Hai siêu cường trên thế giới có mối liên hệ phức tạp đến mức gần như không có trụ cột nào của nền kinh tế là đứng ngoài vòng cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc. Và chiến tuyến tiếp theo trong cuộc đối đầu kinh tế đó là cuộc cạnh tranh giành quyền lực.
Một công ty Trung Quốc mà ít người biết đến đang là trung tâm của cuộc chạy đua toàn cầu về lưu trữ năng lượng sạch cần thiết cho quá trình chuyển đổi xanh ở Mỹ và phần còn lại của thế giới.
Công ty Contemporary Amperex Technology Co Limited (CATL) của Trung Quốc là cái tên nổi bật trong mảng lưu trữ năng lượng, đồng thời là nhà sản xuất pin xe điện (EV) lớn nhất thế giới. Nhưng bất chấp thực tế là CATL chiếm gần 2/5 thị trường pin xe điện trên thế giới và cung cấp năng lượng cho ô tô của Tesla, Volkswagen và BMW, giới chính trị Mỹ lại để công ty ngoài tầm ngắm trong một khoảng thời gian dài. Nhưng tình thế hiện đã thay đổi.
Vào tháng 2, Duke Energy, một công ty năng lượng của Mỹ phục vụ hơn 8 triệu khách hàng, cho biết họ đang dần loại bỏ sử dụng pin CATL. Duke cho biết họ sẽ thay thế các sản phẩm CATL bằng công nghệ từ “nhà cung cấp trong nước hoặc quốc gia đồng minh”.
Quyết định này được đưa ra sau khi các nhà lập pháp bày tỏ lo ngại về việc pin CATL được sử dụng tại một căn cứ của Thủy quân lục chiến, Camp Lejeune, ở Bắc Carolina. Duke, công ty cung cấp cơ sở hạ tầng điện cho căn cứ quân sự, đã ngắt kết nối pin CATL vào tháng 12 và hiện có kế hoạch ngừng sử dụng hoàn toàn cũng như loại bỏ chúng khỏi các dự án dân sự.
Ford cũng bị chỉ trích vì hợp tác với CATL. Thỏa thuận giữa hai công ty về xây dựng một nhà máy ở Michigan để sản xuất pin lithium iron phosphate giá rẻ cho xe điện sử dụng công nghệ CATL đã nhiều lần bị các nhà lập pháp Mỹ đặt nghi vấn. Marco Rubio, phó chủ tịch ủy ban tình báo Thượng viện, cho biết kế hoạch này sẽ đưa “đối thủ địa chính trị lớn nhất của Mỹ thành trung tâm”. Vào tháng 11, Ford đã thu hẹp kế hoạch xây dựng nhà máy và giảm khoảng 40% công suất.
Tu Le, nhà sáng lập công ty tư vấn Sino Auto Insights nhận định: “Đây là điều mới mẻ. Chính phủ Mỹ chưa từng đề cập hoặc thảo luận đến chuyện này cũng như có bất kỳ mối lo ngại nào trước đây”.
Mỹ “đi sau nhiều năm”
Le cho biết các công ty Mỹ đang chịu áp lực ngày càng lớn trong việc không sử dụng bất kỳ loại pin nào của Trung Quốc. “Nhưng nếu Mỹ muốn cạnh tranh xe điện trên toàn cầu, thì đến năm 2030, họ sẽ phải sử dụng pin Trung Quốc”.
Các nhà phê bình lo ngại rằng việc sử dụng pin CATL có thể dẫn đến sự phụ thuộc vào công nghệ Trung Quốc và có thể trở thành điểm yếu trong trường hợp mối quan hệ giữa Washington và Bắc Kinh xấu đi. Cũng có lo ngại rằng các khoản trợ cấp thuế của Mỹ cho công nghệ xanh có thể chảy vào các thực thể Trung Quốc.
Dù vậy, các chuyên gia đều đồng ý rằng Mỹ không có lộ trình khử carbon rõ rang nếu không có pin xe điện giá rẻ của Trung Quốc – rất có thể là từ CATL hoặc BYD.
Michael Dunne, nhà sáng lập công ty tư vấn về xe điện Dunne Insights, cho biết Mỹ “đang tụt lại nhiều năm về pin, chuỗi cung ứng pin và khoáng sản quan trọng”.
Dunne cho rằng Mỹ hiện đang cấp bách tăng cường công suất pin trong nước nhưng sẽ phải mất từ 5-10 năm để bắt kịp Trung Quốc. Việc này có thể không đủ nhanh hoặc rẻ để đạt được mục tiêu của chính quyền Tổng thống Biden là 2/3 doanh số bán ô tô mới là xe điện vào năm 2032.
Tuần trước, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ Jennifer Granholm đã phát biểu tại một hội thảo rằng: “Chúng tôi rất lo ngại về việc Trung Quốc đang lấn lướt ngành công nghiệp năng lượng Mỹ”.
Nhưng ông Granholm cũng thừa nhận: “Chúng ta cần hiểu rằng mọi người muốn mua xe điện với giá cả phải chăng” – điều mà các chuyên gia cho rằng khó có thể xảy ra nếu không có pin Trung Quốc.
Một bầu không khí chính trị đầy căng thẳng
Phản ứng tiêu cực ở Mỹ đối với pin xe điện Trung Quốc đã tạo ra một số tác động. Nghiên cứu do Rhodium Group công bố gần đây đã kết luận rằng “các công ty xe điện và pin của Trung Quốc đang trong tình thế tiến thoái lưỡng nan khi một mặt – cố gắng phá bỏ thế ít tên tuổi ở Mỹ, còn mặt khác nghe theo sự thôi thúc của Bắc Kinh nhằm mở rộng trên toàn cầu.
Theo Rhodium, trong năm 2022-2023, đầu tư nước ngoài của Trung Quốc vào chuỗi cung ứng xe điện ở Bắc Mỹ đã giảm từ 4,8 tỷ USD xuống còn 2,7 tỷ USD, “do bất ổn pháp lý và lo ngại về phản ứng dữ dội chính trị”.
CATL từ chối phỏng vấn với The Guardian nhưng viện dẫn tờ báo đến một tuyên bố của nó hồi tháng 12 năm ngoái: “Những cáo buộc về việc pin CATL gây ra mối đe dọa an ninh là sai sự thật và gây hiểu nhầm. Với tư cách là một công ty công nghệ toàn cầu, CATL hoan nghênh các cuộc thảo luận có trách nhiệm về các vấn đề an toàn và an ninh quan trọng, đồng thời chúng tôi xem xét nghiêm túc các nghi vấn về hoạt động kinh doanh của mình.
Hoạt động kinh doanh và sản phẩm của CATL tại Mỹ không thu thập, bán hoặc chia sẻ dữ liệu và không thể tương tác trực tiếp với lưới điện hoặc bất kỳ cơ sở hạ tầng quan trọng nào khác.”
Le cho biết nhiều công ty Trung Quốc đang nóng lòng xem ai sẽ trúng cử Tổng thống Mỹ vào tháng 11. Nhưng mặc dù Washington khó có thể sớm có thiện cảm với các công ty như CATL, các công ty Mỹ có thể gặp khó khăn trong việc tìm kiếm giải pháp thay thế. Tesla được cho là đang có kế hoạch mở một nhà máy sản xuất pin mới sử dụng máy móc của CATL ở Nevada trong năm nay.