Tháng 10 năm ngoái, khi bà Ursula Von der Leyen đến thăm Trung Quốc với vai trò là Bộ trưởng Quốc phòng Đức, bà đã có những phát biểu phê phán nhưng vẫn theo phong cách ngoại giao.
Thay vì phê phán trực tiếp đường lối ngoại giao cứng rắn của Chính quyền Bắc Kinh, bà dẫn lại lịch sử nước Đức: "Đức trong quá khứ đã từng nhiều lần quá hùng mạnh và quá lấn át. Tham vọng sức mạnh đã dẫn đến nhiều mâu thuẫn, xung đột."
Phản ứng của các quan khách có mặt tại Bắc Kinh hôm đó khá lạnh nhạt, họ chỉ vỗ tay một cách dè dặt.
Lạnh nhạt cũng là phản ứng của Chính quyền Trung Quốc đối với việc bầu bà Von der Leyen giữ chức Chủ tịch Ủy ban Châu Âu.
Bắt đầu từ tháng 11 năm nay, bà sẽ trở thành nhà lãnh đạo của hơn 30.000 nhân viên của Ủy ban này và là gương mặt đại diện cho Liên minh Châu Âu.
Bên cạnh các lãnh đạo, nguyên thủ của 28 quốc gia trong Liên minh, bà Ursula Von der Leyen sẽ đóng một vai trò quan trọng trong việc giải quyết các mâu thuẫn xung đột trong tương lai.
Bà Ursula Von der Leyen. Ảnh: Getty Images
Và trong quá trình đó, Liên minh Châu Âu sẽ thường xuyên phải đàm phán trao đổi với 3 cường quốc mạnh nhất thế giới là Mỹ, Nga và Trung Quốc.
Thế lực ngày càng trỗi dậy của Trung Quốc trên thế giới đã được bà Ursula Von der Layen đặc biệt nhắc đến một cách trực diện hơn nhiều trong một cuộc phỏng vấn với tờ Thời báo Đức "Zeit" tháng 1 năm nay, tức là chỉ vài tháng sau chuyến thăm Bắc Kinh: "Chúng ta đã quá thiếu sót khi không để tâm đến vấn đề Trung Quốc".
Trung Quốc không thể hiện sức mạnh quân sự nhiều như Nga, nhưng: "Trung Quốc thể hiện quan hệ với chúng ta một cách hữu nghị, và chính vì vậy chúng ta thường không nhìn thấy họ đã theo đuổi các mục tiêu đằng sau đó của họ như thế nào. Họ thật là khôn ngoan."
Bà Von der Leyen phê phán chính sách bành trướng
Những lời phát biểu rõ ràng của bà Von der Leyen chắc hẳn sẽ không được lòng chính quyền Trung Quốc.
"Đối với Trung Quốc, rõ ràng là bà Von der Leyen không phải là ứng viên mong muốn cho chức vụ Chủ tịch Ủy ban Châu Âu" - đó là phát biểu của ông Bernhart Bartsch, chuyên gia về Trung Quốc của Viện Bertelsmann.
Bà Von der Leyen trong những năm gần đây đã nhiều lần nhấn mạnh rằng, bà nhìn nhận mối quan hệ với Trung Quốc sẽ là thách thức trọng tâm trong việc ổn định trật tự toàn cầu.
Theo ông Bartsch: "Cùng với một số ít chính trị gia Châu Âu khác, bà Von der Leyen đã công khai kêu gọi nhìn nhận một cách nghiêm túc thế lực đang trỗi dậy của Trung Quốc, trao đổi thẳng thắn về các vấn đề phát sinh và đối diện với Trung Quốc với tinh thần thống nhất của Châu Âu".
Bà Von der Leyen giờ đã có thể hướng sự quan tâm của Ủy ban Châu Âu tới vấn đề tỷ giá đáng quan ngại của đồng nhân dân tệ của Trung Quốc.
Người tiền nhiệm của bà, ông Jean-Claude Juncker trước kia đã quá quan tâm cân nhắc đến việc giữ cho quan hệ thương mại giữa Trung Quốc và Liên minh Châu Âu không bị ảnh hưởng.
Nhưng chính quyền Trung Quốc đặt Liên minh Châu Âu trước ngày càng nhiều vấn đề: yêu cầu về việc mở cửa thị trường một cách công bằng đã không được phía Bắc Kinh thực hiện, sự kiểm soát của Nhà nước đối với các tập đoàn lớn ngày càng tăng lên cũng như việc trấn áp những nhóm đối lập và những tộc người thiểu số như người Duy Ngô Nhĩ ở Tân Cương.
