Theo dữ liệu của Tổng Cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa Việt Nam quý 1/2023 ước đạt hơn 79,3 tỷ USD, giảm 11,9% so với cùng kỳ năm trước. Trong bối cảnh tình hình xuất khẩu nhìn chung không có nhiều đột phá, các mặt hàng nông sản lại trở thành điểm sáng khi không ít cái tên ngược dòng tăng trưởng tốt, số khác ghi nhận mức giảm thấp hơn mặt bằng chung.
Đáng chú ý, gạo và rau quả là 2 mặt hàng hiếm hoi duy trì tốc độ tăng trưởng cả về sản lượng và kim ngạch xuất khẩu từ đầu năm 2023 tới nay. Sau 3 tháng đầu năm, xuất khẩu gạo Việt Nam ghi nhận sản lượng gần 1,9 triệu tấn, trị giá gần 982 triệu USD, tương ứng tăng tới 34% so với cùng kỳ.
Đồng thời, xuất khẩu rau quả cũng đạt mức tăng trưởng ấn tượng 16% với trị giá 984 triệu USD. Đáng nói, kim ngạch xuất khẩu gạo trong quý 1/2023 đạt mức cao nhất trong vòng 6 quý và mặt hàng rau quả ghi nhận kim ngạch lớn nhất 7 quý.
Một số mặt hàng khác như sắn hay cà phê ghi nhận mức giảm nhẹ lần lượt là 9% và 5%, đều thấp hơn mặt bằng chung.
Cổ phiếu nông sản "bội thu"
Kim ngạch xuất khẩu nhiều mặt hàng nông sản xấp xỉ hàng "tỷ đô" trong quý 1 là một trong những yếu tố ảnh hưởng tích cực tới biến động nhóm cổ phiếu nông sản trên sàn chứng khoán.
Điển hình, nhóm cổ phiếu gạo xuất hiện nhiều cái tên tăng vài chục phần trăm từ đầu năm. Trong đó, cổ phiếu TAR của Nông nghiệp Công nghệ cao Trung An tăng 35% so với đầu năm lên 14.400 đồng/cp; LTG của Lộc Trời ghi nhận nhịp tăng 30% lên mức 30.600 đồng/cp kể từ đầu năm; theo sau mã PAN của PAN Group cũng tăng 21% lên 18.100 đồng/cp.
Liên quan tới một nông sản xuất khẩu tăng trưởng mạnh và đạt kỷ lục năm 2022 là sắn, hai doanh nghiệp xuất khẩu sắn bao gồm CTCP Nông sản thực phẩm Quảng Ngãi (APFCO, mã chứng khoán: APF) và CTCP Nông Lâm sản thực phẩm Yên Bái (mã chứng khoán: CAP) đang trở thành hiện tượng mới trên sàn chứng khoán.
Bất chấp thị trường chung đang xuất hiện nhịp điều chính khá mạnh, APF vẫn đang duy trì phong độ khi liên tiếp thiết lập đỉnh cao mới. Cổ phiếu này kết phiên giao dịch 21/4 tại vùng đỉnh với mức giá 78.100 đồng, tương ứng tăng hơn 29% kể từ đầu năm.
Trong khi đó, CAP cũng chứng kiến đà tăng mạnh từ đầu năm và đang trên đường hướng về vùng đỉnh cũ được thiết lập vào giữa năm 2022. Hiện, thị giá CAP đang ở ngưỡng 85.800 đồng/cp, tăng trên 18% so với thời điểm đầu năm.
Thị giá cổ phiếu CAP bật tăng mạnh khả năng cao nhờ kết quả kinh doanh tăng trưởng mạnh mẽ mới được công bố. Theo BCTC quý 2 niên độ 2022-23 (từ ngày 1/1-31/03/2023), doanh thu của CAP đạt hơn 185 tỷ đồng và lãi ròng hơn 35 tỷ đồng tăng lần lượt 87% và 71% so với cùng kỳ.
Mặt khác, mía là một mặt hàng nông sản thiết yếu trong việc sản xuất đường. Giá đường bật tăng mạnh từ đầu tháng 4 khiến các cổ phiếu đường “đứng ngồi không yên”.
