Một tháng trước khi thành viên 7 nền kinh tế phát triển nhất thế giới (G7) áp giá trần lên dầu Nga, nhà kinh doanh hàng hóa kỳ cựu Niels Troost đã phát biểu tại một hội nghị an ninh lương thực toàn cầu, nơi ông thẳng thừng đặt câu hỏi liệu động thái mà các nền kinh tế phát triển nhất thế giới thực hiện có hợp lý hay không.
“Có đủ loại lý do để giải thích tại sao giá trần không phải là một giải pháp. Chúng ta sẽ làm việc đó thế nào? Khiến các chủ tàu, ngân hàng và công ty bảo hiểm nhận ra họ cần có trách nhiệm đạo đức lớn hơn ư?”, Troost đặt câu hỏi đồng thời nhấn mạnh dầu Nga là yếu tố quan trọng giúp ngăn giá lương thực toàn cầu tăng vọt.
Troost không giấu diếm thành tích duy trì dòng chảy với dầu thô của Nga. Paramount Energy & Commodities SA, công ty do ông thành lập có trụ sở tại Thụy Sĩ, là một trong những cái tên hàng đầu trong lĩnh vực kinh doanh dầu có nguồn gốc từ vùng Viễn Đông của Nga trong nhiều năm trước. Tuy nhiên, việc EU thắt chặt các biện pháp trừng phạt đối với xuất khẩu năng lượng của Nga khiến mọi thứ trở nên khó khăn hơn.
Niels Troost.
Những gì xảy ra tiếp theo làm nổi bật sự phức tạp và mâu thuẫn của một loạt các biện pháp trừng phạt nhằm đánh vào túi tiền của nước Nga nhưng vẫn giữ cho dầu Nga tiếp tục chảy ra thế giới, đảm bảo kinh tế toàn cầu tiếp tục vận hành ổn định.
Chúng cũng minh họa cho cách một số nhà kinh doanh dầu sẵn sàng chấp nhận rủi ro pháp lý hay những tổn hại tiềm năng với danh tiếng để tiếp tục hưởng lợi từ dầu Nga, nhất là khi các doanh nghiệp lớn đã bị cản trở.
Hai công ty với những sự trùng lặp đến… khó tin
Để duy trì khả năng tiếp cận các dịch vụ ngân hàng và tránh các biện pháp hạn chế của phương Tây, tất cả giao dịch tại Nga của Paramount SA đã dừng vào tháng 6 và được tiếp quản bởi một công ty có cái tên gần tương tự trụ sở tại Dubai: Paramount Energy and Commodities DMCC.
Doanh nghiệp này sử dụng các ngân hàng của Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất để giúp thực hiện các giao dịch và sử dụng các tàu có đăng ký tại Ấn Độ và Trung Quốc để vận chuyển dầu thô của Nga. Còn ông Troost, người mang quốc tịch Hà Lan, đã cho thấy mình không liên quan tới các giao dịch gần đây của Paramount DMCC.
Còn Paramount SA và Paramount DMCC thì khẳng định họ là những thực thể được vận hành và quản lý “hoàn toàn độc lập” và Troost không nắm giữ cổ phần trực tiếp nào trong công ty Paramount có trụ sở tại Dubai.
Trong khi đó, các chuyến hàng từ Nga của Paramount DMCC đôi khi vẫn sử dụng các dịch vụ bảo hiểm của phương Tây. Thực tế, các dịch vụ bảo hiểm hoàn toàn có thể được cung cấp một cách hợp pháp nếu dầu trên các tàu có nguồn gốc từ Nga được chứng minh có giá không vượt quá 60 USD/thùng.
Dầu ESPO của Nga vẫn được giao dịch ở mức cao hơn giá trần của phương Tây. Trong khi đó, Urals, một loại dầu khác của Nga, lại giảm sâu.
Paramount DMCC từ chối bình luận về các lô dầu thô mà họ vận chuyển có giá cao hơn hay thấp hơn so với giới hạn 60 USD/thùng vì lý do “bảo mật thương mại”. Công ty này cũng phủ nhận việc vi phạm bất kỳ lệnh trừng phạt nào của phương Tây, nói rằng các hoạt động của họ tuân thủ tất cả “luật và quy định” hiện hành.
Troost có 25 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh dầu mỏ của Nga và Paramount SA từ lâu đã có chỗ đứng ở cảng Kozmino, rìa phía đông nước Nga. Dầu thô khai thác sâu trong lục địa sẽ được đưa tới đây qua đường ống Đông Siberia – Thái Bình Dương dài 4.857 km – nơi nó được gọi là dầu ESPO. Sau đó, dầu sẽ được chất lên các tàu và vận chuyển qua đường biển tới các nhà máy lọc dầu chủ yếu ở Trung Quốc.
Dữ liệu vận tải cho thấy Paramount SA thường xuyên bán nhiều lô dầu ESPO từ cảng Kozmino tới các nước khác cho đến ít nhất là giữa năm ngoái. Paramount DMCC hiện đã kế thừa các hoạt động kinh doanh này, mua dầu thô từ các doanh nghiệp tư nhân của Nga rồi đóng thành các gói hàng đơn lẻ để xuất khẩu.
