LTS: Khi tìm kiếm tư liệu cho cuốn sách của mình, sử gia người Mỹ Michael Beschloss đã phát hiện thấy một số tài liệu về chiến tranh được âm thầm giải mật cách đây 2 năm, trong đó có thông tin về một kế hoạch bí mật nhằm đưa vũ khí hạt nhân tới Việt Nam giai đoạn 1968. Một số thông tin đã được New York Times tiết lộ trong bài viết mới đây của phóng viên David E. Sanger. Dưới đây là phần lược dịch bài viết.
Vào một trong những giai đoạn đen tối nhất của cuộc Chiến tranh Việt Nam, chỉ huy hàng đầu của quân đội Mỹ đã kích hoạt một kế hoạch vào năm 1968 nhằm chuyển vũ khí hạt nhân tới miền Nam Việt Nam, trước khi bị Tổng thống Mỹ Lyndon B. Johnson ngăn cản, New York Times dẫn nguồn tài liệu giải mật mới đây cho hay.
Các tài liệu này đã tiết lộ quá trình chuẩn bị cho một kế hoạch bí mật của Tướng William C. Westmoreland, người chịu trách nhiệm chỉ huy các hoạt động quân sự Mỹ trong Chiến tranh Việt Nam từ 1964-1968, nhằm đưa vũ khí hạt nhân vào tầm tay nếu lực lượng Mỹ bị thất thế tại Khe Sanh, một trong những trận đánh ác liệt nhất của cuộc chiến.
Tổng thống Mỹ Johnson và Tướng William Westmoreland tại miền Nam Việt Nam năm 1967. Ảnh: Yoichi Okamoto/Lyndon B. Johnson Presidential Library
Chiến dịch mật Fracture Jaw
Khi trận Khe Sanh sắp diễn ra, Johnson đã thúc ép các chỉ huy của mình phải đảm bảo nước Mỹ không hứng chịu một thất bại tủi hổ.
Mặc dù bề ngoài tỏ ra rất tự tin trước trận Khe Sanh, nhưng Tướng Westmoreland lại bí mật tổ chức một cuộc gặp ở Okinawa nhằm lên kế hoạch chuyển vũ khí hạt nhân tới miền Nam Việt Nam và làm thế nào để sử dụng chúng nhằm vào lực lượng của miền Bắc.
Tổng thống Johnson họp cùng Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert S. McNamara, Tướng Westmoreland, Tướng Earl Wheeler năm 1967. Ảnh: AP
"Nếu tình hình ở khu phi quân sự đột ngột thay đổi, chúng ta nên chuẩn bị đưa vào các loại vũ khí có hiệu quả cao hơn", Tướng Westmoreland viết trong một bức điện gửi Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ, Tướng Earle Wheeler, vào 3/2/1968.
"Trong trường hợp ấy, tôi mường tượng rằng hoặc vũ khí hạt nhân chiến thuật hoặc chất độc hóa học sẽ là những ứng cử viên tích cực".
Trong vòng 4 ngày, Đô đốc Ulysses Simpson Grant Sharp Jr, lãnh đạo Bộ chỉ huy Thái Bình Dương của Mỹ, cho biết ông ta đã nắm được thông tin về "kế hoạch sử dụng vũ khí hạt nhân chiến thuật tại Khe Sanh/khu phi quân sự".
Sharp cho rằng kế hoạch "hợp lý về mặt khái niệm" với một số sửa đổi nhỏ, đồng thời yêu cầu một kế hoạch hoàn chỉnh "để có thể lên các kế hoạch hỗ trợ cần thiết".
"Chiến dịch Fracture Jaw đã được tôi phê chuẩn", Tướng Westmoreland viết cho Đô đốc Ulysses S. Grant Sharp Jr., lãnh đạo Bộ Chỉ huy Thái Bình Dương Mỹ, vào 10/2/1968.
Quyết định của Lyndon B. Johnson
Fracture Jaw không tồn tại được lâu.
Ngày hôm đó, cố vấn an ninh quốc gia Walt W. Rostow đã gửi một bản bị vong lục tối mật cho Tổng thống, lần thứ hai ông làm như vậy trong tuần đó để cảnh báo về kế hoạch sắp diễn ra.
Thông báo ấy khiến Tổng thống Mỹ tức giận và trong vòng vài ngày, Sharp đã phải ra lệnh hủy bỏ Fracture Jaw.
Sharp cũng ra lệnh cho nhân viên "đưa toàn bộ tài liệu kế hoạch, gồm cả các thông điệp và tin nhắn trao đổi có liên quan tới việc này vào diện kiểm soát an ninh tích cực", nhấn mạnh rằng những thông tin về chiến dịch mật "phải được giữ bí mật hoàn toàn".
Binh lính Mỹ không hề hay biết về tất cả chuyện này.
Bức điện ngày 12//2/1968 của Sharp ra lệnh hủy bỏ kế hoạch Fracture Jaw.
"Khi Tổng thống Johnson biết được rằng kế hoạch đã dự kiến được triển khai, ông cực kỳ không hài lòng và thông qua Rostow nhắn thẳng cho Westmoreland để hủy bỏ kế hoạch", Tom Johnson, một trợ lý đặc biệt của Tổng thống Mỹ ở thời điểm đó, tiết lộ với NYT.
Theo lời người trợ lý, mặc dù yêu cầu các tướng Mỹ phải thắng trận Khe Sanh nhưng Tổng thống thứ 36 của nước Mỹ vẫn lo ngại bùng phát một "cuộc chiến quy mô hơn" với Trung Quốc nếu cuộc xung đột leo thang, tương tự như những gì xảy ra ở Triều Tiên vào năm 1950.
Cựu trợ lý của Johnson cho hay, Tổng thống Mỹ chưa bao giờ tin tưởng hoàn toàn các tướng lĩnh của mình. "Ông ấy rất ngưỡng mộ Tướng Westmoreland nhưng ông ấy không hề muốn các tướng lĩnh của mình tiến hành cuộc chiến".
Câu chuyện về việc nước Mỹ đã tiến gần tới quyết định sử dụng vũ khí hạt nhân tại Việt Nam như thế nào, 23 năm sau khi bom nguyên tử được thả xuống Hiroshima và Nagasaki nằm trong cuốn sách sắp được ra mắt của sử gia Michael Beschloss "Presidents of War".
"Johnson chắc chắn đã gây ra những lỗi lầm nghiêm trọng khi phát động Chiến tranh Việt Nam", ông Beschloss, người đã phát hiện các tài liệu mật khi nghiên cứu cho cuốn sách của mình nhận định, "Nhưng chúng ta phải cảm ơn ông ta vì đã đảm bảo rằng đầu năm 1968, cuộc xung đột bi thảm ấy không diễn tiến thành hạt nhân".