Là cha mẹ, một trong những điều có tác động nhất bạn có thể làm là ghi nhận những thành tích và thói quen lành mạnh của con cái. Đây là lúc bạn để các "cơ đồng cảm" của mình hoạt động để khuyến khích trẻ có những hành vi tốt, sự tự tin và cả giá trị bản thân.
Tuy nhiên, điều quan trọng là bạn phải chấp nhận rằng không ai sinh ra đã hoàn hảo cả - con bạn cũng sẽ có lúc đưa ra những lựa chọn sai lầm. Và cách bạn xử lý và ứng phó với những tình huống như vậy sẽ quyết định liệu chúng có đưa ra quyết định tốt hơn và phát triển các thói quen lành mạnh về sau hay không.
Dưới đây là những điều mà các bậc cha mẹ nuôi dạy nên những đứa trẻ tự tin, thông minh và đồng cảm sẽ làm khi con họ cư xử sai:
1. Họ tập trung vào hành vi của con cái
Khen ngợi những hành vi cụ thể sẽ tốt hơn là khen tổng thể, khen cho có. Đó là cả một sự khác biệt giữa việc nói "Con ngoan quá!" và "Cất dọn đồ chơi là một việc làm rất đáng khen của con!"
Bằng cách này, trẻ em không phải lúc nào cũng bị phân loại là trẻ "ngoan" hay "hư" một cách máy móc. Chúng bị phê bình về các hành vi của mình, và chúng sẽ biết mình cụ thể cần thay đổi ra sao để trở nên tốt hơn.
Nếu phê bình, hãy phê bình "hành vi" của trẻ thay vì phê bình "con người" chúng.
Ví dụ, hãy nói, "Mẹ không thích việc con đánh em mình, đó không phải một hành động tốt mà con nên làm" thay vì nói, "Con hư quá, con là một người anh tồi."
Điều chúng ta cần làm là để trẻ biết rằng chúng có những lựa chọn tốt hơn để xem xét trong tương lai, và chúng có khả năng để đưa ra những lựa chọn tốt hơn.
2. Họ sử dụng cảm giác tội lỗi, thay vì xấu hổ
Adam Grant, một giáo sư tâm lý học, nói rằng sử dụng một chút cảm giác tội lỗi để sửa chữa con bạn sẽ tốt hơn là sử dụng sự xấu hổ. Ông lập luận rằng xấu hổ là một kỹ thuật không hiệu quả với những hậu quả tồi tệ. Nhưng cảm giác tội lỗi, khi được sử dụng một cách cẩn thận, có thể là một động lực mạnh mẽ.
Ví dụ, nếu con bạn làm điều gì đó sai trái, sự xấu hổ nói với trẻ rằng trẻ không phải là người tốt, trong khi cảm giác tội lỗi sẽ yêu cầu trẻ phản ánh về cách mà một hành vi cụ thể mang lại hậu quả không tốt, và là động lực để trẻ có hành vi tích cực hơn trong tương lai.
Grant nói: "Khi trẻ em cảm thấy tội lỗi, chúng có xu hướng ăn năn và hối hận, đồng cảm với người mà chúng đã làm tổn thương và cố gắng sửa chữa để khiến điều đó trở nên đúng đắn hơn."
Ông chỉ ra một nghiên cứu trong đó trẻ mới biết đi được đưa cho một con búp bê bằng vải và chân trái của nó bị gãy trong quá trình chơi: Những trẻ xấu hổ thường tránh các nhà nghiên cứu và không tình nguyện nhận rằng chúng đã làm rách con búp bê, trong khi những trẻ cảm thấy tội lỗi lại muốn sửa đổi.
3. Họ xây dựng giá trị bản thân cho trẻ
Grant khuyến nghị rằng trước khi trẻ chuyển từ giai đoạn chập chững biết đi sang thành trẻ mẫu giáo, chúng ta nên nhờ chúng giúp đỡ mình. Cho con bạn tham gia vào các công việc hàng ngày của bạn sẽ cung cấp cho chúng sự hài lòng với bản thân và khiến chúng cảm thấy như chúng có một điều gì đó ý nghĩa để cống hiến.
Bạn có thể nâng cao nhận thức về giá trị của con mình bằng cách đặt những câu hỏi như "Con sẽ là người biết chia sẻ chứ? Hoặc là một người biết chăm sóc người khác? Con có thể chơi với em con trong 10 phút giúp mẹ để mẹ làm nốt công việc của mình được không?"
Tôi ước tôi đã làm điều này với các con của tôi khi chúng ở độ tuổi nhỏ hơn. Khi tôi bắt đầu cầu cứu khắp nhà lúc chúng khoảng 9 tuổi, là khi tôi nhận ra là đã quá muộn. Đã có những trận chiến xảy ra vì chúng không quen với việc giúp đỡ người khác.
Rút kinh nghiệm từ sai lầm của tôi: Hãy bắt đầu yêu cầu con cái giúp đỡ mình với những công việc đơn giản ở giai đoạn đầu trong độ tuổi của con.
4. Họ thảo luận về cảm xúc
Đây là một mẹo nuôi dạy con tuyệt vời đến từ Tiến sĩ Markus Paulus, giáo sư tâm lý học phát triển tại Đại học Ludwig Maximilian ở Munich, Đức.
Ông ấy khuyên các bậc cha mẹ nên có những cuộc trò chuyện cởi mở và thực hiện các hoạt động khám phá cảm xúc với con mình. Nếu con trai bạn la hét với em gái của mình, hãy hỏi con bạn cảm thấy như thế nào trong thời gian đó và rằng chúng nghĩ rằng em mình có thể cảm thấy như thế nào khi bị la mắng.
Mục đích là hướng trẻ em vào thế giới tuyệt vời của cảm xúc. Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu đã quan sát các bậc cha mẹ đọc sách tranh cho những đứa con mới biết đi của mình và họ phát hiện ra rằng những đứa trẻ được yêu cầu thảo luận về cảm xúc trong sách có xu hướng chia sẻ nhanh hơn và thường xuyên hơn.
5. Họ tránh "hối lộ"
Đôi khi, cha mẹ từ bỏ việc sửa chữa hành vi xấu và dùng đến "hối lộ" khi muốn con làm gì đó tốt. Nhưng một số nhà nghiên cứu nói rằng cha mẹ nên tránh thói quen này.
"Hối lộ" con là một chiến lược chỉ có tác dụng trong ngắn hạn. Hành vi tốt không phải là thứ nên được gắn cùng với đồ chơi hay món ăn. Cha mẹ nên khai thác nguồn ước muốn làm điều tốt một cách tự nhiên xuất phát từ chính mong muốn của trẻ.
Tác giả của bài viết là Lynne Azarchi, giám đốc điều hành của Trung tâm Thanh thiếu niên Kidsbridge, một tổ chức phi lợi nhuận phòng chống bắt nạt. Cô cũng là tác giả của cuốn "The Empathy Advantage: Coaching Kids to be Kind, Respectful and Successful."