Khi Alfred Thigpen, một nhà văn người Mỹ sống ở Washington đến phòng khám nhãn khoa để kiểm tra mắt định kỳ, bác sĩ bất ngờ khuyên ông ấy nên đi nội soi đại trực tràng. "Cái gì cơ? Mắt của tôi thì có liên quan gì đến ruột già của tôi cơ chứ?", Alfred Thigpen thốt lên trong sửng sốt, tưởng rằng vị bác sĩ đã nhầm lẫn.
Thế nhưng, ngồi trước ông ấy đang là Neal Adams, Nguyên Trưởng khoa Sinh lý học thị giác tại Viện Mắt Wilmer, Đại học Johns Hopkins, một trong những chuyên gia nhãn khoa hàng đầu thế giới và là tổng biên tập tạp chí nhãn khoa Eye Reports. Ông ấy có đủ chuyên môn và lý do để đưa ra lời khuyên như vậy.
Chỉ cần nhìn vào võng mạc của Thigpen bằng mắt thường, Adams đã có thể phát hiện ra một vết tàn nhang đầy khả nghi.
Một vết tàn nhang tưởng chừng vô hại như thế này có thể là dấu hiệu đầu tiên của bệnh ung thư đại trực tràng.
"Khi tàn nhang có hình dạng nhất định và xuất hiện với số lượng nhất định trên võng mạc, bằng chứng đó cho thấy nó có liên quan chặt chẽ đến một hội chứng cụ thể của polyp đại tràng", bác sĩ Adams nói.
Điều đó có nghĩa là Thigpen có khả năng mắc ung thư, dù tỷ lệ không quá cao, nhưng phòng bệnh hơn chữa bệnh. Polyp đại tràng nếu được phát hiện và cắt bỏ kịp thời có thể ngăn được ung thư tiến triển.
Buổi khám mắt này có khả năng sẽ cứu sống Alfred Thigpen, ngăn không cho nước Mỹ mất đi một nhà văn.
Tại sao nhìn vào mắt, bạn có thể biết mình đang có nguy cơ mắc ung thư?
Việc một bác sĩ nhãn khoa có thể ra chỉ định nội soi đại trực tràng có thể là điều kỳ lạ đối với bạn. Nhưng với các bác sĩ chuyên khoa đã được đào tạo, đó không phải là điều quá hiếm gặp.
Ngay từ năm 1935, một bác sĩ tại Bệnh viện Đa khoa Massachusetts tên là Richard Cabot đã báo cáo những trường hợp ung thư đại trực tràng đầu tiên có mối liên hệ với vết tàn nhang trên võng mạc.
"Tài liệu y khoa phần lớn không đề cập đến mối liên hệ này cho đến năm 1980, khi bác sĩ Norman Blair và Clement Trempe mô tả mối liên hệ giữa polyp đại tràng và ung thư đại tràng cũng như hiện tượng tàn nhang ở phía sau mắt này", bác sĩ Adams nói.
Họ đặt tên cho vết tàn nhang là CHRPE (viết tắt của phì đại bẩm sinh của biểu mô sắc tố võng mạc).
Một nghiên cứu sau đó phát hiện ra rằng CHRPE có mối tương quan đủ mạnh với một dạng polyp đại tràng di truyền, được gọi là bệnh polyp tuyến gia đình (FAP). Có thể tàn nhang là do cùng một đột biến gen tạo ra polyp. Và một nghiên cứu năm 2010 trên Tạp chí Tiêu hóa Hoa Kỳ kết luận rằng những bệnh nhân có tàn nhang võng mạc như vậy nên được nội soi đại trực tràng, càng sớm càng tốt.
Bác sĩ Neal Adams, Nguyên Trưởng khoa Sinh lý học thị giác tại Viện Mắt Wilmer, Đại học Johns Hopkins.
Bác sĩ Adams cho biết không chỉ có ung thư trực tràng, nhiều căn bệnh nan y có thể được bất ngờ phát hiện khi bạn đi khám mắt. Ông từng chẩn đoán được bệnh ung thư máu bạch cầu giai đoạn đầu ở một người khỏe mạnh, bằng cách ghi nhận các đốm máu trong võng mạc của bệnh nhân.
