Kể từ khi bắt đầu mở chiến dịch không kích chống khủng bố can thiệp vào tình hình chiến sự tại Syria đáp lại lời đề nghị của Tổng thống Bashar al-Assad, quân đội Nga đã giúp chính quyền Damascus lật ngược tình thế đáng kể. Quân chính phủ Syria thoát khỏi "vũng lầy" những thất bại, đẩy lùi các lực lượng khủng bố và phe chống đối.
Vũ khí mới lộ diện
Giờ đây, với thành trì lớn nhất của phiến quân đã nằm gọn trong vòng kiểm soát của quân chính phủ Syria, Nga đã có thể yên tâm tuyên bố lên kế hoạch giảm hiện diện quân sự trên lãnh thổ nước đồng minh Trung Đông.
Một số lực lượng quân sự của Nga hồi đầu tháng 1 được thông báo đã bắt đầu rút khỏi Syria. Tháng 4 vừa qua, Bộ Tổng tham mưu quân đội Nga tuyên bố đã rút một nửa số máy bay quân sự khỏi căn cứ Hmeymim, theo Sputnik.
Tuy nhiên, chuyên trang phân tích Foreign Policy cho biết Moscow vẫn tiếp tục củng cố vai trò của mình tại chiến trường Syria. Các căn cứ quân sự của Nga theo đúng tuyên bố hồi tháng 11-2016 đến nay vẫn đang được mở rộng và củng cố phòng thủ, còn số lượng "an ninh tư nhân" được chính phủ Nga thuê đến Syria vẫn tiếp tục tăng.
Vấn đề lớn nhất mà Nga cần cải thiện là vai trò tác chiến trên thực địa. Cho đến trước tháng 12-2016, Nga chủ yếu duy trì các đội hậu cần hỗ trợ cho các căn cứ không quân, một vài đơn vị pháo binh và đặc nhiệm tại tỉnh Hama, cùng các cố vấn quân sự tại Latakia tham gia huấn luyện lực lượng thân chính phủ.
Có vẻ như Moscow đã tìm ra lời giải. Theo Foreign Policy, Tổng thống Putin thời gian qua đã triển khai một "vũ khí bí mật" đến Syria: Các đội biệt kích người Hồi giáo Sunni thuộc sắc tộc Chechnya và Ingushetia được điều động từ vùng Bắc Caucasus của Nga.
Việc duy trì các đơn vị tinh nhuệ trên khắp Syria cho phép Moscow kịp trở tay trước những diễn biến bất ngờ, bảo vệ các lợi ích lớn hơn của Moscow tại Trung Đông và tăng thêm một lựa chọn cho điện Kremlin khi cần chứng tỏ sức mạnh mà không muốn chịu nhiều tổn thất chính trị.
Các thành viên biệt kích Spetsnaz được rèn luyện cực kỳ gian khổ, là một trong những lực lượng biệt kích tinh nhuệ nhất thế giới. Ảnh: BỘ QUỐC PHÒNG NGA
Lãnh đạo của Chechnya, ông Ramzan Kadyrov, gặp gỡ một đơn vị Spetsnaz của Chechnya. Ảnh: KAVKAZ-UZE
Thiện chiến khỏi bàn
Vai trò và quy mô cụ thể của các đơn vị biệt kích Hồi giáo Nga triển khai đến Syria vẫn chưa được công bố rõ ràng. Các thông tin ban đầu từ trang tin Kavkaz-uze cho biết có khoảng 500 quân nhân Chechnya đã được triển khai đến Syria vào tháng 12-2016.
Một số báo cáo khác từ trang Kavkazr lại thông tin quân số triển khai chỉ từ 300 đến 400 người. Tổng số biệt kích người Ingushetia tại Syria có thể cũng vào khoảng hơn 300 người.
Theo trang Ruposters, các đơn vị biệt kích đến từ vùng Bắc Caucasus về mặt danh nghĩa được chỉ định làm "quân cảnh". Nhưng thực ra các nhóm biệt kích này lại được rút ra từ lực lượng biệt kích Spetsnaz tinh nhuệ bậc nhất, nằm trong hàng ngũ các lực lượng vũ trang Cộng hòa Chechnya thuộc Liên bang Nga.
Các nhiệm vụ mà họ thực hiện cũng không giống các "quân cảnh" thông thường: Kiểm tra các chốt chặn an ninh, điều phối phân phát hậu cần, bảo vệ các căn cứ quân sự và thậm chí phối hợp tổ chức phòng ngự cho các căn cứ phe ủng hộ chính phủ Syria.
Các đơn vị biệt kích tinh nhuệ này được ghi nhận đã tham gia bảo vệ các đơn vị dân quân người Kurd tại Manbji trước hỏa lực của Thổ Nhĩ Kỳ. Một số đơn vị cũng đã tham gia hộ tống các đoàn xe của phe phiến quân đồng ý ngừng giao tranh và sơ tán khỏi ngoại ô Damascus.
Các đơn vị tương tự cũng từng sát cánh bên các lực lượng "tình nguyện" tại miền Đông Ukraine, theo Foreign Policy. Các tiểu đoàn người Chechnya cũng từng tham gia cuộc chiến tại Georgia tháng 8-2008, đóng tại thị trấn Gori.
Một số đơn vị Chechnya được triển khai tới Syria lần này đã có kinh nghiệm chiến đấu tại miền Đông Ukraine. Theo tờ Novaya Gazeta, được triển khai đến Syria lần này còn có một chỉ huy từng tham gia tác chiến cùng quân ly khai vùng Donbass tên Apti Bolotkhanov.
Giữ cán cân địa chính trị
Các đơn vị biệt kích Chechnya và Ingushetia còn mang lại lợi ích về mặt chính trị cho Moscow. Vấn đề quân nhân người Nga bản xứ (dân tộc Slav) thiệt mạng tại chiến trường Syria đã thường xuyên khiến giới lãnh đạo Nga đau đầu do các tác động đến lòng dân. Moscow cần giảm số thương vong nhằm tránh sức ép yêu cầu chấm dứt can thiệp quân sự, làm đánh mất các lợi ích địa chính trị.
Việc sử dụng các đơn vị đặc nhiệm sắc tộc thiểu số giảm các rủi ro chính trị cho chính quyền ông Putin. Thái độ của phần đông người dân Nga với sắc tộc Chechnya cũng không mấy sâu đậm và khắng khít, đặc biệt sau hai cuộc chiến những năm 1990 tại Chechnya và nhiều vụ khủng bố của các phần tử cực đoan sắc tộc này thực hiện.
Không chỉ làm yên lòng hậu phương, các đội biệt kích này cũng như một làn gió mới đối với hiện diện quân sự của Nga tại Syria. Đại đa số người tại khu vực Bắc Caucasus là người Hồi giáo Sunni, tương tự phần đông dân số Syria.
Các đơn vị Chechnya được yêu cầu sử dụng các từ Hồi giáo thông dụng để chào hỏi người địa phương khi tuần tra và từ đó tạo thiện cảm với người dân. Thậm chí một số buổi lễ cải đạo sang Hồi giáo cho quân nhân người Slav còn được các đơn vị Chechnya cho tổ chức công khai tại Aleppo như một cách xây dựng niềm tin với người dân Syria.
Moscow rõ ràng đang kỳ vọng rất lớn vào các đơn vị biệt kích Hồi giáo, mong được người dân Syria đón nhận hơn các quân nhân gốc Slav theo Chính thống giáo.
Các đơn vị này cũng đóng một vai trò quan trọng trong bàn cờ chiến lược tam giác Nga-Syria-Iran tại chiến trường Syria.
Theo trang Business Insider, sau khi thỏa thuận ngừng bắn Syria được đàm phán bởi Nga và Thổ Nhĩ Kỳ mà không có tiếng nói của Iran, các nhóm tay súng do Tehran chống lưng đã chủ động khơi mào giao tranh tại Aleppo vào giữa tháng 12-2016, bất chấp thỏa thuận đã được ký kết.
Chỉ ít tuần sau vụ việc, các đơn vị Chechnya được triển khai thẳng đến Aleppo để dễ trở tay khi có các sự vụ bất ngờ tương tự xảy ra. Các đơn vị này dường như đã chứng tỏ được hiệu quả vượt bậc của mình.
Sau khi kết thúc đợt triển khai đầu tiên vào ngày 27-3, chưa đầy một tháng sau, lãnh đạo Chechnya là Ramzan Kadyrov đã tuyên bố điều động thêm một nhóm biệt kích khác đến Syria.
Trong khi đó, trung đoàn người Ingushetia hiện vẫn hoạt động ngay tại Damascus và được ghi nhận hoạt động ở khu vực trung tâm thủ đô suốt tháng 4 vừa qua, được cho là đang tham gia trực tiếp đối phó với quân chống chính phủ trong lòng thủ đô Syria.
Quận Jobar của Damascus hồi tháng 3 vừa qua đã có giao tranh dữ dội giữa phe chống chính phủ và an ninh Syria. Phía phiến quân đã chặn được các liên lạc cho thấy sĩ quan người Ingushetia và Chechnya tham gia tổ chức tuyến phòng thủ của quân chính phủ.
Theo Foreign Policy, các đơn vị người Ingushetia sẽ kết thúc đợt triển khai đầu tiên trong tháng 5 này, tuy nhiên nhiều khả năng sẽ được triển khai thêm một đợt mới nữa sau các thành quả đạt được tại Damascus.
Quân bài quen thuộc
Việc Moscow tận dụng các dân số Hồi giáo vùng Bắc Caucasus để kết nối với khu vực Trung Đông không phải là mới.
Lãnh đạo của Chechnya, ông Ramzan Kadyrov, thường đóng vai trò cầu nối giữa Moscow và các quốc gia Ả Rập theo Hồi giáo Sunni, thực hiện các chuyến viếng thăm đại diện cho Tổng thống Putin. Thủ phủ của Chechnya là Grozny cũng được thúc đẩy làm một trung tâm thảo luận cấp cao giữa các quốc gia theo Hồi giáo Sunni, làm chủ nhà cho hàng loạt diễn đàn quốc tế với các quan chức Chechnya đóng vai trò đại diện cho gần 20 triệu dân Hồi giáo của nước Nga.
Các quan chức chính phủ Syria cũng bắt đầu tiếp cận với các chính quyền khu vực Bắc Caucasus. Một phái đoàn của Damascus hồi tháng 3, gồm cả bộ trưởng các vấn đề tín ngưỡng của Syria, đã đến thủ phủ Makhachkala của Cộng hòa Dagestan thuộc Liên bang Nga.
Gần đây, lãnh đạo của ĐH Damascus tháng 4 cũng tuyên bố sẽ mở thêm một cơ sở chi nhánh tại Chechnya.