Làm gì để ngăn chặn hành vi trả thù mất nhân tính?

Phút nóng giận, hại cả đời

Với không ít điều tra viên thuộc Phòng CSHS Công an TP Hà Nội cũng như Công an tỉnh Vĩnh Phúc, Đỗ Văn Bình (SN 1981, thường trú tại xã Vạn Yên, huyện Mê Linh, Hà Nội) là một trong số ít sát nhân khiến các anh day dứt.

Làm nghề đồ tể, Bình đã gây dựng được kinh tế gia đình vững chắc, song gã lại tước đoạt mọi thứ, chỉ vì một mâu thuẫn nhỏ trong cuộc sống.

Quái dị hơn, sau khi lấy đi tính mạng kẻ đã bắt nạt mình Bình nhớ lại những kẻ đã từng gây ra "vết thương lòng" và tìm đến từng người để trả mối thù hàng chục năm về trước. Bình đã khiến 3 người chết, một người bị thương nặng bởi cơn đòn thù ấy.

Sự việc bắt nguồn từ buổi chiều ngày 15-5-2018 khi Bình lái xe đi trên đường xã Vạn Yên (Mê Linh, Hà Nội) thì xảy ra va chạm giao thông với xe máy của anh Hà Văn H. (trú xã Chu Phan) và anh Đoàn Văn T. (trú tại xã Vạn Yên, huyện Mê Linh).

Ngay sau va chạm, H. và T. nhảy xuống dùng bình xịt hơi cay và gậy bóng chày tấn công, bắt Bình phải xin lỗi. Khi về nhà, Bình bị đau ở mắt và gáy nên rất ấm ức và nảy sinh ý định trả thù.

Đỗ Văn Bình tại cơ quan Công an.

Biết là một mình khó địch nổi cả hai, Bình đã lần lượt tìm cách tách hai đối thủ ra. Hắn cũng "tung hỏa mù" khi rủ hai anh đi hát karaoke, cùng uống bia rượu. Tối hôm đó, Bình hẹn gặp anh H. tại một địa điểm vắng, dùng dao bầu sát hại anh H. Tiếp đó Bình lái xe đến quán karaoke Đồng Quê đón anh T.

Khi đi đến địa phận xã Bắc Bình (Lập Thạch, Vĩnh Phúc) Bình lợi dụng lúc anh T. không để ý đã dùng dao bầu đâm một nhát vào bụng nạn nhân khiến anh T. nhanh chóng tử vong.

Sau khi đã gây ra hai vụ giết người đầy toan tính, Bình nhớ lại những kẻ từng gây ra "niềm đau" cho mình và tính việc trả thù. Và hai người phụ nữ từng có mối quan hệ tình cảm với Bình đã trở thành nạn nhân tiếp theo.

Người đầu tiên mà Bình "tính sổ" là chị Nguyễn Thị Th. (trú tại xã Bắc Bình, huyện Lập Thạch, Vĩnh Phúc). Chị Th. vốn là người tình cũ của Bình, song cách đó nhiều năm chị chủ động cắt đứt nên Bình cảm thấy tức giận.

Trước khi tiếp cận nơi chị Th. đang ở, Bình gọi điện cho người thân nói ý định sẽ gây án. Hoảng sợ, người thân của Bình gọi điện thoại báo cho chị Th. để người phụ nữ này tránh mặt Bình. Khi nghe tin, chị Th. đã nhờ anh em xung quanh bảo vệ nhưng không thành vì Bình quá ranh mãnh.

Do đã thông thuộc địa hình, Bình đi theo đường men vào nhà nạn nhân, lẻn vào phòng rồi bất ngờ ra tay chém 2 nhát vào đầu, người của chị Th. Sau đó, Bình bị người thân của chị Th. và người dân trong vùng truy đuổi.

Để thoát thân, Bình lao thẳng ô tô tải của mình vào chiếc xe 16 chỗ do người dân dùng chặn đường. Trước sự manh động đó, không ai có thể khống chế được kẻ sát nhân này. Rất may, chị Th. được đưa đi cấp cứu kịp thời và thoát chết trong gang tấc.

Trên đường chạy trốn, Bình cướp một chiếc xe taxi để làm phương tiện di chuyển. Đối tượng chỉ mở cửa, nói với lái xe rằng "tốt nhất anh nên ra ngoài, để lại mọi thứ trên xe".

