudas nói. "Cho đến khi tổng hợp lại tất cả các dữ kiện lại và viết bài báo này, chúng tôi mới nhận ra, trên thực tế vẫn có nhiều lý do để giải thích hành vi ấy".
Lý do thứ nhất, theo Glaudas, những con rắn Montpellier đực này có thể đã nhận diện nhầm con mồi. Rắn Montpellier là một loài săn mồi cơ hội và chúng rất hung dữ. "Có thể những con rắn đực này nhìn thấy một thứ gì đó động đậy và ngay lập tức chuyển sang chế độ săn mồi", ông nói.
Sau khi lao vào tấn công con cái, con đực mới phát hiện ra con mồi là một đồng loại. Nhưng khi cuộc vật lộn đã bắt đầu, chúng không thể làm hòa và dừng lại nữa. Con rắn đực bắt buộc phải giết chết con cái hoặc là ngược lại. Nhưng ở loài rắn này, thể hình của con đực thường có vẻ vượt trội hơn con cái nên chúng đã chiến thắng.
Hai con rắn Montpellier đang vật lộn trong cuộc chiến sinh tồn. Sau đó, con đực đã chiến thắng.
Mặc dù vậy, giả thuyết thứ nhất không giải thích được tại sao con rắn Montpellier đực lại ăn thịt con cái sau đó. Điều này dẫn Glaudas đến giả thuyết thứ hai, những con rắn này đang rất đói. "Có khả năng những con mồi điển hình của rắn Montpellier vào mùa này đang khan hiếm, và những con rắn đã phải chuyển sang săn những con mồi khác lạ", ông nói.
"Dù không thường xuyên nhưng rắn Montpellier đôi khi vẫn ăn các loài rắn khác". Và khi chúng phát hiện ra một con Montpellier cái, chúng sẽ tận dụng cơ hội của mình. Ban đầu, con rắn có thể vờ đến để giao phối, hoặc có thể là khi giao phối xong, chúng sẽ giết chết bạn tình của mình và ăn thịt.
Điều này có phản trực giác và đi ngược với thuyết tiến hóa hay không? Trong trường hợp chỉ có một vài con rắn đực rất đói làm điều đó, sẽ không có vấn đề gì với cả loài Montpellier. Bởi những con đực trong thế giới động vật đều có xu hướng giao phối với nhiều bạn tình, một hành vi nhằm tối đa hóa việc duy trì giống nòi của chúng.
Những con rắn đực Montpellier cũng cần năng lượng và chúng có thể ăn một con cái để sống sót và giao phối với những con cái khác.
Giả thuyết thứ ba mà Glaudas đưa ra là những con rắn Montpellier đang giết và ăn thịt con cái trưởng thành như một cách loại bỏ đối thủ cạnh tranh. "Các thành viên cùng loài chính là đối thủ cạnh tranh tồi tệ nhất của bạn vì chúng cùng sống với bạn trong một ngách sinh thái", ông nói.
"Chúng sử dụng các nguồn tài nguyên giống nhau, chúng thường ăn cùng một loại vật phẩm hoặc con mồi. Vì vậy bằng cách giết và ăn một đồng loại của bạn, bạn đang loại bỏ đối thủ cạnh tranh mạnh nhất mà bạn phải đối mặt".
Khi được hỏi ông nghiêng về giả thuyết nào nhất trong 3 giả thuyết nên trên, Glaudas nói rằng ông cũng không biết. Thậm chí đó có thể chưa phải là những giả thuyết đúng nhất. "Chúng tôi chỉ có thể suy đoán trong trường hợp này mà thôi", Glaudas thừa nhận. "Có thể vẫn còn có những khả năng khác nữa".
Các nhà khoa học đã ghi nhận ít nhất 3 trường hợp rắn Montpellier đực ăn thịt con cái chỉ ở một khu vực giao phối của chúng tại miền nam nước Pháp.
Dẫu vậy, đây vẫn là một phát hiện rất đặc biệt, bởi rắn cái ăn thịt rắn đực trước đây đã được báo cáo. Nhưng có một loài rắn mà con đực ăn thịt con cái thì đây chính là phát hiện đầu tiên.
"Có một bài báo được xuất bản gần đây về rắn hổ mang châu Phi. Trong đó, các nhà khoa học chỉ ra trong thế giới của rắn hổ mang thì chúng có thể ăn thịt lẫn nhau. Nhưng những kẻ bị ăn thịt luôn là con đực. Họ không báo cáo về một trường hợp con đực ăn con cái nào", Glaudes nói.
"Mặc dù mới chỉ quan sát được 3 trường hợp, chúng tôi tin rằng hành vi con đực ăn thịt con cái còn có thể xảy ra thương xuyên hơn với loài rắn Montpellier này".
Nghiên cứu đã được xuất bản trên tạp chí Ethology .
Tham khảo Thescientist
