"Thà hy sinh chứ không chịu mất đảo"
Thiếu tướng Hoàng Kiền, nguyên Tư lệnh Binh chủng Công binh nhìn nhận: Gọi sự kiện Trung Quốc xâm chiếm trái phép Đá Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam là "trận chiến Gạc Ma" là chưa chính xác.
Tướng Hoàng Kiền nêu rõ: "Ngày 14/3/1988, Trung Quốc đưa quân đánh chiếm một số bãi đá ngầm (còn gọi là đảo chìm) của Việt Nam.
Sự kiện này sau đó được gọi là trận chiến Gạc Ma hay các tài liệu nói là cuộc xung đột vũ trang trên biển khu vực quần đảo Trường Sa, nhưng theo tôi, nói vậy chưa chính xác.
Thực chất, đây là trận chiến đơn phương do Trung Quốc dùng tàu chiến đánh chiếm trái phép các đảo chìm thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam.
Họ đã bắn cháy, chìm các tàu của Việt Nam, thảm sát 64 cán bộ, chiến sỹ Hải quân, chiếm đóng trái phép 6 bãi đá ngầm của Việt Nam".
Tướng Hoàng Kiền kể lại, đến năm 1986, ta vẫn chưa đóng quân hết trên tất cả các bãi cạn (đảo chìm) ở quần đảo Trường Sa, nhưng đã đặt các mốc chủ quyền và thường xuyên kiểm tra, quản lý.
Tháng 4/1986, Tư lệnh Giáp Văn Cương dẫn đầu đoàn cán bộ Hải quân, có sự tham gia của cơ quan Bộ Quốc phòng đi kiểm tra, chỉ đạo các mặt toàn bộ quần đảo Trường Sa trên 2 tàu HQ505 và HQ511.
Thiếu tướng Hoàng Kiền trong một buổi chia sẻ về Trường Sa.
Đến đảo chìm Thuyền Chài, Tư lệnh Giáp Văn Cương cho neo lại, thả xuồng vào kiểm tra mốc chủ quyền và phát hiện có hiện tượng vi phạm, nhòm ngó của nước ngoài.
"Tư lệnh Giáp Văn Cương khi đó nói "sẽ có tranh chấp đảo chìm xảy ra" và chỉ đạo các biện pháp chuẩn bị đối phó.
Ông giao cho tôi nghiên cứu dùng cát san hô trộn xi măng để xây dựng công trình ở Trường Sa theo phương pháp trình tường. Đại úy kỹ sư Đỗ Văn Thông nghiên cứu thiết kế nhà chốt giữ nhanh đảo chìm.
Tháng 11/1986, nhà C3 đầu tiên được lắp dựng trên đảo chìm Thuyền Chài. Nhà tận dụng cột điện gỗ thông ở Cam Ranh cắt ra, kết cấu dầm gỗ thông, lát ghi nhôm lợp vòm tôn.
Sang năm 1987, Tư lệnh trực tiếp ra kiểm tra thấy chưa yên tâm, ông quyết định xây dựng một nhà lâu bền còn gọi là nhà C1 bên cạnh nhà C3 bằng đá xây kết hợp bê tông cốt thép lắp ghép do kỹ sư Đỗ Văn Thông thiết kế, Công binh vùng 4 thi công", tướng Hoàng Kiền kể.
Theo tướng Kiền, trước khi xảy ra sự kiện Gạc Ma, từ ngày 14/2/1986, Trung Quốc đã đưa tàu chiến giả dạng tàu cá đến trinh sát một số bãi cạn ở Trường Sa và đặt các tấm bê tông "kỷ niệm".
Ngày 3/9/1987, Quốc hội Trung Quốc thông qua quy chế đưa đảo Hải Nam thành tỉnh và sáp nhập trái phép quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa của Việt Nam.
Sau đó, họ liên tục cho tàu chiến giả dạng tàu dân sự để khảo sát, trinh sát thăm dò quần đảo Trường Sa của Việt Nam nhằm âm mưu xâm chiếm các đảo chìm.
Trước tình hình này, Bộ Tư lệnh Hải quân đã nghiên cứu phương án đóng giữ các đảo chìm bằng cách đóng 2 pông-tông có nhà phủ bạt trên boong đưa ra Đá Đông và Đá Tây, nhưng do sóng gió lớn pông-tông Đá Tây bị đứt neo, trôi không chịu được nên phải kéo về Đá Đông.
Sau đó, Bộ Tư lệnh quyết định chuyển sang phương án đưa các tàu vận tải ra canh giữ, làm các nhà cao chân C3 để chốt giữ các đảo chìm.
Tướng Kiền kể lại, trong lúc chúng ta đang tiến hành các phương án bảo vệ, chốt giữ đảo thì ngày 14/3/1988 Trung Quốc bắt đầu cho các tàu chiến lớn ra với âm mưu chiếm các đảo chìm Cô Lin, Len Đao, Gạc Ma.
Với lực lượng tàu chiến mạnh từ 9-12 chiếc, Trung Quốc hung hãn bắn chìm tàu vận tải 604 của ta ở Gạc Ma, bắn chìm tàu vận tải HQ 605 ở Len Đao, bắn cháy tàu đổ bộ HQ 505 của thuyền trưởng Vũ Huy Lễ ở Cô Lin. Tàu HQ 505 bị cháy vẫn quyết tâm lao lên đảo, giữ được Cô Lin.