Nhìn bộ dạng của Bình, với ánh mắt hằn vẻ dữ tợn, trên tay cầm dao bầu sắc nhọn, người lái xe vội vã bỏ chạy. Bình lái xe đi tìm chị Trần Thị T. (trú tại xã Yên Phương, huyện Yên Lạc, Vĩnh Phúc) để tiếp tục "rửa hận".

Nguyên nhân Bình tìm đến nhà chị T. là trong thời gian quan hệ tình cảm với chị này, đối tượng từng chứng kiến người dì của chị này tới trước cửa nhà mình "nói lung tung", ám chỉ việc kinh doanh, lối sống của Bình không ổn.

Tức giận vì việc này và vì chị T. chia tay Bình trước đó khoảng 1 tháng, nên đối tượng đã tìm tới để trả thù chị T. Gã đã ra tay sát hại chị T. rất dã man. Bình còn nói rằng, rất căm tức dì của chị T. nhưng do người này "có tuổi" nên không truy tìm để sát hại.

Sau khi đã sát hại 3 người, khiến 1 người bị thương nặng, Bình định tiếp tục "xử" nốt một người ở huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên vì có mối thù với Bình từ 8 năm về trước... Rất may, CSHS Công an TP Hà Nội phối hợp với Công an huyện Mê Linh, Công an tỉnh Vĩnh Phúc đã bắt được hắn.

Thù hằn che mù con mắt

Bình không phải là trường hợp gây án do những mối thù cũ. Mới đây, tại xã Đông Phương Yên, huyện Chương Mỹ (Hà Nội) cũng đã xảy ra một vụ giết người khiến một người đàn ông tử vong. Nguyên nhân của vụ việc cũng là từ một mối thù cách đó nhiều năm.

Khoảng 10 giờ sáng ngày 10-7, Trần Trung Bình (SN 1978, trú tại Lương Sơn, Đông Sơn, Chương Mỹ) đi đến nhà chị gái ăn cơm, uống rượu say.

Lúc này, Bình đột nhiên nhớ lại một thời gian trước đã từng bị anh Nguyễn Văn Ngà (trú tại Lương Sơn, xã Đông Sơn, huyện Chương Mỹ) đấm một phát vào mặt nên Bình cảm thấy rất tức giận.

Sẵn men rượu trong người, Bình gọi điện hỏi thăm bạn bè, biết anh Ngà đang ngồi uống cà phê với hội bạn tại quán ở thôn Yên Kiện (xã Đông Sơn). Bình thủ sẵn một con dao bầu nhọn nhét sau quần, tìm đến quán cà phê.

Đến nơi, Bình giả vờ vào ngồi bên cạnh anh Ngà để uống cà phê. Nhân lúc anh Ngà không để ý, Bình đứng dậy nhanh tay rút dao đâm một phát thấu ngực khiến anh Ngà tử vong tại chỗ.

Gây án xong, Bình cầm theo tang vật đến công an xã đầu thú. Ngay sau khi sự việc xảy ra, Công an huyện Chương Mỹ đã vào cuộc phong tỏa hiện trường, tổ chức khám nghiệm, lấy lời khai nhân chứng. Hiện Bình đã bị khởi tố, bắt giam về hành vi giết người.

Thừa lúc nạn nhân không để ý, Trần Trung Bình rút dao đâm một nhát thấu ngực khiến nạn nhân tử vong tại chỗ.

Oán chồng oán, pháp luật nào dung?

Theo PGS-TS Phan Thị Mai Hương (Viện Tâm lý học, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam) các hành vi bạo lực (HVBL) như giết người, cố ý gây thương tích... có thể có nhiều nguyên nhân nhưng với người ở lứa tuổi trưởng thành, trước hết bắt nguồn từ chính bên trong mỗi người bởi họ có đủ trình độ (mà mặt sinh học quy định) để là chủ thể, là người quyết định và chịu trách nhiệm về hành vi của mình.

Nghiên cứu tâm lý học chỉ rõ, cảm xúc tiêu cực khiến con người khó chịu và họ có thể sử dụng HVBL để giải phóng cảm xúc giận dữ, thất vọng hay bất lực của bản thân ra bên ngoài. Nhiều khi, HVBL được thực hiện để người khác thấy sức mạnh, uy lực của cá nhân.

Bên cạnh đó, không ít người sử dụng HVBL để trả thù những ai đã làm tổn thương họ, mà lòng hận thù, sự đố kỵ, thói ích kỷ chính là ngòi châm.

