Chuẩn bị “hồi hương”, điệp viên Eli Cohen bí mật quay trở lại Israel qua ngả Zurich, gặp lại gia đình và nghiên cứu về Syria.
Em trai ông, Albert, nói: “Anh ấy trở về Israel trong 3 tuần do cha chúng tôi qua đời. Sau khi chịu tang một thời gian, anh ấy rời Israel để sang Italy, tại đó anh đi tàu thủy sang Alexandria. Rồi từ đó, anh lại lênh đênh trên biển sang Beirut, Lebanon”.
Vượt biên vào Syria
Theo em trai của Cohen, một đặc vụ địa phương đã hộ tống Cohen tới biên giới Syria sau khi Cohen tới Lebanon. Tại đây hai người hối lộ một lính biên phòng để được nhập cảnh.
Albert kể lại câu chuyện của anh mình: “Việc vượt biên không khó lắm, vì biên giới không được bảo vệ nghiêm ngặt. Và sau khi đặt chân lên lãnh thổ Syria, cả hai thẳng tiến về thủ đô Damascus”.
Cohen định cư ở thủ đô Syria vào năm 1962. Ở thành phố này, các mối liên hệ mà Cohen có được hồi ở Argentina đã phát huy tác dụng.
Trước tiên là mối liên hệ với Tướng Amin Hafiz, nhân vật trở thành Tổng thống Syria sau cuộc đảo chính vào năm 1963. Viên tướng này thấy ở “Kamel Amin Thaabet” (tức Cohen) một con người có giáo dục, yêu nước, và một doanh nhân thành đạt sẵn lòng đầu tư vào Syria.
Albert kể tiếp: “Bất cứ ai muốn làm một người nói dối giỏi thì phải có một trí nhớ xuất sắc. Cohen có một trí nhớ phi thường, và chính điều này cho phép anh ấy đánh lừa đối phương và tiến hành cuộc chơi nghiệp vụ đánh lừa ban lãnh đạo cao nhất của Syria”.
Em trai của điệp viên Cohen đưa cho Sputnik xem văn bản ông khai trước tòa sau khi bị bắt. Albert nói rằng lời khai này cho thấy Cohen đã xâm nhập sâu đến cỡ nào vào giới chóp bu của nền chính trị Syria.
Đoạn khai của Cohen trước một tòa án Syria: “Tôi đã nỗ lực xâm nhập vài bộ và vài cơ quan khác của chính phủ. Trong số đó có bộ quốc phòng, bộ kinh tế, bộ thông tin, bộ các vấn đề đô thị, ngân hàng trung ương và một số cơ quan nữa...”.
Tiếp cận các thông tin chiến lược
Với sự giúp đỡ của một số nguồn tin tin cậy sẵn lòng cung cấp thông tin, Cohen đã gửi về trung tâm các chi tiết quý giá về tình hình chính trị, kinh tế và quân sự ở Syria vào đầu thập niên 1960.
Trong các thông tin trên, đặc biệt quý giá là thông tin về hợp tác quân sự của Syria với Iraq, thông tin mật về vũ khí Liên Xô cung cấp cho Damascus, cũng như việc tái bố trí lực lượng vũ trang Syria, gồm pháo binh và hệ thống công sự ở Cao nguyên Golan.
Cohen cũng đánh cắp được kế hoạch của Syria dịch chuyển dòng chảy của sông Jordan nhằm tước đi của Israel một trong các nguồn nước ngọt chính.
Ngoài ra, điệp viên Cohen còn đều đặn gửi về Tel Aviv các hình ảnh, bản đồ quân sự và các tài liệu có tầm quan trọng chiến lược khác.
Levi Eshkol, từng làm thủ tướng Israel giai đoạn 1963-1969, ca ngợi Cohen hết lời. Ông nói, các nỗ lực của điệp viên Cohen “đã cứu mạng sống của nhiều người lính Israel”, và “thông tin do ông cung cấp đã chứng tỏ là vô giá, giúp đất nước giành chiến thắng áp đảo trong cuộc Chiến tranh Sáu Ngày”.
 Quân đội Israel tiến vào bán đảo Sinai trong cuộc Chiến tranh Sáu Ngày vào tháng 6/1967. Ảnh: AP. |
Cuộc chiến Sáu Ngày diễn ra từ ngày 5-10/6/1967, bắt đầu khi Israel mở các cuộc không kích vào Ai Cập, quét sạch lực lượng không quân nước này. Syria, Jordan, Iraq và Lebanon tham gia cuộc chiến này vào các ngày tiếp theo để rồi bị quân đội Israel đánh cho thua tan tác. Phía Israel vượt trội về các khía cạnh chỉ huy, huấn luyện và cả thông tin tình báo.
