Ngày 25/7, tờ National Interest xuất bản bài viết "No F-35 for You: Iran's Air Force Might Be Dying" (Tạm dịch: Sẽ không có F-35: Không lực Iran đang chết mòn) của tác giả Paul Iddon.
Nhằm giúp độc giả có cái nhìn đa chiều về năng lực thực sự của Iran và khả năng của các lực lượng vũ trang nước này nếu một cuộc xung đột khu vực diễn ra, chúng tôi xin được lược dịch bài viết.
Lực lượng không quân Iran đang "chết mòn" và sự "lên gân tuyệt vọng"
Hai sự cố vào cuối tháng 8/2018 liên quan đến máy bay chiến đấu F-5F Tiger II của Cộng hòa Hồi giáo Iran đã thể hiện rõ khủng hoảng đang diễn ra trong nội bộ không quân Iran.
Vào ngày 21/8/2018, Iran đã tiết lộ máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 mới. Tổng thống Iran Hassan Rouhani thậm chí ngồi trong buồng lái của máy bay và chụp ảnh.
Vấn đề quan trọng nhất là chiếc máy bay được đề cập tới rõ ràng là một chiếc F-5F, 1 trong số 17 được mua từ Mỹ trong thời kỳ của Vua Shah và chắc chắn nó không được sản xuất trong nước.
Hiện trường một vụ tai nạn máy bay F-5F Tiger II của Iran
Nhà phân tích Nad Iran Uskowi của Iran cho rằng những chiếc F-5F có thể đã nâng cấp các hệ thống điện tử và các vấn đề khác từ công nghệ của những năm 1960. Tuy nhiên, không rõ lý do tại sao Tổng thống Iran tiết lộ một chiếc máy bay 40 tuổi là một máy bay chiến đấu mới.
Sebastien Roblin, một biên tập viên của trang War Is Bored chỉ ra rằng Iran trên thực tế đang phát triển một máy bay mới có tên Kowsar-88.
"Kowsar-88 được coi là biến thể trên những chiếc F-5 sản xuất tại Hoa Kỳ được giải mã công nghệ và sửa đổi mà Tehran dự kiến sẽ sử dụng như máy bay huấn luyện hoặc máy bay tấn công hạng nhẹ.
Nhưng có lẽ máy bay phản lực đó đã không sẵn sàng để trưng bày vào thời điểm đó, vì vậy, Teheran chỉ đơn giản là lấy một máy bay chiến đấu cũ và tuyên bố nó là một máy bay mới".
Máy bay Kowsar-88 của IRIAF và F-5F Tiger II của Mỹ giống nhau "như hai giọt nước"
Những nỗ lực của Iran kể từ những năm 1990 nhằm sửa chữa F-5 đã dẫn đến khoảng một chục máy bay được đưa vào hoạt động là một năng lực đáng kinh ngạc.
Nhưng việc Iran tuyên bố một chiếc F-5F cũ với tư cách là một máy bay chiến đấu mới có thể là một dấu hiệu của sự tuyệt vọng. Dưới sự bao vây kinh tế từ Washington, có vẻ như Iran đang thể hiện sức mạnh quân sự bằng mọi cách có thể.
Tổng thống Iran Rouhani trong buổi tuyên bố sản xuất thành công máy bay Kowsar-88 ngày 21/8/2018.
Nâng cấp máy bay là giải pháp?
Có thể thấy rõ máy bay chiến đấu F-4, F-5 và F-14 do Mỹ sản xuất từ những năm 1970 vẫn là xương sống của không quân Iran.
Phần lớn máy bay của Không quân Iran (IRIAF) có từ thời Shah (Vua) Iran hoặc từ Không quân Iraq, những máy bay đã tháo chạy sang Iran trong Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 để tránh bị phá hủy.
Trong số những chiếc máy bay Iraq bay tới Iran năm 1991 bao gồm máy bay cường kích Su-22 Fitters của Liên Xô. Vào tháng 7/2018, Tehran tuyên bố 10 máy bay đã được đại tu để tiếp tục phục vụ.
