"Địa ngục trần gian" ở Haiti
Hàng chục tù nhân nhìn như chiếc lá héo với gò má hóp và những chiếc xương sườn nhô ra đang nằm nín lặng trong bệnh xá của nhà tù lớn nhất Haiti. Phần đông trong số họ yếu đến nỗi không thể đứng nổi.
Bên cạnh đó, thi thể của một tù nhân vừa chết vì đói khát được niệm dưới một tấm vải dầu.
Trong các xà lim, tù nhân được nhồi chật ních tới nỗi họ phải thay phiên nhau mới có chỗ ngủ trên những chiếc võng mắc tạm hoặc 4 người phải chịu nằm cùng 1 chiếc giường bé tẹo.
Những người mới được đưa đến tranh nhau chỗ trên tầng 5 nơi phạm nhân bị nhốt trong phòng giam 22 giờ/ngày buộc phải đại tiện vào túi nilon vì không có nhà vệ sinh.
Sự quá tải, các bữa ăn thiếu dinh dưỡng và các loại bệnh truyền nhiễm lây lan khắp các phòng giam chật chội khiến số lượng tù nhân tử vong tăng cao đột biến, tính riêng tại nhà lao Port-au-Prince trong tháng trước đã có tới 21 người chết.
"Nói trắng ra thì nơi đó chẳng khác nào địa ngục. Nếu bị tống vào nhà giam ở Haiti, bạn sẽ phát điên trước khi nhận án tử", Vangeliste Bazile, một người từng bị tình nghi giết người và nằm trong 80% những người không phạm tội mà vẫn bị tống giam trong khi chờ xét xử.
Những người có trách nhiệm quản lý cũng đã lên tiếng báo động về tình trạng đổ nát của các nhà giam ở Haiti.
"Đây là nơi có tỷ lệ tử vong vì những căn bệnh có thể chữa trị được cao nhất so với bất kỳ nơi nào trên thế giới", bác sĩ John May, người đồng sáng lập ra tổ chức phi lợi nhuận Health Through Walls nhằm nâng cao sức khỏe cho các phạm nhân tại Caribe và một số nước Châu Phi khác.
Các tù nhân đang bị nhồi nhét, chen chúc trong nhà giam Port-au-Prince vội vàng lao về phía đội phóng viên của Associated Press khi họ đến đây phỏng vấn. Ai cũng tranh nhau nói về trường hợp của mình và than phiền về việc tất cả bọn họ đều bị bỏ quên trong "cái lò" bẩn thỉu này.
Khoảng 40% trên tổng số 11.000 tù nhân đang chịu cảnh giam cầm trong các nhà lao sặc mùi xú uế cách tòa nhà chính phủ không bao xa và rất nhiều trong số họ không biết đến ngày nào được thả ra.
"Tôi sợ khéo đến già mới được đem đi xét xử", Paul Stenlove, 21 tuổi, nghi phạm giết người đã phải ngồi nhà lao 11 tháng cho biết.
Cả một hệ thống nhà tù đổ nát phụ thuộc vào ngân sách nhà nước
Theo xếp hạng gần đây do Viện nghiên cứu Chính sách Tội phạm thuộc trường Đại học London, tại một số quốc gia khác, tình trạng nhà giam quá tải, kém vệ sinh cũng có xảy ra nhưng hiện hệ thống nhà tù ở Haiti vẫn đứng đầu với số lượng tù nhân chiếm 454% sức chứa quy định.
Tiếp theo đó là các nhà tù ở Philippines với sức chứa quá tải lên tới 316%.
Các tù nhân, trong đó có người phải đợi tới 8 năm mới được xét xử, cố gắng giữ vệ sinh hết sức có thể và giết thời gian bằng cách chơi cờ và domino.
Những phạm nhân đã lĩnh án và rất nhiều nghi phạm chưa được xét xử đã cùng nhau góp mỗi người một ít tiền để mua một chiếc TV hoặc một chiếc đài nhỏ dùng chung cho qua ngày đoạn tháng.