Việc phê phán những vấn đề đó của Trung Quốc không phải là sự kiện mới. Bà Von der Leyen đang đi theo xu hướng ở Châu Âu, đó là nhận xét của ông Thomas Eder, một nhà nghiên cứu trong Chương trình quan hệ quốc tế của Viện Mercator chuyên nghiên cứu về Trung quốc (Merics).
Ông Eder nói: "Nhìn nhận vấn đề Trung Quốc một cách nghiêm túc hơn không phải là do bà Von der Leyen mới khởi xướng mà là một xu hướng ở Châu Âu được bà tiếp nối".
Chỉ có điều bà Von der Leyen sẽ làm điều đó theo cách riêng của mình: bà nổi tiếng là người diễn đạt một cách rất ngoại giao - nhưng đồng thời được đánh giá là người rất có khả năng thực hiện những điều mình đã nói.
Ảnh minh họa: Nikkei Asian Review
Trong bài phát biểu tranh cử của mình trước Nghị viện Châu Âu, bà Von der Leyen cũng đã thể hiện rõ ràng việc bà đánh giá đường lối chính sách của Bắc Kinh đang đi ngược lại với con đường của Châu Âu.
Tuy bà Von der Leyen không nêu đích danh Trung Quốc, nhưng bà muốn nhắm đến nước nào thì đã rõ.
Theo như ông Bartsch thì: "Nhà nữ chính khách của đảng Dân chủ Thiên chúa giáo CDU (tức bà Von der Leyen) đã đề cập đến các nước đang trở nên độc tài hơn, dùng tiền để mua ảnh hưởng trên toàn cầu, tạo ra sự phụ thuộc thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng và theo đuổi chính sách bảo hộ mậu dịch".
Ngay trong bài phỏng vấn với tờ Thời báo Đức "Zeit", bà Von der Leyen đã phê phán chính sách bành trướng của Trung Quốc: "Người Trung Quốc đang bành trướng một cách âm thầm và từng bước một".
Sau Thế Chiến thứ 2, nước Mỹ chú trọng đến việc xây dựng các liên minh và lòng tin, trái lại Trung Quốc quan tâm tới việc tạo ra những sự phụ thuộc về kinh tế. Rõ ràng thông qua Dự án cơ sở hạ tầng "Con đường tơ lụa mới" mà trong đó Bắc Kinh cung cấp các khoản tín dụng với quy mô lớn, các nước như Srilanka đã bị đẩy vào thế phụ thuộc về kinh tế.
"Cái giá phải trả là nguồn nguyên liệu thô, mở cửa thị trường và ủng hộ Trung Quốc trên các diễn đàn quốc tế", bà Von der Leyen nói.
Tổng thống Pháp Macron mong muốn chấm dứt "thời kỳ ngây thơ"
Trước hết, bà Von der Leyen có đồng quan điểm với Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. Ông Macron mong muốn chống lại "sự ngây thơ" trong mối quan hệ với Trung Quốc.
Mới cách đây vài tuần, bên lề Hội nghị thượng đỉnh G-20 ở Osaka (Nhật Bản ), Tổng thổng Pháp đã hội đàm với Thủ tướng Nhật Shinzo Abe nhằm xây dựng một liên minh đối trọng với Trung Quốc.
Đối với phía Châu Âu, việc đắc cử của bà Von der Leyen là một tin tốt lành. Trong mấy tháng gần đây, Ủy ban Châu Âu đã đưa ra bàn thảo một Kế hoạch gồm 10 điểm nhằm xây dựng một Chính sách tự chủ hơn của Châu Âu đối với Trung Quốc. "Bà Von der Leyen chắc chắn sẽ ủng hộ Kế hoạch" - ông Bartsch, chuyên gia về Trung Quốc, nói.
Ngay cả với Nghị viện Châu Âu, bà cũng có thể hợp tác tốt về vấn đề Trung Quốc: "Tại Nghị viện, chính sách đối với Trung Quốc cũng do một chính khách Đức của Đảng Xanh, ông Reinhard Buetikofer, phụ trách.
Ông này là một trong những người có năng lực nhất về xây dựng Chính sách của Châu Âu đối với Trung Quốc, và ông cũng có cùng quan điểm với bà Von der Leyen trong vấn đề này".
Điều này không nhất thiết phải dẫn tới việc đe dọa ảnh hưởng đến quan hệ thương mại giữa hai bên, theo như ông Eder, nhà nghiên cứu của Viện Mercator, chừng nào những "lằn ranh đỏ" mang tính biểu tượng không bị vượt qua, ví dụ như việc gặp gỡ Đức Đạt Lai Lạt Ma của Tây Tạng. Những tháng hè này sẽ được bà Von der Leyen tận dụng để soạn thảo chiến lược riêng của mình.