Các chuyên gia về vận chuyển ước tính Paramount DMCC chiếm ¼ tổng lượng dầu thô xuất khẩu từ cảng này vào tháng trước. Các doanh nghiệp Nga bán dầu ở đây là Rosneft, Gazpromneft và Surgutneftegas.
Theo quy định, các doanh nghiệp phương Tây bị cấm giao dịch dầu Nga trừ khi nó có giá dưới 60 USD/thùng. Trong khi đó, dầu ESPO được bán với giá trên 70 USD/thùng kể từ tháng 12 năm ngoái. Mức giá này cho thấy bất cứ doanh nghiệp phương Tây nào có liên quan tới việc kinh doanh, vận chuyển, bảo hiểm hay cung cấp dịch vụ tài chính… đều sẽ vi phạm lệnh trừng phạt. Trong khi đó, dầu thô Urals của Nga được giao dịch với mức chiết khấu khá sâu, với mức giá trung bình là 49 USD/thùng vào tháng Giêng.
Mối quan hệ phức tạp giúp cho dầu Nga tiếp tục chảy
Ở thời điểm hiện tại, FT chưa thể chứng minh được sự liên quan giữa Paramount SA có trụ sở tại Geneva và Paramount DMCC có trụ sở tại Dubai. Công ty có trụ sở tại Thụy Sĩ nhấn mạnh họ đã không còn liên quan tới dầu Nga từ tháng 6 năm ngoái. Trong khi đó, Paramount DMCC thừa nhận có liên quan đến ít nhất 12 chuyến hàng chở dầu thô ESPO từ Kozmino kể từ khi giá trần được áp. Mỗi lô hàng có số lượng 750.000 thùng, trị giá hơn 50 triệu USD theo giá thị trường.
“Công ty vận tải hàng hóa và năng lượng Paramount DMCC, trụ sở tại Các Tiểu vương quốc Ả rập Thống nhất, đang hoạt động trong lĩnh vực giao dịch hàng hóa, bao gồm cả hàng hóa từ Nga. Các hoạt động của chúng tôi luôn tuân thủ các quy định hiện hành, bao gồm cả mức giá trần mà G7 áp đặt cũng như các biện pháp trừng phạt nhằm vào hàng hóa Nga”, công ty cho biết.
Đường đi của dầu Nga từ Kozmino, Nga tới Trung Quốc.
Theo thông tin mà Văn phòng Hàng hải Quốc tế nắm giữ, 7 chiếc tàu được sử dụng trong 12 chuyến hàng của Paramount DMCC được đăng ký sở hữu bởi các công ty Ấn Độ, Trung Quốc hoặc Quần đảo Marshall. Năm trong số những con tàu đó không mua bảo hiểm của các doanh nghiệp phương Tây. Điều này có thể giúp giá dầu không phải nằm dưới 60 USD/thùng.
Tuy nhiên, 2 con tàu trong số đó là Nichole và Yasa Golden Dardanelles lại có bảo hiểm do các doanh nghiệp phương Tây cung cấp. Đó là American Club và Britannia P&I. American Club cho biết tất cả thành viên thuộc liên đoàn bảo hiểm này đều tuân thủ các quy định, trong đó buộc dầu của Nga phải có giá không vượt giá trần, để có thể được bảo hiểm. Britannia P&I cũng đưa ra tuyên bố tương tự. Tuy nhiên, cả hai nhà cung cấp dịch vụ bảo hiểm này đều không đưa thêm bằng chứng.
Thực tế, các quan chức châu Âu cũng thừa nhận không có quy định nào cấm các công ty có trụ sở ở Dubai kinh doanh dầu thô Nga ngay cả khi giá của chúng vượt quá mức trần mà họ áp đặt. Điều duy nhất mà họ có thể làm là ngăn các công ty ấy sử dụng các dịch vụ của phương Tây, chẳng hạn như tài chính hay bảo hiểm.
Trong khi đó, việc xác định chủ sở hữu của Paramount DMCC cũng rất khó khăn. Chính phủ Thụy Sĩ, quốc gia tuân thủ các biện pháp trừng phạt của EU, tuyên bố bất cứ hành vi vi phạm nào cũng sẽ bị “truy tố và trừng phạt”. Tuy nhiên, họ không bình luận về các doanh nghiệp riêng lẻ.
Các nhà hoạch định chính sách phương Tây, đặc biệt là ở Mỹ, muốn dầu Nga tiếp tục lưu thông trên thị trường miễn là chúng được bán thấp hơn giá trần. Thậm chí, một số nhà buôn còn được thúc giục thực hiện các giao dịch với dầu Nga.
Tại hội nghị tháng 11/2022, Troost cũng khăng khăng rằng phương Tây phải thỏa hiệp nếu họ muốn giữ cho bánh xe của nền kinh tế toàn cầu tiếp tục quay. “Chúng phủ Mỹ đã nói rõ ràng rằng dầu và lương thực cần được lưu chuyển. Chúng ta cần đưa ra quyết định khó khăn dù về mặt chính trị, chúng ta không thích điều đó”, Troost nói.
Tham khảo: FT