[HỒ SƠ] Tàu chiến Mỹ từng bắn nhầm máy bay chở khách Iran khiến 290 người chết

Đang bay trên vịnh Ba Tư trong hành trình từ Iran sang Dubai ngày 3/7/1988, chuyến bay 655 của Iran Air sử dụng máy bay Airbus A300 chở 290 hành khách và thành viên phi hành đoàn phát nổ vì trúng tên lửa phóng đi từ tuần dương hạm tên lửa dẫn hướng USS Vincennes.

Tổng thống Rouhani sử dụng con số 290 trong một bài viết trên Twitter hôm 6/1.

“Những kẻ nhắc tới con số 52 cũng nên nhớ tới con số 290. Đừng bao giờ đe dọa quốc gia Iran”, Tổng thống Rouhani viết trên Twitter.

Con số 52 là để chỉ số địa điểm ở Iran mà Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa tấn công nếu Iran trả đũa vụ Mỹ ám sát tướng Qassem Soleimani.

Vụ không kích sát hại tướng Iran hôm 3/1 khiến căng thẳng Mỹ-Iran gia tăng và hai bên lời qua tiếng lại một cách dữ dội. Năm 1988, không khí ở vịnh Ba Tư cũng căng thẳng như vậy.

Một chiếc Airbus A300 của Iran Air tương tự chiếc máy bay bị tàu chiến Mỹ bắn hạ năm 1988. Ảnh: Wikipedia.

Chiến tranh tàu chở dầu

Trong hơn một năm, Hải quân Mỹ cam kết bảo vệ tàu thương mại đi qua vịnh Ba Tư vì lúc đó khu vực này rất nguy hiểm vì có “chiến tranh tàu chở dầu” – một nhánh của chiến tranh Iran-Iraq giai đoạn 1980-1988.

Iran tìm cách phong tỏa sự tiếp tế của Iraq bằng đường biển ở vịnh Ba Tư. Cụ thể, Iran rải mìn và phóng rocket vào các con tàu.

Sương mù chiến tranh xuất hiện năm 1987 khi một máy bay chiến đấu của Iraq tưởng nhầm tàu khu trục Mỹ USS Stark là một tàu chở dầu của Iran nên phóng 2 quả tên lửa vào tàu khu trục. Hậu quả là 37 thủy thủ Mỹ thiệt mạng.

Tàu khu trục Mỹ USS Stark trước khi trúng 2 quả tên lửa Exocet phóng từ máy bay chiến đấu của Iraq trong chiến tranh Iran-Iraq (Ảnh chụp ngày 17/5/1987). Ảnh: Getty.

Ngày 14/4/1988, một quả mìn của Iran phát nổ khiến tàu khu trục USS Samuel B. Roberts của Mỹ gần như gãy đôi.

Bốn ngày sau, các tàu chiến của Mỹ được giao nhiệm vụ tấn công các tàu chở dầu Iran để trả đũa. Họ phóng tên lửa và đánh chìm một tàu của Iran.

Trong bối cảnh căng thẳng đó, ngày 3/7/1988, chuyến bay 655 của Iran Air cất cánh từ sân bay Bandar Abbas. Đó là một sân bay lưỡng dụng (cả dân sự và quân sự), nơi quân đội Iran chuyển tới một số máy bay chiến đấu F-14, theo điều tra của Hải quân Mỹ sau vụ bắn hạ máy bay chở khách của Iran.

Quân đội Mỹ tin rằng, những chiếc máy bay chiến đấu F-14 của Iran được trang bị tên lửa Maverick và loại tên lửa này có thể tấn công tàu Mỹ trong bán kính 16km.

Một ngày trước đó, một trong những chiếc F-14 đó bị tuần dương hạm USS Halsey cảnh báo khi nó tiến quá gần tàu Mỹ.

Sáng 3/7, tuần dương hạm USS Vincennes của Mỹ tham gia chiến đấu cùng tàu khu trục USS Montgomery, bắn nhau với các pháo hạm Iran đang đe dọa một tàu chở dầu của Pakistan ở vịnh Ba Tư, theo báo cáo của Hải quân Mỹ.

Tuần dương hạm tên lửa dẫn hướng USS Vincennes ở Honolulu, Mỹ năm 2005. Ảnh: US Navy.

Tưởng máy bay chở khách là chiến đấu cơ mang tên lửa

Vụ tai nạn xảy ra sau khi chuyến bay 655 của Iran Air rời sân bay Bandar Abbas, 7 phút sau khi cất cánh.

Các cuộc điều tra sau đó của Hải quân Mỹ cho thấy máy bay chở khách của Iran bay trên đường bay thương mại được phê duyệt và tự xác định trên tần số kiểm soát không lưu là chuyến bay dân dụng.

Tuy nhiên, phi công Iran không được cảnh báo về tình trạng thù địch đang diễn ra trong khu vực, dù tháp Bandar Abbas phát cảnh báo về các trường hợp tương tự trước đó trong chiến tranh, theo báo cáo của Mỹ.

Trên tuần dương hạm USS Vincennes, thuyền trưởng nhận được tin báo một máy bay không xác định không phản ứng với cảnh báo của tàu chiến. Ông này cũng được báo cáo sai rằng, đó có thể là một chiếc máy bay chiến đấu F-14 của Iran.

Nếu chiếc máy bay không xác định mang theo tên lửa Maverick, thuyền trưởng Mỹ có chưa đầy 5 phút để quyết định là tàu của mình có gặp nguy hiểm hay không, theo báo cáo của Mỹ.

Sau vụ tàu khu trục USS Stark bị trúng tên lửa một năm trước đó, phía Mỹ có chỉ thị với nội dung chấp nhận sai lầm để bảo vệ mạng sống của người Mỹ. Trong bối cảnh đó cộng với chỉ còn vài phút để quyết định xem tàu của mình có nằm trong bán kính tấn công của tên lửa lắp trên máy bay chiến đấu của Iran hay không, thuyền trưởng tuần dương hạm Vincennes ra lệnh khai hỏa.

Bảy phút sau khi cất cánh, chiếc máy bay chở khách Airbus A300 của Iran Air dính tên lửa đất đối không bắn đi từ tuần dương hạm Vincennes.

Sau đó, quân đội Mỹ gọi vụ việc này là “một thảm kịch và tai nạn đáng tiếc”.

Iran kiện chính phủ Mỹ ra Tòa án Công lý quốc tế năm 1989. Năm 1996, Mỹ và Iran đồng ý giải quyết vụ kiện, theo đó, Mỹ bồi thường hàng chục triệu USD cho gia đình các nạn nhân.

Hai ngày sau khi chuyến bay 752 của Ukraine International Airlines rơi xuống gần thủ đô Tehran của Iran ngày 8/1, lãnh đạo của nhiều nước nói rằng, có khả năng tên lửa phòng không của Iran đã bắn nhầm máy bay của Ukraine. Ngày 11/1, quân đội Iran thừa nhận họ tưởng máy bay Ukraine là mục tiêu thù địch nên dùng tên lửa bắn hạ.

Hàng nghìn người Iran hô to “Mỹ chết đi”, tham dự lễ tang tập thể 76 người chết khi tuần dương hạm Mỹ USS Vincennes bắn hạ máy bay chở khách của Iran năm 1988, khiến tổng cộng 290 người thiệt mạng, trong đó có 254 người Iran. Họ giơ tranh mô tả vụ việc. Ảnh: AP.

Số người thiệt mạng trong vụ máy bay Iran bị tàu Mỹ bắn rơi: