Đoạn video gây rúng động về cái chết của công dân da màu George Floyd do bị cảnh sát Minneapolis ghì cổ đã thúc đẩy những tiếng nói mạnh mẽ về vai trò của lực lượng cảnh sát trong xã hội và nạn phân biệt chủng tộc trong hệ thống tư pháp hình sự. Và lúc này, ở cả Washington D.C cũng như các thành phố, tiểu bang trên khắp nước Mỹ, các nhà lãnh đạo chính trị đang bắt đầu lắng nghe.
Sự đồng thuận hiếm hoi từ lưỡng đảng
Theo CNN, làn sóng bất ổn xã hội hiện nay đã thúc đẩy một sự đồng thuận hiếm có của lưỡng đảng rằng cải cách ngành cảnh sát là cần thiết nhằm giải quyết một vấn đề gai góc lâu nay. Các quan chức đảng Cộng hoà ở các “tiểu bang đỏ” (ủng hộ đảng Cộng hòa) như Texas, “bang tím” (tranh giành giữa hai đảng) như Wisconsin và các nhà lập pháp ở Washington D.C đang đua tranh nhau thể hiện một phản ứng kịp thời trước làn sóng kêu gọi thay đổi.
Có thể thấy cả hai phe Dân chủ và Cộng hoà đều tìm kiếm những cải cách riêng, thể hiện một mức độ đồng thuận lưỡng đảng vốn hầu như không thể tìm thấy trong các vấn đề khác ở Washington.
Hôm 8/6, đảng Dân chủ đã công bố một dự luật cải cách sâu rộng lực lượng cảnh sát như một câu trả lời với những kêu gọi của người biểu tình. Chỉ sau đó một hôm, các nghị sĩ Cộng hòa tại Hạ viện và Thượng viện cho biết họ cũng đã lên kế hoạch giới thiệu các đề xuất cải cách riêng.
Lãnh đạo phe Cộng hòa tại Hạ viện Kevin McCarthy tuyên bố công khai rằng ông sẵn sàng ủng hộ một số điều khoản trong dự luật của đảng Dân chủ bao gồm sử dụng các quỹ liên bang trong đào tạo cảnh sát, tạo điều kiện dễ dàng hơn để sa thải các sĩ quan cảnh sát bị cáo buộc sai trái, và một điều khoản nhằm ngăn chặn cảnh sát di chuyển từ thành phố này sang thành phố khác nhằm trốn tránh những cáo buộc sai trái trong quá khứ.
"Tôi muốn làm việc và chứng kiến chúng ta đạt được luật. Đây là thời điểm quan trọng. Đây là thời điểm chúng ta phải tìm ra nơi ta có thể cùng nhau hợp tác”, ông McCarthy nói với tờ Los Angeles Times.
Thượng nghị sĩ Cộng hoà gốc Phi, Tim Scott (bang Nam Carolina) đã trình bày các ý tưởng về cải cách lực lượng cảnh sát trước các lãnh đạo đảng trong bữa trưa ngày 9/6. Còn tại Hạ viện, một trợ lý bên đảng Cộng hoà cho biết, Nghị sĩ Jim Jordan (bang Ohio) sẽ công bố đề xuất của họ trong tuần này.
Trong khi đó tại Texas, nơi nạn nhân George Floyd lớn lên, Thống đốc Cộng hòa Greg Abbott dường như còn tiến xa hơn. Nói chuyện với các phóng viên bên ngoài đài tưởng niệm Floyd ở Houston, ông Abbott đã trực tiếp liên hệ vấn đề cải cách cảnh sát với nạn phân biệt chủng tộc. "Tôi đã hứa với gia đình anh ấy, rằng tôi sẽ phối hợp với gia đình trong các cuộc thảo luận, và các cuộc thảo luận về con đường phía trước sẽ không được dẫn dắt bởi các chính trị gia, mà bởi các thành viên gia đình, sẽ được dẫn dắt bởi các nạn nhân, bởi những người đã phải chịu đựng nạn phân biệt chủng tộc ở tiểu bang này và trên đất nước này”, Thống đốc Abbott nói và khẳng định: “Nhiều hành động khác đang được thực hiện nhằm đảm bảo rằng chúng ta sẽ không còn tình trạng cảnh sát tàn bạo như những gì đã xảy ra với George Floyd”.
Cảnh sát chống bạo động Mỹ được triển khai ngăn người biểu tình quá khích ở Manhattan, New York, ngày 1/6/2020. Ảnh: THX/TTXVN
Thúc đẩy thay đổi từ cấp cơ sở
Các nhà hoạt động ở cơ sở của Đảng Dân chủ từ lâu đã thúc đẩy cải cách cảnh sát và phản đối tình trạng quân sự hóa ngày càng tăng tại các sở cảnh sát địa phương - đặc biệt là sau làn sóng biểu tình ở Ferguson, bang Missouri, liên quan đến cái chết của Michael Brown năm 2014.
Nhưng khi bị vỡ mộng bởi một số cải cách ra đời nhưng kể từ đó đã không làm giảm tỉ lệ người dân không vũ trang chết dưới tay cảnh sát, một số nhà hoạt động hiện đang thúc đẩy những thay đổi mạnh mẽ hơn. Các phong trào đòi “giải tán lực lượng” hoặc “cắt ngân sách” cho cảnh sát chỉ là hai trong số những đề xuất kịch tính nhất được đưa ra ở cấp cơ sở. Tại “điểm nóng” Minneapolis, hội đồng thành phố đã cam kết sẽ tìm cách rút ngân sách Sở cảnh sát thành phố sau cái chết của Floyd.
Tuy nhiên hầu hết các đảng viên Dân chủ ở cấp quốc gia, bao gồm cả cựu Phó Tổng thống Joe Biden đều nói rằng họ không ủng hộ việc rút ngân sách cảnh sát. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn đài CBS News, ông Biden nói ông hoàn toàn tin rằng tồn tại tình trạng phân biệt chủng tộc có hệ thống trong lực lượng thực thi pháp luật. “Nhưng nó không chỉ ở cơ quan thực thi pháp luật, mà còn ở khắp mọi nơi. Về nhà ở, trong giáo dục và trong mọi thứ chúng ta làm. Đó là sự thật. Nó rất nghiêm trọng”, ông Biden nói.
Ngày 7/6/2020, Hội đồng thành phố Minneapolis, Mỹ đã bỏ phiếu thông qua quyết định giải thể và xây dựng lại sở cảnh sát thành phố này sau cái chết của George Floyd. Trong ảnh, cảnh sát Minneapolis giải tán người biểu tình ngày 27/5/2020. Ảnh: TTXVN phát
Sự chuyển biến mạnh mẽ trong dư luận
Một cuộc thăm dò mới của CNN / SSRS cho thấy 67% người Mỹ tin rằng hệ thống tư pháp hình sự ủng hộ người da trắng hơn người da đen ở Mỹ. Và cùng tỷ lệ đó nói rằng phân biệt chủng tộc là một vấn đề lớn ngày nay, so với chỉ 49% vào năm 2015, một năm sau làn sóng bạo loạn Ferguson.
Những chuyển biến này cũng thể hiện trong một cuộc thăm dò gần đây của Đại học Monmouth, theo đó 57% người Mỹ tin rằng cảnh sát có nhiều khả năng sử dụng vũ lực quá mức đối với người da đen - tăng từ 34% vào năm 2016.
Theo một chuyên gia thăm dò dư luận nổi tiếng. sự thay đổi nói trên là mạnh mẽ và ít thấy. "Trong 35 năm tiến hành các cuộc thăm dò, tôi chưa bao giờ thấy quan điểm của công chúng thay đổi nhanh và mạnh mẽ như vậy. Ngày nay chúng ta là một quốc gia khác so với chỉ 30 ngày trước", chuyên gia thăm dò dư luận của đảng Cộng hòa Frank Luntz đăng trên Twitter.
Để giải thích tại sao điều này có thể xảy ra, và tại sao những người Cộng hòa có thể sẽ buộc phải lắng nghe, chỉ cần nhìn vào nơi các cuộc biểu tình đang được tổ chức. Mọi người đang xuống đường ở các thành phố lớn, đúng như vậy. Nhưng họ cũng xuất hiện trong các thị trấn nhỏ. Tại Whitefish, Montana, những người biểu tình trong phong trào "Black Lives Matter" (Mạng sống của người da đen cũng quan trọng) đã xuống đường ở thị trấn chủ yếu là cư dân da trắng nhằm kêu gọi chấm dứt sự tàn bạo của cảnh sát. Cảnh tượng tương tự cũng diễn ra ở thị trấn Vidor, Texas - với 10.000 cư dân da trắng - khi người dân cùng quỳ gối trong im lặng để tưởng nhớ Floyd.