Cuộc chiến Sáu Ngày kết thúc bằng việc Israel chiếm đóng Bờ Tây, Dải Gaza, Cao nguyên Golan và toàn bộ Bán đảo Sinai (bán đảo này mãi về sau Ai Cập mới giành lại được trong cuộc Chiến tranh Yom Kippur năm 1973).
Trong sử liệu Israel và phương Tây, người ta viết rằng Cohen có cơ hội trở thành một Thứ trưởng Quốc phòng Syria và tên của ông được cân nhắc cho chức vụ Tổng thống nước này.
Tuy nhiên, chuyên gia chính trị người Syria chuyên theo dõi về Israel, Tahsin Halabi, phủ nhận điều này.
Nói với Sputnik, nhà quan sát này cho rằng thành công của điệp viên Cohen đã bị phóng đại.
Halabi giải thích: “Các báo cáo nói rằng Eli Cohen suýt trở thành Tổng thống hay Bộ trưởng Quốc phòng Syria chỉ là việc nhai lại chuyện hoang đường mà tình báo Israel đã phát tán về bản thân, tạo ra hình ảnh về một cơ cấu quyền năng có thể kiểm soát bất cứ một hệ thống chính trị hoặc quân sự nào trên hành tinh”.
Bại lộ và bị hành quyết
Cohen đã bị tình báo Syria bắt giữ tại căn hộ của mình vào tháng 1/1965. Một tháng sau, điệp viên này bị đưa ra xét xử rồi bị kết án tử hình. Ông bị treo cổ vào ngày 18/5/1965 tại một quảng trường ở Damascus. Thi thể ông bị treo lơ lửng trong 6 tiếng đồng hồ liền.
Yakov Kedmi, một nhà bình luận chính trị Israel và cựu giám đốc cơ quan an ninh Nativ, nói chi tiết với Sputnik về vụ bắt giữ và hành quyết Cohen.
Kedmi nói: “Mossad và cộng đồng tình báo Israel nói chung đã nhiều lần phân tích sâu vấn đề ông ấy bị bắt giữ và xử tử. Vai trò của Liên Xô trong chuyện này là rất thú vị, liên quan đến việc cung cấp các thiết bị chặn thu sóng vô tuyến điện”.
Theo Kedmi, các điều tra của Israel chỉ rõ ra rằng Cohen đã phạm phải một số sai lầm nhất định và điều này cộng với sự xuất hiện của thiết bị Xô viết đã kéo theo việc ông bị lật tẩy.
 Điệp viên Eli Cohen tại tư gia ở thủ đô Damascus của Syria. Ảnh: CCO. |
Mặc dù vậy vẫn có bức màn bí ẩn bao quanh câu chuyện chính thức về Cohen. Người em trai Albert nói với Sputnik rằng có thể có 3 lý do khiến anh trai bị lộ thân phận.
Thứ nhất, Đại sứ quán Ấn Độ ở Damascus khi ấy than phiền về việc gặp nhiễu trong liên lạc vô tuyến với New Delhi. Điều này dẫn tới một cuộc điều tra, mà trong đó thiết bị vô tuyến điện hiện đại của Liên Xô đã vào cuộc để xác định chính xác nguồn gây nhiễu và cho phép an ninh Syria bắt quả tang Cohen lúc ông đang truyền thông tin mật bằng điện đài từ căn hộ của mình.
Thứ hai, tình báo Ai Cập tuyên bố Cohen lần đầu bị người của họ phát hiện trong một bức ảnh chụp một buổi họp của bộ tổng tham mưu quân đội Syria và quân đội Ai Cập ở Cao nguyên Golan. Phía Ai Cập sau đó xác định Cohen là một gián điệp của Israel.
Lý do thứ ba, chi tiết nhất, do Ahmad Suwaidani, cựu giám đốc tình báo Syria, đưa ra. Theo ông trùm mật vụ này, hồi đầu thập niên 1960, lực lượng phản gián Syria cảm nhận được có 2 người Syria đang làm cho CIA (Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ) và bí mật lên kế hoạch đưa sang Síp tên lửa mà Damascus nhận được từ Liên Xô. Sau 7 tháng theo dõi, cơ quan đặc biệt của Syria phát hiện ra rằng cả hai nghi phạm đều thường xuyên lui tới căn hộ của Cohen.
