Sang mùa, trời cứ nắng tí lại chuyển mưa phùn, nóng nóng ẩm ẩm một chút lại ào ào gió lạnh, đỏng đảnh như có một Sài Gòn thu nhỏ giữa lòng Hà Nội. Lượn qua con ngõ nhỏ gần làng Cốm, bỗng nghe mùi trầm hương thoang thoảng, xen lẫn với mùi gió ngai ngái.
Bỗng nhiên nhớ nhà quá. Nhớ mẹ lui cui trong bếp nấu cơm, dọn dẹp. Nhớ bố tóc đã điểm bạc đứng lầm rầm khấn vái trước bàn thờ gia tiên mỗi dịp tôi về ăn rằm, cúng giỗ, Tết tư. Cảnh tượng quen thuộc ấm áp ấy khiến tôi ứa nước mắt…
Với thế hệ 8X 9X chúng ta, thì ngoài những điều trên, còn gì khiến ta nhớ về gia đình và tuổi thơ nhỉ? Mái tranh, bếp rạ, chõng tre, cái quạt con cóc rè rè… Và trong bếp thì nhà nào cũng có chiếc chạn bát “thần thánh” làm bằng gỗ và những miếng lưới, phải không?
Với mọi đứa nhóc thì ngày xưa, cái chạn quen thuộc ấy chẳng khác gì tủ lạnh thần kỳ bây giờ, lúc nào cũng có thức ăn hoặc hoa quả, bánh trái gì đó mà bà và mẹ cẩn thận cất đi.
Chiếc chạn gỗ quen thuộc trong ký ức của hàng triệu người Việt Nam.
Hình ảnh chiếc chạn gỗ cũ kỹ gắn với tuổi thơ của bao nhiêu người đã gợi lên rất nhiều xúc cảm khi được đăng tải trên một diễn đàn mạng xã hội lớn.
Thời ông bà, bố mẹ mình hay gọi cái chạn ấy là gạc – măng – rê, cao tầm 2 mét, làm bằng gỗ và những tấm phên, hoặc khung mắt muỗi. Chạn sẽ có 2 tầng hoặc 3 tầng, tùy theo người đóng thiết kế, những tầng dưới để hở, đựng bát đĩa, gia vị mắm muối…
Còn ngăn trên cùng – chính là “kho tàng” mà đứa trẻ nào cũng thích - chuyên dùng để cất thức ăn, tránh khỏi gián, chuột.
Rất nhiều thành viên mạng đã bồi hồi kể lại những kỉ niệm thơ bé gắn liền với chiếc chạn, với các câu chuyện vui vẻ, hài hước, xen lẫn xúc động.
“Nhà tôi ngày xưa sàn là đất nện, nên bố tôi kê chân chạn vào 4 cái bát sành, xong đổ nước vào để ngăn chuột bọ leo lên.
Lần nào trông thấy nó cũng tưởng tượng ra truyện Tấm Cám, nghĩ mình là cô Tấm được ông bụt cho 4 cái lọ chôn xuống chân chạn, để mấy hôm sẽ có quần áo đẹp, dép guốc mới.
Thế là lén đem xương cá bỏ vào 4 cái bát sành, bốc mùi kinh lên, bố phát hiện ra đánh cho một trận chạy tuột cả quần”.
“Ông nội tôi làm thợ mộc, nên ông tự đóng một chiếc tủ chạn rất đẹp, được chạm trổ tinh xảo. Ông bảo, đó là món quà tặng bà và mẹ tôi.
Thực ra, ông nhắc khéo 2 người phụ nữ duy nhất trong nhà là phụ nữ phải tề gia nội trợ, nấu ăn cho ngon. Vì ý nghĩa ấy mà mẹ tôi nung nấu ý định sẽ đốt cái chạn đầu tiên khi về nhà chồng”.
“Ôi cái chạn tuổi thơ, bao nhiêu lần bị bà quất sưng mông vì tội rình rập bốc trộm thức ăn cả mới cả cũ. Nhưng lúc cháu ngoan thì bà lại giấu quà bánh gì đó trong tủ, chỉ là quả ổi hay cái kẹo kéo thôi, rồi gọi mình vào bếp tự mở ra khám phá, kiểu gì cũng sướng điên lên.
Giờ thì bà mất rồi, cái chạn cũng chẳng còn nữa”.
Giờ chẳng còn mấy nhà giữ món đồ cũ xưa này nữa, chỉ trông thấy trong các chỗ trưng bày thời bao cấp, hoặc ở nông thôn
Công nhận, “tội lỗi” liên quan đến cái chạn gỗ nổi tiếng này được dân tình thú nhận nhiều nhất là tội ăn vụng, sau đó là chuyện làm vỡ bát đĩa. Cái cảm giác lén lút, háo hức ôm bụng kêu rột rột, thò đầu vào ngăn tủ tìm đồ ăn, ôi sao mà ngây thơ đáng yêu quá.
Tìm được đồ ăn ngon lành thì hạnh phúc tưởng ngất, nhưng đa số các “phi vụ” vụng trộm này đều thất bại, vì chúng ta hồi nhỏ quá lùn, trong khi cái chạn cao ơi là cao.
Bị bố mẹ phát hiện ra là ăn đòn, tấm tức khóc, nhưng sau này nghĩ lại mới hiểu bố mẹ lo lắng thế nào, chỉ một hành động nhỏ mà cũng thể hiện được tấm lòng của thầy u dành cho con cái. Họ sợ ta leo trèo bị ngã, và muốn ta rèn luyện tính thật thà nữa.
Rồi tất cả cũng lớn dần trong vòng tay yêu thương của gia đình. Khi chúng ta cao bằng cái ngăn chạn cao nhất, lấy thức ăn không còn phải kiễng chân rướn cổ nữa, thì chiếc chạn cũng đến thời kỳ “vào viện dưỡng lão”.
Sau hàng chục năm phục vụ sinh hoạt gia đình, làm tròn nhiệm vụ giúp đỡ các bà nội trợ, vẻ bề ngoài của cái gạc – măng – rê ấy đã cũ mòn, bị mối mọt gặm hết, vừa lạc hậu, vừa xấu xí.
Bây giờ, cuộc sống đủ đầy hiện đại hơn, đã có rất nhiều vật dụng trong bếp với đủ chức năng "xịn" hơn cái chạn cổ lỗ sĩ, như tủ lạnh, lò vi sóng... Nhìn cái chạn gỗ thảm thương, già cỗi biết bao khi một chiếc chạn mới được mang về thay thế.
Cái chạn nhôm kính kiêu ngạo trên tường với tiếng kêu sắc lẻm, khác hẳn chiếc chạn già bằng gỗ, mở ra mở vào hàng triệu lần vẫn trầm đục, êm ái.
Ngày cái chạn cũ bị lôi ra xẻ làm củi đun, hoặc tận dụng làm mấy thứ linh tinh khác, đứa nhóc nào cũng tần ngần lưỡng lự, vừa tiếc nuối vừa buồn, thậm chí khóc toáng lên mà chẳng hiểu vì sao.
Cái chạn bát như người bạn đồng hành suốt nhiều tháng năm của cả mấy thế hệ, cất giữ một phần tuổi thơ trong trẻo, hạnh phúc biết bao…