Nghệ sĩ Văn Toản là một trong những diễn viên gạo cội của làng Điện ảnh Việt Nam. Xuất thân trong một gia đình không có truyền thống nghệ thuật nhưng ông đã sớm bén duyên với nghiệp diễn từ những thập niên 60 của thế kỉ trước.
Thời trai trẻ của nghệ sĩ Văn Toản.
Chàng trai Văn Toản ngày ấy từng đắn đo với rất nhiều lựa chọn như đi hát cải lương, đi bộ đội, làm công nhân... thậm chí là trở thành cầu thủ cho đội tuyển Thể Công.
Thế nhưng, sau tất cả Văn Toản quyết định thi vào trường Kịch và trở thành một trong những sinh viên khóa Kịch đầu tiên của nền văn nghệ nước nhà.
Sau khi tốt nghiệp trường Kịch, nghệ sĩ Văn Toản về công tác tại Nhà hát Kịch Việt Nam, cho tới năm 2000 thì về hưu.
Sau khi về hưu, ông tiếp tục hoạt động nghệ thuật thông qua các phong trào quần chúng và cũng thường xuyên được mời tham gia các tiểu phẩm hài, cũng như các bộ phim truyền hình.
Nghệ sĩ Văn Toản có duyên với các vai hài.
Công chúng yêu sân khấu và điện ảnh đều biết nghệ sĩ Văn Toản với các vai diễn trong các vở Erostat, Quê hương Việt Nam, Đàn chim xây giếng giữa trời và mới đây nhất là vai ông bố trong phim Chàng rể họ Lê.
Là diễn viên Nhà hát kịch Việt Nam từ những năm 1970, Văn Toản thường không đóng những vai lớn, nhưng những vai mà ông đảm nhiệm luôn có sự sáng tạo, tìm tòi và để lại nhiều ấn tượng trong lòng công chúng.
Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên hơn cả là nghệ sĩ Văn Toản còn có khả năng sáng tác nhạc. Nếu có trong tay tập ca khúc do Văn Toản sáng tác bạn sẽ hết sức ngạc nhiên.
Sự ngạc nhiên không phải chỉ ở việc một diễn viên không được đào tạo về âm nhạc lại có thể viết nên những nốt nhạc chất chứa nỗi đau, chất chứa thương yêu như vậy.
Văn Toản viết nhiều về sự hy sinh thầm lặng của những chiến sĩ công an và những nỗi đau từ ma túy mà ông chứng kiến.
Những ca khúc của Văn Toản không cầu kỳ, không gò bó, không mượt mà nhưng nó tự nhiên như chính cuộc sống.
Nhạc sĩ Vũ Ngọc Quang đã từng nhận xét về những sáng tác đầu tay của Văn Toản: “Ca khúc của anh tự nhiên như hơi thở, bình dị như một câu chuyện kể.
Anh đau đến hết lòng, anh yêu đến cháy bỏng. Anh rất “thật” với mình, không hề giả dối. Cảm xúc của anh tuôn chảy từ một tâm hồn trong lành như anh vẫn sống hàng ngày với bạn bè, với người thân”.
Không chỉ diễn kịch, đóng phim, Văn Toản còn có khả năng sáng tác nhạc.
Về sống ở phường Thanh Lương, một điểm nóng về ma túy, từ nhiều năm nay nghệ sĩ Văn Toản đã chứng kiến những gia đình tan nát vì ma túy, ông đã đi dự những đám tang của những thanh niên nghiện hút để lại đằng sau nỗi khổ của người mẹ.
Văn Toản đau nỗi đau của người khác, ông bị ám ảnh bởi tiếng khóc, tiếng gào của người mẹ mất con. Và cứ sau những số phận nghiệt ngã đau thương mà Văn Toản đã gặp trong cuộc sống, ông lại cho ra đời những ca khúc.