Tuy nhiên, trong hoàn cảnh đói khát kéo dài và chuột bọ hoành hành trong buồng giam đáng ra chỉ dành cho 20 người thì nay 80 đến 100 người chen chúc, thật khó mà chú tâm vào điều gì ngoài những nhu cầu sống thiết yếu.
Không phải tất cả các các tù nhân đều phải chịu cảnh đói khát. Một số người được gia đình tiếp tế còn một số khác thì được quản giáo cho phép mua thức ăn, thuốc lá và các nhu yếu phẩm khác từ bên ngoài.
Thế nhưng, số đó rất ít. Phần lớn tù nhân ở đây phụ thuộc vào các bữa ăn chỉ có cơm không, yến mạch hoặc ngô do chính phủ cung cấp, thậm chí cả nước sạch cũng thiếu thốn.
Các nhà chức trách cho hay họ đã rất cố gắng để đáp ứng các yêu cầu cơ bản của tù nhân nhưng thường xuyên không nhận được trợ cấp đầy đủ của chính phủ để mua thực phẩm, nguyên liệu nấu nướng, dẫn tới các bệnh do suy dinh dưỡng gây ra như tê phù và thiếu máu xảy ra thường xuyên.
Nguyên nhân đằng sau sự quá tải kéo dài
Cuộc sống của những tù nhân trong những trại giam ở Haiti có thể sẽ khá hơn một chút khi Tòa án Quốc tế về Quyền con người yêu cầu chính phủ nước này phải đảm bảo các nhà giam ở Haiti phải đáp ứng được các tiêu chuẩn thấp nhất của quốc tế vào năm 2008.
Sau trận động đất lớn năm 2010, các nước cứu trợ và các tổ chức nhân đạo đã phát động dự án xây dựng lại cơ sở vật chất và nâng cao điều kiện vệ sinh tại các nhà tù ở Haiti.
Một trong những nhà giam may mắn nhận được trợ giúp trị giá 260.000 USD từ Tổ chức Chữ thập đỏ Quốc tế là nhà giam Titanic. Tòa tháp được xây bằng xi măng vững chắc kia những tưởng sẽ giúp nhà giam này bớt quả tải, nào ngờ chỉ sau vài năm đây lại là nơi chật chội nhất.
Ông Brian Concannon, giám đốc của tổ chức phi lợi nhuận đấu tranh vì công lý và dân chủ ở Haiti cho biết một trong những nguyên nhân góp phần gây nên sự quá tải tại các nhà tù chính là nạn tham nhũng tràn lan do thẩm phán, công tố viên và luật sư cấu kết với nhau để moi tiền hối lộ.
"Nếu 9 trong 10 tù nhân bị tạm giam trước khi xét xử và một trong số đó bị giam nhiều năm mà vẫn không được xét xử thì gia đình anh ta sẽ tìm mọi cách hối lộ để được tại ngoại", ông Concannon cho biết.
Một số quan chức nước ngoài hiểu rất rõ hệ thống nhà tù ở Haiti đã rất bức xúc vì chính phủ nước này không hề có biện pháp để giải quyết nạn tham nhũng và cải tạo điều kiện vật chất của các nhà giam.
"Mặc dù các tổ chức cứu trợ đã đổ vào đây hàng trăm triệu USD nhưng tình hình thậm chí còn xấu hơn. Tù nhân ở Haiti vẫn bị suy dinh dưỡng nghiêm trọng và tử vong vì những bệnh đáng ra có thể chữa được", Sen Patrick Leahy, người đã từng tới nhà giam quốc gia của Haiti cho biết.
Do số tù nhân chết vì suy dinh dưỡng ngày càng tăng nên trưởng công tố viên của nhà giam Port-au-Prince, ông Danton Leger đang phải bận rộn mua quan tài và vòng hoa để tổ chức tang lễ tập thể.
Trước đây, dù phạm tội hay không, sau khi chết các tù nhân cũng chỉ được chôn cất qua loa chứ không được tổ chức tang lễ trang trọng như bây giờ.
"Họ đã phải sống như một con vật vì vậy, ít ra khi nằm xuống cũng nên được chôn cất như một con người", ông Leger nói.
