Suốt nhiều năm, giới nhà giàu Trung Quốc đã rót tiền đầu tư vào Cyprus và Malta để đổi lấy hộ chiếu khối Liên minh châu Âu (EU), còn được gọi là "hộ chiếu vàng", cho phép người sở hữu tự do đi lại và làm việc trên khắp cả khối. Tuy nhiên, Brussels muốn chấm dứt chương trình này.
Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen đầu tháng này tuyên bố "các giá trị của châu Âu không phải để bán", đồng thời nhấn mạnh "những hành vi vi phạm quy tắc pháp luật phải bị xử phạt". Theo báo South China Morning Post, EU đang cân nhắc phương án đưa các nước thành viên bán "hộ chiếu vàng" ra tòa nhằm gây sức ép chính trị, buộc họ chấm dứt chính sách này.
Tổ chức phi chính phủ Minh bạch quốc tế (Đức) cho biết trong giai đoạn 2008-2018, EU chào đón thêm 6.000 công dân và gần 100.000 cư dân thông qua chương trình "hộ chiếu vàng", Cyprus và Malta là mục tiêu phổ biến nhất với các nhà đầu tư Trung Quốc.
"Vì bản chất của hộ chiếu EU, những chương trình như vậy sẽ gây ảnh hưởng đến cả khối… EU thường xuyên trình bày nỗi lo liên quan đến chương trình đầu tư đổi quốc tịch và rủi ro đi kèm, như rửa tiền, trốn thuế và tham nhũng" - người phát ngôn của EC nhìn nhận, đồng thời tiết lộ Ủy viên Tư pháp EU Didier Reynders đã liên hệ với 3 nước thành viên để trực tiếp trình bày những nỗi lo này.
EU chịu sức ép phải hành động sau khi cuộc điều tra tháng rồi của đài Al Jazeera phát hiện hàng chục cá nhân được cấp "hộ chiếu vàng" ở Cyprus trong giai đoạn 2017-2019 dù thuộc nhóm "rủi ro cao" theo quy định của đảo quốc này.
Bất chấp những tuyên bố cứng rắn của EU, các công ty tư vấn di trú Trung Quốc dường như không bận tâm khi tiếp tục quảng bá lộ trình lấy "hộ chiếu vàng". Họ khẳng định chương trình này sẽ không chấm dứt, bởi nó mang lại nguồn thu khổng lồ cho Cyprus, Malta, Bồ Đào Nha và thậm chí là Tây Ban Nha.
"EU là một tổ chức chưa chặt chẽ và chủ tịch EU không thể lên tiếng thay chính phủ các nước thành viên" - bà Crystal Tan, Giám đốc Công ty Tư vấn di trú Cheuk Yuet (Trung Quốc), khẳng định.
Để được cấp "hộ chiếu vàng" (nhập tịch) ở Cyprus, một cá nhân cần đầu tư ít nhất 2,6 triệu USD nhưng không nhất thiết phải sinh sống tại quốc đảo này. Trong vòng 6 tháng, họ sẽ sở hữu hộ chiếu EU với quyền cư trú và làm việc trên khắp 27 nước thành viên của khối, cũng như quyền miễn thị thực tới hơn 170 quốc gia trên toàn thế giới.
Tại Malta, các nhà đầu tư có thể được cấp hộ chiếu nếu họ quyên góp 756.000 USD cho quỹ phát triển quốc gia, đầu tư 174.000 USD vào cổ phiếu hoặc trái phiếu được chính phủ phê duyệt, mua bất động sản trị giá tối thiểu 407.000 USD và cam kết cư trú trong ít nhất 5 năm. Tương tự, công dân các nước không thuộc EU có thể sở hữu hộ chiếu Bồ Đào Nha nếu họ chi ít nhất 580.000 USD để mua một bất động sản. Với những khu vực thưa dân cư hoặc nằm trong diện tái phát triển, số tiền này sẽ thấp hơn.
Luôn có phương án thay thế?
EU không thể cấm những chương trình như trên của các nước thành viên, song họ đang tìm cách biến chúng thành những chương trình bất hợp pháp. Hiện vẫn chưa rõ quá trình này sẽ mất bao lâu trong khi nhiệm kỳ của Chủ tịch Ursula von der Leyen chỉ kéo dài 5 năm.
Dù vậy, kể cả khi các nước thành viên EU chấm dứt chính sách "hộ chiếu vàng", bà Tan khẳng định giới đầu tư Trung Quốc vẫn sẽ có nhiều phương án khác, bao gồm Saint Kitts và Mexico - những quốc gia đang triển khai chương trình tương tự.
"Với khách hàng Trung Quốc, miễn là hộ chiếu mới có thể giúp họ di chuyển thuận tiện hoặc chuyển tiền ra nước ngoài, nhu cầu vẫn luôn luôn ở đó" - nữ giám đốc này khẳng định.