"Tại Gạc Ma vào ngày 14/3/1988, một phân đội của Trung đoàn Công binh 83 và bộ phận của Lữ đoàn 146 đã đổ bộ lên đảo cắm cờ Việt Nam, đồng thời, đang vận chuyển vật liệu dựng nhà C3.
Sáng hôm đó, Trung Quốc cho lính lên tranh chấp với ta. Khi giật cờ không được, chỉ huy quân Trung Quốc đã dùng súng ngắn bắn thẳng vào đầu Thiếu úy Trần Văn Phương, sỹ quan chỉ huy của Lữ đoàn 146.
Đồng chí Nguyễn Văn Lanh, chiến sỹ của Trung đoàn Công binh 83 đã quyết tâm giữ lá cờ Tổ quốc. Khi không giật được, lính Trung Quốc đã dùng lưỡi lê đâm vào vai anh Lanh đến khi gục xuống.
Các chiến sỹ của ta lúc đó đã nắm tay nhau đứng vòng quanh quyết bảo vệ lá cờ thiêng liêng của Tổ quốc, dùng xà beng dụng cụ lao động chống trả lại những hành động hung hãn của Trung Quốc
Không thể phá vỡ được vòng tròn bất tử của các chiến sỹ Hải quân Việt Nam, Trung Quốc rút quân lên tàu rồi hạ pháo 100 ly, 37 ly 2 nòng xả đạn dã man sát hại gần hết số cán bộ chiến sỹ của Trung đoàn 83 lắp dựng nhà và cán bộ chiến sỹ của Lữ đoàn 146 ra giữ đảo.
Trong trận chiến đơn phương do Trung Quốc gây ra đã có tổng số 64 cán bộ chiến sỹ đã hy sinh ở cả 3 đảo trong đó, có 26 chiến sỹ của Trung đoàn Công binh 83", tướng Hoàng Kiền nhớ lại.
Hình ảnh vẽ sơn dầu về sự kiện Gạc Ma 1988.
Ngoài sát hại các chiến sỹ, phía Trung Quốc còn bắt 9 người trong đó có 6 chiến sĩ của Trung đoàn Công binh 83 mang về đảo Hải Nam giam giữ.
Cũng theo tướng Hoàng Kiền, dù phía Trung Quốc lực lượng rất mạnh nhưng các chiến sỹ Hải quân chúng ta đã hành động dũng cảm, không chùn bước trước mũi súng của quân thù.
Với quyết tâm cho tàu ủi bãi, dùng Pông-tông neo cắm, lắp dựng nhà C3, chúng ta đã chốt giữ được 12 đảo chìm trong khi Trung Quốc chiếm được 6 đảo chìm.
Trong sự kiện 14/3/1988 xảy ra ở khu vực 3 đảo chìm họ chỉ chiếm được 1 đảo Gạc Ma, chúng ta vẫn giữ được Cô Lin và Len Đao.
Hình ảnh trận chiến Gạc Ma năm 1988. Ảnh tư liệu.
Tư lệnh Giáp Văn Cương đã rất sáng suốt
Theo tướng Hoàng Kiền, trong sự kiện Gạc Ma, Trung Quốc chọn thời điểm giữa tháng 3 gió mùa Đông Bắc rất mạnh, sóng lớn để thực hiện âm mưu đánh chiếm các đảo chìm của ta ở Trường Sa.
Trong khi đó, lực lượng tàu của Hải quân ta còn yếu và dù có tàu phóng lôi, tàu tên lửa, tàu pháo nhưng đều là loại nhỏ tiến công ven bờ, chịu sóng gió kém, không có khả năng tác chiến dài ở Trường Sa.
Về không quân, các máy bay Mig của ta không bay được tới Trường Sa và dù có máy bay Su-22 nhưng chỉ bay ra hoạt động khoảng thời gian rất ngắn nên khả năng tác chiến rất hạn chế.
Trong khi Trung Quốc có các tàu chiến lớn, số lượng đông và hỏa lực rất mạnh. Đồng thời lúc đó chúng ta còn đang phải đối phó với cuộc chiến tranh ở biên giới phía Bắc và biên giới Tây Nam.
"Việc có người cho rằng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng khi đó là đồng chí Lê Đức Anh và Tư lệnh Giáp Văn Cương do dự không dám đánh thì rõ ràng đó là người không có kiến thức về quân sự.
Bởi tác chiến trên biển hoàn toàn khác với tác chiến đất liền và tương quan lực lượng Hải quân của hai bên mà trực tiếp ở Trường Sa khi đó thì ta ở thế yếu. Thêm vào đó, kinh tế đất nước vô cùng khó khăn và tình hình quốc tế không thuận lợi cho ta.
Vì vậy, Tư lệnh Giáp Văn Cương đã xử lý hết sức sáng suốt, giữ được trạng thái ổn định sau ngày 14/3/1988, không để họ tiếp tục lấn tới. Tất cả cán bộ Hải quân lúc đó cho đến hiện nay đều khẳng định như vậy", tướng Hoàng Kiền nhấn mạnh.