Tính từ đầu năm, các cổ phiếu đường SLS của Mía đường Sơn La; QNS của Đường Quảng Ngãi; LSS của Mía đường Lam Sơn,.. đã bật tăng mạnh mẽ từ 25% đến 54%. Thậm chí, trong tuần vừa qua, KTS của Đường Kon Tum còn "bỏ túi" 4/5 phiên bật tăng kịch trần, tương ứng tăng 35% chỉ sau 1 tuần giao dịch.
Không dừng lại ở đó, một cổ phiếu mía đường khác cũng chứng kiến đà tăng cực "ngọt" là SLS. Cái tên này tiếp tục “phá đỉnh” lịch sử vào phiên cuối tuần 21/4, thị giá đang “neo” ở vùng đỉnh 172.000 đồng/cp. Thậm chí mức giá cao nhất trong phiên còn lên tới 179.000 đồng/cp. Đây cũng là ngưỡng thị giá cao ngất ngưởng ở thời điểm hiện tại trên sàn chứng khoán.
Theo BCTC quý 3 niên độ 2022-23 (từ 1/1/2023 đến 31/03/2023) của Mía đường Sơn La, SLS lãi ròng hơn 109 đồng, tăng 90% so với thực hiện cùng kỳ và cũng ghi nhận mức lợi nhuận cao nhất kể từ khi hoạt động trong 1 quý.
Hưởng lợi lớn nhờ giá bán "tăng vọt"
Bên cạnh việc xuất khẩu tăng mạnh, đà bứt phá của nhóm cổ phiếu nông sản trên còn bắt nguồn từ việc giá bán một số mặt hàng trong xu hướng tăng cao: đường, gạo, sắn...
Giá đường đã tăng vọt lên mức cao nhất trong vòng hơn một thập kỷ trước lo ngại về nguồn cung toàn cầu khan hiếm đè nặng lên an ninh lương thực toàn cầu. Giá đường thô thế giới ghi nhận nhịp tăng "thẳng đứng" từ đầu tháng 4, chạm 24,67 US cent/lb vào ngày 19/4 và cũng là mức cao nhất kể từ quý 1/2012.
Trước đó, Hiệp hội mía đường Việt Nam (VSSA) đã đưa ra dự báo tích cực cho ngành mía đường cả nước trong niên vụ 2022-2023, khi cả diện tích sản xuất, sản lượng mía đưa vào ép và sản lượng đường được sản xuất đều tăng so với niên vụ trước đó. Nhờ áp dụng biện pháp chống lẩn tránh phòng vệ thương mại, đối với một số sản phẩm đường mía nhập khẩu từ các nước ASEAN, lượng đường nhập khẩu vào Việt Nam đã giảm rõ rệt.
Theo Chứng khoán VNDirect , giá đường toàn cầu trong 6 tháng đầu 2023 sẽ được hỗ trợ bởi sản lượng đường thấp hơn dự kiến ở Ấn Độ cùng với sản xuất đường ở châu Âu bị ảnh hưởng tiêu cực bởi thời tiết bất lợi (hạn hán).
Nhóm phân tích lo ngại rằng giá xăng tăng cao gần đây có thể thúc đẩy các nhà máy Brazil và Ấn Độ chuyển hướng trồng mía sang sản xuất ethanol. Do đó, VNDirect dự báo giá đường Việt Nam sẽ diễn biến theo xu hướng của giá đường tế giới.
Đồng thời, VNDirect cũng đánh giá nhu cầu gạo thế giới sẽ duy trì ở mức cao trong năm 2023 do những bất ổn về chính trị và kinh tế cùng với xung đột chưa được giải quyết giữa Nga và Ukraine, đẩy nhu cầu dự trữ gạo lên cao.
