Vào ngày rằm Tháng Giêng, người dân có thói quen đi lễ chùa, làm lễ cúng Phật, và mâm cỗ cúng gia tiên cầu bình an, may mắn cho người thân và gia đình.
Thực tế cho thấy, mỗi địa phương, mỗi gia đình lại có cách chuẩn bị món ăn cho mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng khác nhau, và cũng tùy vào điều kiện kinh tế, phong tục tập quán mà cúng chay hay cúng mặn, làm nhiều món hay vừa phải.
Nếu cúng tại nhà, các gia đình thường sắm hai lễ cúng rằm, một là cúng Phật, hai là cúng gia tiên. Tùy vào điều kiện kinh tế và phong tục tập quán mỗi nơi mà mâm cỗ cúng rằm tháng Giêng có sự chuẩn bị đồ cúng khác nhau.
Trong đó, lễ cúng Phật thường là mâm lễ chay thanh tịnh, cùng hương hoa đèn nến. Cúng Gia tiên có thể làm các món ăn mặn với các món ăn truyền thống của người Việt.
Tuy nhiên, dù cúng chay hay mặn thì phải có đầy đủ trái cây, chè xôi, đèn ở bàn Phật và Bồ Tát. Bàn thứ hai cúng thần thì ngoài đầy đủ như bàn Phật còn có thêm cau trầu, rượu mâm cơm. Bàn thứ 3 cúng âm linh cô hồn nên bắt buộc có giấy tiền vàng bạc, muối, gạo, bánh trái, xôi, chè, cơm, canh... càng nhiều càng tốt, đặc biệt là phải có cúng cháo trắng loãng.
Về trái cây, người dân thường cúng 3 loại hoặc 5 loại vì số lẻ biểu trưng cho dương, dù nhà Phật không đưa ra nguyên tắc về số loại trái cây. Ba bàn cúng được sắp xếp thượng - trung - hạ cũng tượng trưng cho ba ruộng phước gồm: ân điền, kỉnh điền và bi điền.
*Mâm lễ cúng Phật có thể tham khảo:
- Xôi đỗ xanh/ xôi gấc/ xôi vò
- Một đĩa xào chay tổng hợp
- Hoa quả
- Giò lụa chay
- Nem chay rán
- Đậu đũa luộc
- Canh nấm/ Canh rau củ chay
- Gỏi/ Nộm chay
- Bánh trôi nước
Cỗ chay trong mâm lễ cúng Phật có thể làm nhiều món, ngoài ra, trên mâm cỗ nên sử dụng các món ăn với màu sắc tượng trưng cho ngũ hành. Màu đỏ tượng trưng cho hành hỏa, xanh của hành mộc, đen của hành thổ, màu trắng của hành thủy, màu vàng hành kim. Ăn cơm chay là một cách hướng tới sự cân bằng, thanh thản trong tâm hồn.
Lễ cúng Gia tiên có thể làm các món ăn mặn với các món ăn truyền thống của người Việt. Ảnh minh họa
*Mâm cỗ cúng gia tiên tham khảo:
- Gà luộc
- Xôi đỗ hoặc bánh chưng
- Canh măng xương/ Canh của quả nấu xương/ Canh miến thịt
- Đĩa thịt xào tổng hợp
- Chả giò
- Nem rán
- Đĩa nộm/ hành muối
Những món ăn trong mâm cỗ cúng Gia Tiên cũng thể hiện những ước mong riêng của người Việt. Bánh chưng tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở của muôn loài; thịt lợn đã chế biến thuộc về âm, dưa hành rau củ thuộc về dương, âm dương hài hòa tượng trưng cho sự phát triển.
Ngoài ra trong mâm cỗ còn có thể có thêm cơm tẻ là lương thực hàng ngày. Mâm cỗ có nếp có tẻ, có âm dương đẩy đủ để sinh sôi nảy nở. Bát nước chấm đặt giữa mâm hình tròn tượng trưng cho trời đất vũ trụ, kết nối cổ kim.