Võng mạc bị viêm đáng ngờ của một bệnh nhân khác khiến ông phải chạy một xét nghiệm gọi là điện võng mạc đồ, thứ sau đó giúp phát hiện ra một bất thường liên quan đến một khối u ác tính. Ông đã gửi bệnh nhân đến một bác sĩ chuyên khoa ung thư, người đã chẩn đoán bệnh nhân bị ung thư buồng trứng.
"Khi chúng ta nhìn vào phía sau mắt ở võng mạc, chúng ta có thể tìm thấy những dấu hiệu có thể giúp xác định nhiều rối loạn - những rối loạn phổ biến như huyết áp cao và tiểu đường, các rối loạn di truyền hiếm gặp và thậm chí là các bệnh ung thư đe dọa tính mạng", bác sĩ Adams nói.
Ông cho biết nhìn vào mắt của một người, các bác sĩ nhãn khoa có thể đưa ra chẩn đoán cho nhiều bệnh ung thư từ phổi, vú, ung thư tuyến tụy, ung thư não cho đến u lympho và bệnh đa u tủy.
Những triệu chứng nào ở mắt có thể cảnh báo bệnh ung thư?
Các nghiên cứu về nhãn khoa cho biết có 3 loại bệnh ung thư dễ dàng biểu hiện ở mắt nhất. Đầu tiên, đó chính là bệnh ung thư mắt.
Ung thư mắt có thể âm thầm phát triển, trong khi các triệu chứng ban đầu xuất hiện bao gồm: mờ mắt, nhìn thấy những tia sáng, đường ngoằn nghèo hoặc đốm trôi nổi trong tầm nhìn, phát hiện một đốm đen trong mống mắt ngày càng to ra. Đặc biệt, khi khối u trong mắt đã to lên, nó có thể khiến hai mắt của bạn mất đối xứng, một bên mắt có thể hơi lồi ra ngoài, hoặc một bên nhãn cầu bị lệch.
Điều đáng nói là tất cả các triệu chứng này có thể phát triển âm thầm trong khi bạn chưa hề cảm thấy đau.
Căn bệnh ung thư thứ hai thường được phát hiện sớm ở phòng khám mắt là ung thư máu. Chảy máu trong mắt có thể là một dấu hiệu của bệnh ung thư máu. Trong đó, bạn có thể sẽ nhìn thấy một mảng đỏ dưới bề mặt mắt mình.
Nguyên nhân ung thư máu thường biểu hiện ở mắt trước tiên bởi đây là vị trí chứa nhiều mạch máu nhỏ. Sự tăng sinh bất thường của bạch cầu có thể dẫn tới tình trạng xuất huyết ở các mao mạch võng mạc, gây ra hiện tượng mờ mắt và mất thị lực.
Mao mạch trong mắt vỡ ra có thể là một biểu hiện sớm của ung thư bạch cầu.
Bệnh ung thư thứ ba có thể được phát hiện sớm nhờ đi khám mắt định kỳ là ung thư não. Khi một khối u phát triển bên trong não, nó có thể chèn ép vùng não và các dây thần kinh thị giác, dẫn đến nhiều biểu hiện như giảm thị lực, mờ mắt, nhìn đôi, mất trường thị.
Một số khối u lớn chèn ép lên mắt có thể dẫn tới hiện tượng nháy mắt, giật mắt không kiểm soát. Hiện tượng sụp mi, rung giật nhãn cầu cũng có thể xảy ra, kèm theo các cơn đau đầu. Bệnh nhân cũng có thể sẽ cảm thấy nhạy cảm với ánh sáng chói.
Nếu các triệu chứng bất thường kể trên xảy ra trong mắt, kèm với những cơn đau đầu vào buổi sáng sớm khiến bạn buồn nôn, hãy đi khám ngay vì rất có thể bạn đang có một khối u trong não.
Sụp mí có thể là biểu hiện ban đầu của khối u não.
