Bải viết thể hiện quan điểm Julian Zelizer - GS Lịch sử và quan hệ quốc tế tại Đại học Princeton.
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis từ chức trong thời điểm đặc biệt khó khăn của chính sách ngoại giao Mỹ. Ông Mattis từ chức diễn ra đúng vào lúc Tổng thống Mỹ Donald Trump có quyết định bất ngờ là rút quân khỏi Syria mà không có sự tham vấn các đồng minh và chỉ thông báo sơ qua với cố vấn an ninh quốc gia.
Đây cũng là lúc Mỹ và các đồng minh đối mặt nguy cơ lớn. Tổng thống Mỹ Donald Trump đang đối mặt với một thời kỳ hỗn loạn trong nước: Đảng Dân chủ chuẩn bị giành lấy Hạ viện, Tổng thống phải đối mặt với một loạt các cuộc điều tra, tỷ lệ ủng hộ duy trì ở mức thấp. Đây có thể là nguyên nhân khiến ông đưa đến những quyết định bốc đồng trong lĩnh vực đối ngoại
Mặc dù vậy, đảng Cộng hòa vẫn ở bên Tổng thống của họ. Nhưng đó chính là lúc ông Trump nguy hiểm nhất.
Nguy cơ lớn nhất là Tổng thống Trump sẽ giúp những nước đối thủ được lợi bằng cách xúc tiến những ý tưởng cực đoan nhất nảy ra trong đầu, hoặc ông sẽ chứng tỏ quyền lực bằng cách thực hiện các hành động kịch tính.
Điều này có thể là đóng cửa chính phủ liên bang, đưa ra các quyết sách đối ngoại dựa trên cảm tính hơn là hoạch định chiến lược. Đáng sợ là, có thể, ông Trump sẽ huy động lực lượng quân đội để chứng tỏ vai trò Tổng Tư lệnh.
Những người bảo vệ ông Trump thường xuyên trấn an dư luận rằng, họ không cần phải lo lắng. Liên quan đến chính sách đối ngoại, họ cho rằng, Tổng thống Trump chỉ dọa dẫm. Mặc dù các nhà phê bình cho rằng, ông Trump đang mạo hiểm thực hiện một chính sách đối ngoại cực đoan, một số vẫn cho rằng Tổng thống vẫn trong kiểm soát và ông biết mình đang làm gì.
Tuy nhiên, lá thư từ chức của Mattis, được viết bởi một người ở sâu bên trong nội các, cho thấy rằng các nhà phê bình đã đúng.
Bằng việc từ chức, ông Mattis đưa ra hai cảnh báo.
Thứ nhất là, sức mạnh của Mỹ liên kết chặt chẽ với "sức mạnh của hệ thống liên minh và đối tác độc đáo và toàn diện của Mỹ". Không có những liên minh mạnh mẽ đó, ông Mattis viết, Washington không thể bảo vệ chính mình và các quốc gia quan trọng khác.
Hơn nữa, Mattis đã đưa ra một cảnh báo nghiêm khắc rằng Tổng thống phải kiên quyết và không mơ hồ trong cách tiếp cận đối với những nước ngày càng căng thẳng với Mỹ, ám chỉ Trung Quốc và Nga.
Lá thư của ông Mattis không phải là một lời cảnh báo cho Tổng thống Trump, người mà ông đã biết rằng sẽ không thay đổi tính cách sau nhiều tháng làm việc bên cạnh.
Bức thư này không được viết cho Tổng thống Trump mà được viết cho những người của đảng Cộng hòa và các nhà hoạch định chính sách an ninh quốc gia khác, những người đã giữ im lặng trong suốt 2 năm qua.
Bức thư này dành cho những người hiểu về lịch sử và sự phức tạp của chính sách đối ngoại để cho thấy rằng, Tổng thống không thực sự ở cùng một phía với nhiều người trong số họ.
Bức thư rõ ràng là một thông điệp rằng, Washington phải đối mặt với rủi ro thực sự từ một Tổng thống đầy định kiến và bốc đồng, người đang đặt các nguyên tắc cốt lõi mà nước Mỹ gìn giữ nhiều năm nay vào vòng nguy hiểm.
Mặc dù rõ ràng là Tổng thống Trump có thể sẽ ném bức thư này vào thùng rác của Phòng Bầu dục, câu hỏi thực sự là liệu có ai khác trong đảng Cộng hòa sẽ lắng nghe những gì ông Mattis đang nói?