Việc Nga mở chiến dịch quân sự tấn công Ukraine đã làm chấn động trật tự thế giới, thách thức vị thế toàn cầu của nước Mỹ. Tuy nhiên, học giả Ấn Độ Brahma Chellaney cho rằng nếu xung đột Nga - Ukraine cứ kéo dài mãi, nó sẽ khiến Mỹ bị phân tán khỏi những thách thức đang gia tăng ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Theo chuyên gia Chellaney, thách thức đơn lẻ lớn nhất đối với an ninh Mỹ không phải là một nước Nga đang suy yếu mà là một Trung Quốc đang trỗi dậy, với mục tiêu được cho là thay thế vị trí siêu cường của Mỹ.
Nghịch lý bên đối đầu, bên đối thoại
Chính Tổng thống Biden đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thảo luận với Bắc Kinh. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin đã gọi đối thoại là cần thiết sau khi người đồng cấp Trung Quốc từ chối tổ chức hợp với ông bên lề Thượng đỉnh an ninh châu Á (Đối thoại Shangri-La) ở Singapore.
Nhưng nghịch lý là, chính quyền Tổng thống Biden lại lảng tránh đối thoại và ngoại giao với Nga. Kéo dài xung đột ở Ukraine làm tổn hại nguồn lực của Mỹ và còn lâu mới thúc đẩy được lợi ích dài hạn của Mỹ. Cuộc đối đầu vũ trang này cũng bộc lộ các nhược điểm quân sự của phương Tây, trong đó kho đạn quan trọng của chính Mỹ đang suy giảm và khả năng tái bổ sung được đánh giá là kém.
Chừng nào xung đột Ukraine chưa chấm dứt thì Mỹ chưa thể tập trung vào khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương - điều có lợi cho Trung Quốc.
Thông cáo chung ngày 20/5 của Tổng thống Biden và các nhà lãnh đạo khác trong nhóm G7 ở Nhật Bản cam kết “tăng tổn phí của Nga” trong khi “kiên định ủng hộ Ukraine đến khi nào nước này vẫn cần”.
Trong một thông cáo khác được công bố một ngày trước đó, các nhà lãnh đạo G7 vạch ra các bước đi nhằm “hạn chế hơn nữa quyền tiếp cận của Nga đối với nền kinh tế của chúng ta” và thắt chặt các lệnh trừng phạt chưa từng có tiền lệ nhằm vào Moscow.
Các nhà lãnh đạo G7 đặt ra các yêu sách rất cao để chấm dứt xung đột Ukraine: Nga phải rút quân hoàn toàn và vô điều kiện khỏi toàn bộ lãnh thổ Ukraine được quốc tế công nhận.
Tuy nhiên, xung đột Ukraine đã chuyển thành một cuộc đấu tiêu hao khiến không bên nào giành được bước tiến đáng kể trên chiến trường. Khi ấy, việc rút quân Nga hoàn toàn và vô điều kiện ít khả năng sẽ xảy ra. Chưa kể, sau khi sáp nhập một số vùng lãnh thổ của Ukraine, Nga đã tiến hành củng cố thế trận phòng ngự ở đây để bảo toàn chiến quả.
Trong thông cáo chung, Tổng thống Biden và các nhã lãnh đạo G7 còn lại còn cam kết bảo đảm “Nga phải chi trả cho việc tái thiết dài hạn Ukraine”. Họ sẽ tiếp tục phong tỏa các tài sản của cá nhân và thực thể Nga trong thẩm quyền của họ nếu Nga không chịu bồi thường các thiệt hại gây ra cho Ukraine.
Nhưng các điều kiện như thế không chỉ trái với trật tự quốc tế dựa trên luật định mà còn xúc tác cho xung đột bất tận, mà điều này vừa làm suy yếu Nga và tổn hại sức mạnh phương Tây, vừa mang lại lợi ích cho Trung Quốc về kinh tế và chiến lược.
Đã đến lúc Mỹ cần buông bỏ?
Thời đại phương Tây ngự trị toàn cầu đã qua, xung đột kéo dài ở Ukraine sẽ càng thúc đẩy thay đổi sức mạnh toàn cầu từ Tây sang Đông.
Giám đốc Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA) Williams Burns gần đây có chuyến thăm mật tới Bắc Kinh - đây là minh chứng cho việc Tổng thống Biden đang cố làm hài lòng Trung Quốc khi ông gia tăng áp lực quân sự và chế tài lên Nga.
Chính quyền Biden một mặt tìm cách làm Nga sụp đổ về kinh tế và thể chế chính trị, mặt khác lại cố gắng tái bảo đảm với Chủ tịch Tập Cận Bình về “Năm Không” của Trung Quốc: Không thay đổi chế độ chính trị ở Trung Quốc, Không tìm cách tách rời kinh tế Mỹ với Trung Quốc, Không theo đuổi chính sách “một Trung Quốc, một Đài Loan”, Không kiềm chế Trung Quốc, và Không mở Chiến tranh Lạnh mới với Trung Quốc.
Tuy nhiên, dù ngọt ngào với Trung Quốc đến mấy thì Tổng thống Mỹ Biden cũng khó có thể thuyết phục Trung Quốc ngừng liên kết với Nga để đối phó Mỹ. Ông Tập Cận Bình đã quyết tâm đưa Trung Quốc thành cường quốc thế giới không đứng sau bất cứ nước nào khác. Trên thực tế, Trung Quốc và Nga, với các đồng minh quan trọng như Iran, đang trong quá trình hình thành một “Trục Á-Âu” để thách thức trật tự toàn cầu do Mỹ dẫn dắt, bao gồm cả vị thế của đồng đô la Mỹ với tư cách là đồng tiền dự trữ chính của thế giới.
Khi ủng hộ Ukraine trong xung đột với Nga, Mỹ đã chấp nhận thực tế là cuộc xung đột đó làm trầm trọng khủng hoảng năng lượng và lương thực, từ đó dẫn tới lạm phát cao và tăng trưởng toàn cầu suy giảm.
Cuộc phản công dự kiến của Ukraine có thể làm tăng nguy cơ xung đột trực tiếp giữa Nga và Ukraine.
Sau hơn 15 tháng chiến sự, có điều rõ ràng là cả Nga lẫn Ukraine cũng như các đồng minh phương Tây của Ukraine đều không ở vào thế giành được các mục tiêu chiến lược chủ đạo. Lệnh ngừng bắn là con đường duy nhất thoát khỏi thế bế tắc quân sự hiện nay.
Trong Chiến tranh Triều Tiên vào giữa thế kỷ 20, người ta phải mất tới 2 năm trong thế bí quân sự thì mới đạt được một lệnh đình chiến.
Xung đột Ukraine kéo dài thêm sẽ gây thêm đổ máu mà chưa chắc bên nào đặt được mục tiêu chiến lược, đồng thời có thể sẽ thúc đẩy chính thức hóa trục quan hệ Nga-Trung Quốc. Ngược lại, nếu xung đột này đóng băng, Mỹ có thể giảm bớt chú ý vào Nga và quan tâm nhiều hơn đến Trung Quốc./.