Hãng tin GMA (Philippines) ngày 29/9 cho hay, tuyên bố trên được ông Duterte đưa ra ở buổi gặp gỡ cộng đồng người Philippines tại Hà Nội, trong ngày đầu chuyến thăm Việt Nam.
"Mỹ có kế hoạch tổ chức thêm các cuộc tập trận chung, nhưng Mỹ không muốn chứng kiến điều đó. Lúc này tôi tuyên bố, đây sẽ lần tập trận quân sự chung cuối cùng giữa Mỹ và Philippines," ông nói.
Dù vậy, Tổng thống Philippines khẳng định sẽ tuân thủ Hiệp ước phòng thủ tương hỗ mà hai nước ký kết năm 1951.
Sau phát ngôn bất ngờ của Duterte, các quan chức chính phủ Philippines đã lên tiếng giải thích.
Kênh CNN (Mỹ) dẫn lời Cố vấn an ninh quốc gia Philippines Hermogenes Esperon Jr - một thành viên trong đoàn đại biểu Philippines thăm Việt Nam - cho hay, quan hệ đồng minh với Mỹ sẽ không thay đổi.
"Theo cách hiểu của tôi, [cuộc tập trận lần cuối với Mỹ] ý nói đến lần cuối của năm nay," ông Esperon nói.
Khác với Esperon, Ngoại trưởng Philippines Perfecto Yasay nói rằng ông "không nghe thấy" Duterte nói về việc tập trận lần cuối với Mỹ.
Cố vấn an ninh quốc gia Philippines Hermogenes Esperon Jr trả lời báo chí tại Hà Nội ngày 28/9. (Ảnh: Pia Ranada/Rappler)
Trang Rappler (Philipppines) cho hay, ông Esperon thúc giục truyền thông quốc tế chú ý đến mục đích của Tổng thống Duterte khi tuyên bố ngừng tập trận quân sự với Mỹ là nhằm thúc đẩy "phi quân sự hóa" ở biển Đông.
"Chúng tôi đang tiến tới một số hình thức phi quân sự hóa trong khu vực. Vì vậy [ngừng tập trận với Mỹ] cũng không sao. Dù sao thì đó cũng chỉ là huấn luyện," ông Esperon nói sau bài phát biểu của Duterte.
Quan chức này giải thích rằng "phi quân sự hóa" ở vùng biển có mâu thuẫn giữa các bên sẽ giúp giảm căng thẳng và dọn đường cho các giải pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp.
Tuy nhiên, ông không lý giải việc chấm dứt hoạt động tập trận quân sự với Mỹ sẽ thuyết phục được Trung Quốc "xuống thang" trong hành vi bành trướng quân sự ở biển Đông như thế nào.
Trả lời câu hỏi đây có phải là một điều kiện do Trung Quốc đặt ra với Manila để "bật đèn xanh" cho đàm phán song phương, Esperon cho hay ông "không nghĩ vậy".
Vị Cố vấn an ninh quốc gia cũng nói rằng ngừng tập trận chung không có nghĩa là quân đội Mỹ không còn hiện diện trên lãnh thổ Philippines.
Cuộc tập trận mà ông Duterte gọi là "cuối cùng", mang tên Phiblex, sẽ diễn ra từ ngày 4 đến 12/10 tới với sự tham gia của khoảng 1.400 binh sĩ Mỹ và 500 lính Philippines.
Quy mô sự kiện này nhỏ hơn nhiều so với 8.000 quân nhân của hai bên tham gia tập trận Balikatan (Vai kề Vai) hồi tháng 4, khi cựu Tổng thống Aquino vẫn cầm quyền.
Cuộc tập trận chung quy mô lớn nhất giữa hai nước diễn ra vào tháng 5 năm ngoái, với sự tham gia của 11.000 binh lính hai bên.