Su-22 của lực lượng IRGC sau khi nâng cấp
Tướng Amir Ali Hajizadeh, chỉ huy lực lượng không quân bán quân sự Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) tuyên bố:
"Sau cuộc đại tu này, các máy bay Su-22 sẽ có thể tấn công bằng bom chùm thông minh, tên lửa không đối đất, không đối không và có khả năng nhận và truyền dữ liệu, thông tin từ máy bay không người lái (UAV) từ khoảng cách vài km".
Nâng cấp và cải tiến máy bay thế hệ thứ ba là việc có ý nghĩa đặc biệt vì thực tế là Iran không thể dựa vào các nguồn cung cấp bên ngoài cho máy bay và phụ tùng mới. Nhưng ngay cả khi nâng cấp, những chiếc máy bay cũ vẫn có thể gây nguy hiểm cho phi công.
Vào ngày 26/8/2018, một chiếc F-5F đã bị cháy động cơ. Đại tá Manouchehr Fattahi hạ cánh khẩn cấp, nhưng tác động của cú hạ cánh đã giết chết ông.
Phi công còn lại đã phóng ra bằng ghế phóng và sống sót. Chiếc máy bay vẫn còn nguyên vẹn và có khả năng sẽ cất cánh trở lại sau khi sửa chữa.
Tuy nhiên, vụ tai nạn nhấn mạnh những thiếu sót của IRIAF. Ghế phóng Martin Baker Mk.7 bị lỗi và không thể cứu mạng Fattahi được cho là đã có cơ hội được thay thế 40 năm trước bằng ghế phóng Mk.10IR nếu cuộc Cách mạng Iran 1979 không diễn ra.
Ghế phóng Martin Baker Mk.7A (Thập niên 1960-70) và Mk10 (Thập niên 1970-1980)
Iran đã bỏ lỡ "cơ hội ngắn ngủi" cứu vãn Không quân ra sao?
Sau Thỏa thuận hạt nhân năm 2015, Iran đã có một cơ hội ngắn ngủi để nâng cấp lực lượng không quân của mình.
Tehran đã dự tính mua máy bay chiến đấu Mirage 2000 hiện đại từ Pháp nhưng cuối cùng đã quyết định ngưng thương vụ, kết luận hợp lý rằng họ quen thuộc hơn với trang thiết bị của Mỹ và Nga.
Iran cũng đã có cơ hội mua tới 30 máy bay chiến đấu Su-30 từ Nga nhưng đã quyết định ngưng lại. Điều này có lẽ là do lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) "không thoải mái" khi lực lượng chính quy Iran trở nên quá hùng mạnh.
Mirage 2000H/TH và Su-30MKI của Không quân Ấn Độ
"Chúng tôi có rất nhiều điểm yếu trong không quân", một trong những chỉ huy IRIAF bình luận với Al-Monitor vào năm 2015.
"Máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 của chúng tôi, chẳng hạn như MiG-29A/UB, chưa được hiện đại hóa theo tiêu chuẩn MiG-29SMT, F-14 của chúng tôi vẫn chỉ là F-14A và các máy bay hỗ trợ trên không của chúng tôi, như F-5F Tiger đã quá cũ kỹ.
Thực tế là kẻ thù trong khu vực có máy bay chiến đấu hiện đại nhất của Mỹ và Nga. Rõ ràng là không quân của chúng tôi cần những máy bay mới".
Reza Pahlavi, con trai của Shah (Vua) cuối cùng của Iran Mohammad Reza Pahlavi và một là cựu phi công F-5F Tiger II, đã thông qua mạng xã hội để chỉ trích nhà cầm quyền Iran vì tiếp tục sử dụng máy bay cũ:
"Việc tiếp tục sử dụng các máy bay chiến đấu đã phải nghỉ hưu từ nhiều năm trước, và được thay thế bằng máy bay chiến đấu hiện đại không chỉ là một dấu hiệu cho thấy sự bất tài, mà là tội ác đối với các phi công của quân đội chúng ta".
Một máy bay F5F Tiger II gặp sự cố tại Dezful, Iran