Trong tuyên bố chung của mình, Ngoại trưởng các nước Đông Nam Á khẳng định họ "quan ngại sâu sắc" trước các diễn biến gần đây trên Biển Đông, một lời chỉ trích nhắm thẳng vào các hành vi gây hấn của Trung Quốc trên vùng biển này.
"Chúng tôi bày tỏ sự quan ngại sâu sắc đối với những diễn biến gần đây, những diễn biến này đã làm xói mòn lòng tin, sự tín nhiệm, gia tăng căng thẳng, và có khả năng gây ảnh hưởng tiêu cực tới hòa bình, an ninh, và ổn định trên Biển Đông" - tuyên bố nêu rõ.
Hãng tin Channel News Asia đã gọi đây là một "cái tát thẳng vào mặt" Bắc Kinh ngay trên sân nhà, nơi Ngoại trưởng Vương Nghị tiếp đón lãnh đạo Bộ Ngoại giao các nước ASEAN, trong đó có Phó Thủ tướng - Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh của Việt Nam.
Hội nghị Ngoại trưởng ASEAN-Trung Quốc tại Bắc Kinh. Ảnh: Reuters
Tuyên bố của phía ASEAN cũng nhắc đến một "cuộc đối thoại thẳng thắn với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị", và nhấn mạnh sự nguy hiểm của các hành động xây dựng trái phép mà Bắc Kinh đã và đang tiến hành trên Biển Đông.
"Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phi quân sự và kiềm chế trong tất cả các hoạt động, trong đó có cải tạo đất, một yếu tố có thể gia tăng căng thẳng trên Biển Đông.
Chúng tôi nhấn mạnh tầm quan trọng của việc gìn giữ hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do đi lại bằng đường thủy và đường không trên Biển Đông, chiếu theo các quy tắc được luật pháp quốc tế công nhận, trong đó có Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS) 1982" - tuyên bố cho biết.
Đại diện Ngoại giao các nước ASEAN tiến tới tuyên bố này trong bối cảnh các nước trong khu vực đang nóng lòng chờ đợi phán quyết chính thức của Tòa Trọng tài Thường trực (PCA) về vụ kiện giữa Trung Quốc và Philippines.
Như một cách đáp trả việc Trung Quốc khẳng định sẽ không công nhận phán quyết nói trên, Ngoại trưởng các nước ASEAN tuyên bố họ "tôn trọng tuyệt đối các thủ tục pháp lý cũng như các tiến trình ngoại giao, thay vì biện pháp đe dọa sử dụng hay sử dụng vũ lực".
Phó giáo sư quan hệ quốc tế và khoa học chính trị Richard Javad Heydarian, thuộc Đại học De La Salle (Philippines) nhận định, có thể coi tuyên bố chung của ASEAN như một động thái thể hiện sự ủng hộ của khối này với Manila.
"Có thể thấy rõ, các biện pháp nhằm chia rẽ khu vực, cũng như loại bỏ vấn đề Biển Đông ra khỏi chương trình nghị sự của Trung Quốc tại hội nghị lần này đã không phát huy tác dụng" - ông Heydarian nhấn mạnh.