Giá xuất khẩu gạo được kỳ vọng sẽ tiếp tục tăng trong năm 2023 do 1) nhu cầu dự trữ lương thực ở nhiều quốc gia tăng, 2) Ấn Độ chưa có kế hoạch dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm hay bỏ áp thuế 20% xuất khẩu gạo trắng trong năm 2023 khi họ vẫn đang nỗ lực kiềm chế đà tăng giá gạo trong nước, 3) Việt Nam đang tập trung sản xuất gạo chất lượng cao để phù hợp với xu hướng tiêu dùng toàn cầu, và 4) nhiều vùng trồng lúa đã chuyển sang các loại cây trồng khác có lợi hơn, điều này có thể dẫn đến giảm sản lượng gạo trong năm 2023.
Đối với sản xuất tinh bột sắn, đây không phải ngành nghề quá nổi bật trên thị trường. Tuy vậy, kinh doanh sắn đang tăng trưởng tốt thời gian gần đây và được coi là mặt hàng nông sản xuất khẩu "tỷ đô" của Việt Nam (trong năm 2022).
Cụ thể, sắn và các sản phẩm từ sắn là một trong những mặt hàng nông sản hiếm hoi vẫn duy trì được tốc độ tăng trưởng cả về sản lượng và kim ngạch xuất khẩu trong năm qua. Hiện, tinh bột sắn là nguyên liệu trong chế biến thực phẩm, mì tôm, bột ngọt, phụ liệu trong các ngành dệt may, sản xuất cồn, hóa chất,...
Việc xuất khẩu sắn của Việt Nam tăng trưởng tốt chủ yếu do nhu cầu phục từ các thị trường chính như Trung Quốc, Philippines, Malaysia, Nhật Bản,... Đặc biệt là Trung Quốc khi quốc gia này mở cửa trở lại và đang tăng cường nhập khẩu các sản phẩm từ sắn (tinh bột sắn, sắn lát…) để sản xuất xăng sinh học và thức ăn chăn nuôi.
Trên thị trường thế giới, giá sắn và sản phẩm sắn cũng đang biến động tăng ở một số nước sản xuất chính. Tại Thái Lan, hiệp hội tinh bột sắn Thái Lan đã điều chỉnh tăng giá sàn xuất khẩu tinh bột sắn tháng 4 lên mức 550 USD/tấn, tăng 55 USD/tấn so với tháng đầu năm và chưa thấy dấu hiệu dừng tăng. Trong khi giá thu mua tinh bột sắn cũng được điều chỉnh lên mức 18 Baht/kg, tăng 1,5 Baht/kg so với thời điểm đầu năm.
Tồn tại một số thách thức
Mặc dù được hưởng lợi lớn và triển vọng xuất hiện nhiều "tia sáng", nhóm nông sản đặc biệt là đường và gạo vẫn tồn tại một số thách thức đối với các doanh nghiệp.
Đối với ngành gạo, VNDirect cho biết, việc Ấn Độ hủy bỏ lệnh cấm xuất khẩu gạo sẽ gây áp lực cạnh tranh cho gạo Việt Nam và làm giảm giá gạo xuất khẩu. Đa dạng hóa cơ cấu cây trồng và xâm nhập mặn có thể ảnh hưởng đến diện tích trồng lúa. Giá phân bón tăng cao ảnh hưởng đến thu nhập của nông dân, điều này cũng có thể dẫn đến giảm diện tích trồng lúa khi họ chuyển sang các loại cây trồng khác.
Hơn nữa, gạo Việt Nam sẽ phải cạnh tranh với gạo Thái Lan trong năm 2023. Theo Hiệp hội doanh nghiệp xuất khẩu gạo Thái Lan, xuất khẩu gạo của Thái Lan sang Philippines dự kiến sẽ tăng gấp đôi vào năm 2023 do Việt Nam đang phải đối mặt với những hạn chế về năng lực xuất khẩu gạo.
Doanh nghiệp mía đường cũng cần nhìn nhận một số rủi ro từ gian lận thương mại chưa được kiểm soát triệt để hay buôn lậu cũng có thể tạo ra áp lực cạnh tranh về giá đường trong nước. Một thách thức khác là thời tiết hanh khô ở nhiều vùng mía sẽ dễ xảy ra cháy gây ảnh hưởng tới chất lượng và sản lượng mía.