Ngoài ra, một số khối u ung thư ở các vị trí khác xa hơn trong cơ thể cũng có thể liên quan đến mắt. Ví dụ, ung thư phổi có thể gây ra tình trạng mờ mắt, mất thị lực, đau mắt và hiện tượng ruồi bay.
Một nghiên cứu về ung thư đại trực tràng phát hiện ra rằng những bệnh nhân bị di căn hốc mắt thường có biểu hiện đau mắt, lồi mắt, mất thị lực và nhìn đôi với các triệu chứng thường xuất hiện trong khoảng 2 tháng trước khi được chẩn đoán.
Nhiều nghiên cứu khác cũng phát hiện ra rằng nhạy cảm với ánh sáng và nhìn đôi là các triệu chứng ban đầu của ung thư ruột kết. Các vấn đề về thị lực cũng có liên quan đến các bệnh ung thư phổ biến khác như ung thư vú.
Trong đó, bệnh nhân thường có biểu hiện đau mắt đỏ, ngứa hoặc nóng rát, chảy nước mắt liên tục vì bị viêm lòng trắng trong mắt, mắt bị hồng, nhìn mờ, nhìn đôi, hiện tượng ruồi bay hoặc có đốm đen trong tầm nhìn.
Nhìn đôi, hay song thị là một triệu chứng nguy hiểm ở mắt.
Lợi ích của việc khám mắt thường xuyên
Việc một căn bệnh ung thư nguy hiểm có thể được phát hiện bởi bác sĩ nhãn khoa nhấn mạnh một thực tế đáng tiếc là chúng ta ngày nay ít có thói quen khám mắt định kỳ. Thông thường, chỉ khi nào mắt gặp các vấn đề như cận thị, loạn thị và viễn thị, chúng ta mới tìm gặp các bác sĩ nhãn khoa.
Bản thân Alfred Thigpen, nhà văn với vết tàn nhang trong mắt ở đầu bài viết cũng thú nhận, ông sẽ không khám mắt thường xuyên nếu không gặp phải một tai nạn cách đây 25 năm.
Trong khi đang chơi bóng rổ, Thigpen vô tình tự chọc móng tay vào mắt mình khiến giác mạc của ông ấy bị rách. Mặc dù vết rách đã lành lại, nhưng các bác sĩ nhãn khoa đã yêu cầu ông ấy phải khám mắt định kỳ hàng năm.
Điều này cuối cùng đã mang Thigpen đến với phòng khám của bác sĩ Neal Adams và bây giờ, ông ấy đang có mặt ở phòng nội soi đại trực tràng.
Đúng như dự đoán của bác sĩ Adams về tàn nhang trong mắt của Thigpen có liên quan đến tình trạng polyp trực tràng của ông ấy. Mặc dù Thigpen chưa bị ung thư, nhưng các bác sĩ nội soi đã phát hiện 3 polyp trong ruột già của ông ấy. Hai trong số đó là lành tính nhưng một polyp đã mang các tế bào tiền ung thư.
Một căn bệnh ung thư nguy hiểm có thể được phát hiện bởi bác sĩ nhãn khoa
Thigpen sau đó đã phẫu thuật để cắt bỏ polyp này. "Lời khuyên của bác sĩ Adams là đúng đắn vì ung thư đại tràng hầu như luôn bắt đầu bằng một polyp ác tính. Bằng cách cắt bỏ nó, tôi đã ngăn chặn được nguy cơ ung thư của mình", ông nói.
Ngoài ung thư, các bác sĩ nhãn khoa còn được đào tạo để phát hiện nhiều căn bệnh nguy hiểm chỉ bằng cách nhìn vào đôi mắt của bạn, từ tiểu đường, bệnh đa xơ cứng, bệnh tim mạch, tình trạng nhược cơ, bệnh tuyến giáp…
Vì vậy, có rất nhiều lợi ích của việc khám mắt định kỳ mà bạn có thể đang bỏ qua. Hãy lên lịch tới phòng khám nhãn khoa ít nhất 1 năm 1 lần. Bằng cách này, bạn có thể cho mình một cơ hội để tự cứu mình, khi một căn bệnh nguy hiểm nào đó có thể được bác sĩ nhìn thấy, thông qua đôi mắt của bạn.