Hai nghi phạm nói trên bị bắt vào cuối năm 1964, họ cuối cùng bị xét xử vì tội phản quốc và bị hành quyết ở Damascus vào tháng 1/1965. Còn Cohen ngay sau vụ bắt giữ cũng bị theo dõi sát sao.
Theo kịch bản do Suwaidani đưa ra, cơ quan an ninh Syria thực sự đã đột nhập vào căn hộ của Eli Cohen vào ngày 18/1/1965 nhưng chỉ thấy ông đang nghe đài, chứ không phải là đang truyền thông tin mật. Trong cuộc lục soát căn hộ này, các điều tra viên phát hiện một máy phát vô tuyến điện và các đồ khả nghi khác.
Albert Cohen nhớ lại, các bút lục của tòa án Syria có đề cập đến việc Eli Cohen và một tòng phạm có nói với một viên sĩ quan hải quân Syria rằng người Mỹ sẵn sàng trả 50.000 USD cho thông tin về hải quân Syria. Điều này được sử dụng để tố cáo Eli hợp tác với tình báo Mỹ.
Người em của Cohen cũng chỉ ra rằng việc bắt ông được Syria công bố vào ngày 22/1/1965, tức là chỉ 5 ngày sau khi bắt ông. Điều này, theo cách hiểu của Albert, cho thấy người Syria đã đưa ông vào diện nghi ngờ từ lâu rồi.
Albert nhất trí với đánh giá của Suwaidani cho rằng chính việc 2 người Syria bị bắt giữ do làm việc cho CIA là dấu hiệu khởi đầu cho thất bại của anh trai mình.
Siêu điệp viên Eli Cohen của Israel suýt trở thành Tổng thống Syria VOV.VN - Eli Cohen là một điệp viên cự phách và trung thành của tình báo Israel, từng xâm nhập sâu vào bộ máy nhà nước Syria và suýt trở thành Tổng thống.
50 năm kể từ đó, chính quyền Syria vẫn từ chối gửi hài cốt Cohen về cho gia đình ông ở Israel.
Yakov Kedmi tin rằng việc từ chối này có liên quan tới thực tế là họ không còn biết đích xác ông nằm ở đâu nữa.
Kedmi nói: “Israel liên tục cố gắng định vị mộ của ông và đã thực hiện thương lượng, nhưng sự thực là Damascus đơn giản chẳng biết thi thể Eli Cohen giờ nằm ở đâu nữa. Trong bối cảnh nội chiến, càng không thể tìm ra được. Trước họ từ chối có thể là vì lý do chính trị, giờ thì đơn giản là vì họ không biết gì cả”.
Anh hùng Bất tử với một số người, Kẻ thù Vĩnh viễn với người khác
Ở Israel, Eli Cohen được xem là một biểu tượng, một anh hùng dân tộc và một điệp viên thành công nhất trong lịch sử quốc gia này.
Albert Cohen cho biết, anh trai mình là người can đảm. “Eli Cohen là một chiến binh quả cảm, một người lính âm thầm phục vụ nhà nước Israel. Anh ấy là một quân nhân không có quân phục, và sẽ mãi là một anh hùng dân tộc trong trí nhớ của chúng tôi”.
Ngược lại, Tahsin Halabi tin rằng sứ mệnh của Cohen là phá hủy Syria.
Nhà quan sát chính trị người Syria này nói: “Kể từ năm 1949, Mỹ đã cố gắng vài bận để tiến hành đảo chính ở Syria, nhưng tất cả các nỗ lực đó đều thất bại. Người Mỹ không hài lòng với chính quyền Syria có quan hệ tốt với Liên Xô. Khi thất bại trong mưu đồ đảo chính, CIA đặt ra nhiệm vụ phá hủy nhà nước Syria. Chính vì lý do này mà Cohen được cử sang Syria”.
Cựu lãnh đạo cơ quan Nativ Yakov Kedmi thì cho rằng cuối cùng Cohen đã thành công. “Cohen là một trong các gián điệp thành công nhất của Israel và ông phải trả giá bằng mạng sống của chính mình. Ở bất cứ đất nước nào, một người như vậy đều được coi là anh hùng dân tộc, và toàn thể nước Israel tôn vinh ký ức về ông”./.