Ngoài ra, xu hướng ứng xử ăn thua, được - mất là phản ứng của một số người mà khi có bất đồng họ luôn nghĩ rằng phải có người được, kẻ mất, người thắng, kẻ thua. HVBL thường được sử dụng để khiến người khác phải thua, mình phải thắng một cách nhanh chóng nhất.

HVBL còn chịu tác động của các yếu tố bên ngoài. Đó là sự trừng phạt không nghiêm minh, sự phổ biến các thông tin bạo lực, tập nhiễm HVBL từ môi trường, lây lan HVBL của đám đông, tác động của rượu bia và các chất gây nghiện.

Một căn nguyên khác là sống thiếu chuẩn mực. Theo Simon Freud - cha đẻ của thuyết phân tâm học thì trong con người có bản năng chết, được thể hiện qua những hành vi mang tính phá hủy mà một trong những hiện thân là bạo lực.

Hành vi tiềm ẩn này chịu sự chi phối của hệ thống nguyên tắc và chuẩn mực xã hội mà con người lĩnh hội, nhập tâm được.

Khi con người sống mà không hướng đến hệ thống chuẩn mực (mà pháp luật là cơ bản), không lấy chuẩn mực xã hội làm cơ sở để chế áp bản năng thì cũng dễ thực hiện các hành vi lệch chuẩn, điển hình là bạo lực.

Ở một góc khác Michael McCullough - nhà tâm lý học tiến hóa (thuộc Đại học Miami, Hoa Kỳ) đã trải qua hơn một thập niên nghiên cứu về trả thù và tha thứ khẳng định.

Trả thù là một sự kích hoạt cảm xúc mạnh mẽ để huy động con người vào hành động. Đây chính là trải nghiệm có ở khắp nơi trong cuộc sống con người, làm con người ở mọi xã hội nổi giận và muốn làm tổn thương người đã làm hại mình.

Nhà tâm lý học David Chester (Đại học Commonwealth Virginia) cùng Nathan DeWall (thuộc Đại học Kentucky) phát hiện ra rằng một người bị xúc phạm hoặc bị xã hội gạt bỏ sẽ cảm thấy đau đớn về tinh thần. Khu vực trong não liên quan đến cơn đau đã có hoạt động mạnh nhất ở những người có phản ứng tấn công lại sau khi bị gạt bỏ.

Trong nghiên cứu tiếp theo, Chester ngạc nhiên khi thấy rằng nỗi đau tinh thần lại được gắn một cách phức tạp với... niềm vui.

Tức là, cảm giác đau đớn ban đầu có thể nhanh chóng được che giấu bằng niềm vui khi có cơ hội để trả thù, nó thậm chí kích hoạt "mạch ban thưởng" trong não (tiếng Anh gọi là accumbens hạt nhân). Những người bị xúc phạm đã tấn công lại chính là vì có thể có được "ban thưởng lạc thú", Chester thấy vậy.

Mối liên hệ giữa sự hiếu chiến và niềm vui không phải là mới. Sigmund Freud đã biết rất rõ về cảm giác được gột rửa khi cư xử một cách hung dữ nhưng ý tưởng trả thù tạo ra hình thái đặc biệt riêng của niềm vui thì chỉ mới đây mới được biết rõ.

"Vì vậy, ở lần tới, bạn đang âm mưu trả thù ai đó đã làm hại bạn, hãy hiểu rằng việc sẽ trả thù có thể gây cảm giác tốt tại thời điểm đó nhưng bạn đừng hy vọng những "lợi ích" ẩn khuất này sẽ kéo dài.

Thay vào đó, nên hiểu rằng cảm giác này tồn tại là vì một lý do rất tốt và nó có thể đã bảo vệ rất nhiều tổ tiên của bạn khỏi bị lợi dụng" - các nhà tâm lý học kết luận.

Sù vậy, theo một điều tra viên Phòng CSHS Công an TP Hà Nội, những mâu thuẫn trong xã hội cần được giải quyết qua đàm phán hoặc nhờ sự can thiệp của pháp luật.

Việc "trả thù" những người đã từng gây ra bực tức hay đau khổ cho mình bằng bạo lực là điều không nên và phải đáng bị lên án. Thậm chí người trả thù sẽ phải đối mặt với những hình phạt nghiêm khắc của pháp luật hình sự.