Ông viết chẳng phải để thi thố, ông viết chẳng phải để chứng tỏ mình mà viết để chia sẻ với cuộc đời, đó là khát khao của một tâm hồn đam mê.
Lắm nhạy cảm, nhiều ưu tư với nhân tình thế thái của cuộc đời. Nhưng khi tiếp xúc với ông mới thấy ở ông một trái tim nhân hậu.
Mặc dù Văn Toản có cuộc sống bình dân và không lấy gì làm dư giả nhưng ông sẵn sàng chia sẻ với những kiếp người bất hạnh cho dù điều kiện vật chất của ông cũng không khá khẩm hơn gì họ.
Điều đó mang lại niềm vui lớn lao trong tâm hồn người nghệ sĩ già bởi ông đã đóng góp được một phần sức mọn cho đời.
Dù tuổi đã cao nhưng ông luôn đau đáu với nỗi bất hạnh của nhiều người trong cuộc sống thường ngày, đặc biệt là các đồng nghiệp vấp hoàn cảnh khó khăn.
Người nghệ sĩ già phấn khởi chia sẻ: "Tôi rất vui mừng và xúc động vì trong xã hội bây giờ vẫn còn nhiều người tốt lắm.
Cuộc sống tuy hối hả, bon chen nhưng cộng đồng Việt luôn dang tay giúp đỡ những thân phận bất hạnh mỗi khi họ gặp khó khăn.
Điển hình là trường hợp của nghệ sĩ Hán Văn Tình vừa qua đã nhận được sự giúp đỡ của nhiều người, thậm chí có cả một đêm nhạc gây quỹ ủng hộ anh nữa..."
Xoay quanh câu chuyện về bệnh tình của nghệ sĩ Hán Văn Tình ông đã bày tỏ niềm thương cảm về sự khốn khó trong đời sống các nghệ sĩ.
Theo ông, cả trăm người làm nghệ thuật mới có vài người được sung túc, số còn lại đều phải gồng mình với nỗi lo âu về "cơm áo gạo tiền".
Gương mặt có nhiều phần khắc khổ của nghệ sĩ Văn Toản.
Trong cuộc sống thường ngày nghệ sĩ Văn Toản luôn giản dị, cởi mở và được rất được lòng bà con xóm giềng. Đối với gia đình ông là một người cha, người ông mẫu mực được con cháu yêu quý, kính trọng.
Ông tâm sự: "Trước đây tôi vẫn sống ở phường Thanh Lương. Nhưng sau này con cháu thương ông già cả, lại côi cút một mình nên cứ nằng nặc đòi đón ông về quây quần bên chúng nó. Thế là tôi đồng ý."
Nghệ sĩ Văn Toản sinh được ba người con, hai gái một trai. Cho đến bây giờ các con của ông đều đã trưởng thành, có gia đình riêng và sinh cho ông những đứa cháu xinh xắn.
Ông vui vì các con mình không theo nghiệp cha bởi ông vẫn quan niệm rằng "nghiệp diễn khổ lắm, không biết bao giờ mới khá lên được".
Sự thành đạt của con cháu cũng là niềm an ủi với người nghệ sĩ đã từng trải qua biết bao khốn khó của cuộc đời.
Nụ cười hạnh phúc của Nghệ sĩ Văn Toản bên vợ cùng các con cháu trong ngày vui của cậu con trai út.
Năm nay nghệ sĩ Văn Toản đã bước sang tuổi 77, ngoài niềm vui được quây quần bên con cháu ông cũng chia sẻ những niềm hạnh phúc tưởng chừng rất giản đơn nhưng vô cùng ý nghĩa.
Đó chính là những buổi ông theo đoàn đi diễn ở một vùng đất xa lạ nhưng khán giả vẫn nhận ra người nghệ sĩ già và đến với ông bằng những cái ôm thắm thiết hay những tấm hình lưu niệm.
Cũng có khi là chén trà thơm mà người bán nước yêu quý mời khi bắt gặp Văn Toản đang thong thả ngoài đường.