Đức công bố chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương
Ông Vương Nghị thăm Châu Âu để hàn gắn những rạn nứt trong mối quan hệ ngoại giao giữa Trung Quốc với các nước Châu Âu do tranh cãi về nguồn gốc đại dịch Covid-19, việc ban hành luật an ninh quốc gia ở Hồng Kông và những cáo buộc liên quan đến Tân Cương.
Nhưng chỉ một ngày sau khi ngoại trưởng Trung Quốc rời đi, Đức thông báo về chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và đề xuất đánh giá lại cách tiếp cận của nước này đối với Trung Quốc. Mối quan hệ song phương Đức -Trung Quốc từ lâu nay tập trung chủ yếu vào lĩnh vực kinh tế và thương mại, nhưng giờ đây dự kiến bao gồm cả các lợi ích địa chính trị.
Mỹ là nước đầu tiên công bố chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương vào năm 2017, thúc đẩy khái niệm khu vực “tự do và cởi mở” để đối phó với sự gia tăng các hoạt động quân sự và ảnh hưởng kinh tế của Trung Quốc tại khu vực.
Pháp trở thành quốc gia Châu Âu đầu tiên triển khai chiến lược này vào tháng 5/2019, nhằm trở thành “một cường quốc giữ vai trò hòa giải ổn định” trong khu vực. Pháp tổ chức cuộc đối thoại đầu tiên cấp ngoại trưởng với Ấn Độ và Australia vào ngày 9/9, trong đó thảo luận các chủ đề bao gồm các khoản cứu trợ giảm bớt tác động của dịch bệnh và an ninh hàng hải.
Giờ đây, Đức - đối tác kinh tế lớn nhất của Trung Quốc ở Châu Âu - đã trở thành nước thứ hai ở lục địa già quan tâm lợi ích khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, với các định hướng trong văn bản “Đức-Âu-Á: Cùng nhau định hình thế kỷ 21”.
Việc công bố tài liệu này diễn ra ở thời điểm chỉ còn cách hai tháng nữa là đến cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ và các nhà quan sát cho rằng động thái dường như là một nỗ lực nhằm cải thiện mối quan hệ song phương với Washington, vốn đang căng thẳng bởi những khác biệt về thương mại, quốc phòng và thỏa thuận hạt nhân Iran.
(Ảnh: Reuters)
Khác biệt trong cách tiếp cận giữa Mỹ và Đức
Chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Đức khác với cách tiếp cận của Mỹ về trọng tâm và phạm vi. Các nhà phân tích cho biết chiến lược này không được lập nên để “chống Trung Quốc” nhưng có thể được sử dụng để áp dụng lập trường cứng rắn hơn đối với nước này.
Các định hướng nêu bật sự cần thiết tăng cường hợp tác an ninh giữa các nước và đa dạng hóa quan hệ đối tác kinh tế với các quốc gia trong khu vực để “tránh phụ thuộc đơn phương”.
Tài liệu của Đức mô tả Trung Quốc là một cường quốc trong khu vực và một cường quốc mới nổi trên thế giới, cũng như chỉ ra sự cần thiết phải đánh giá lại các quy tắc của trật tự quốc tế tại một số vấn đề nhất định. Nó cũng cho biết Đức cũng sẽ tăng cường hợp tác trong lĩnh vực quốc phòng và an ninh mạng nhiều hơn với Singapore, Australia, Nhật Bản và Hàn Quốc, và lĩnh vực chuyển đổi kỹ thuật số như mạng không dây 5G với "các quốc gia đối tác".
"Không một quốc gia nào - như trong thời Chiến tranh Lạnh - buộc phải lựa chọn giữa hai bên hoặc rơi vào tình trạng phụ thuộc đơn phương," trích nội dung định hướng.
Những tín hiệu sớm
Có những dấu hiệu cho thấy Bắc Kinh đã nhận thấy sự thay đổi chính sách của Đức từ tháng trước.
Đại sứ Trung Quốc tại Berlin, ông Wu Ken, nói trong cuộc phỏng vấn với truyền thông nhà nước Trung Quốc vào cuối tháng 8 rằng quan hệ Trung-Đức đã phát triển vượt mức quan hệ song phương để tạo ra tầm ảnh hưởng chiến lược.
Ông Wu cho biết Bắc Kinh sẵn sàng tăng cường hợp tác chiến lược với Đức và cả hai bên nên nối lại đối thoại ở tất cả các cấp để tăng cường sự tin cậy chính trị lẫn nhau.
Cui Hongjian, giám đốc nghiên cứu Châu Âu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc, đồng ý rằng Đức đang chú ý đến nhiều lĩnh vực hơn chứ không chỉ tập trung vào lợi ích thương mại như trước nữa.
Về kinh tế và thương mại, Đức đã có xu hướng tránh để tất cả trứng vào một giỏ. Điều mới là sau một thời gian do dự và quan sát, nước này đã bắt đầu theo đuổi chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Điều này phụ thuộc vào những cân nhắc về yếu tố chính trị và an ninh. Trong bối cảnh căng thẳng Trung-Mỹ và tranh chấp biên giới Trung-Ấn, Đức cuối cùng đã triển khai chiến lược Ấn Độ-Thái Bình Dương để cất lên tiếng nói về các điểm nóng an ninh trong khu vực.
Cui Hongjian, giám đốc nghiên cứu châu Âu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế Trung Quốc
Thay đổi nào cho khu vực Biển Đông?
Một trong những điểm nóng có liên quan đến chiến lược mới của Đức là Biển Đông, khu vực có lưu lượng hàng hóa mỗi năm trị giá nhiều nghìn tỷ USD.
Trong báo cáo, Đức khẳng định ủng hộ một quy tắc ứng xử ở Biển Đông thực chất và tôn trọng các quy định pháp luật giữa Trung Quốc với các quốc gia thành viên ASEAN.
Xu hướng mới này còn được tiếp thêm động lực, khi Đức đang tìm cách hợp tác với Pháp để hình thành một Chiến lược Châu Âu về khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.
Ông Shi Yinhong, giáo sư về quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân Dân ở Bắc Kinh, nói các nước Châu Âu không hài lòng với với cách ứng xử của chính phủ Trung Quốc trên Biển Đông và sự gia tăng các hoạt động hải quân của nước này ở Ấn Độ Dương.
"Cuộc đối đầu chiến lược [giữa Bắc Kinh với Washington và các đồng minh/đối tác] đang diễn ra rất căng thẳng ở Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Không bên nào có dấu hiệu nhượng bộ," ông Shi nói.
Ông nhận định với mối quan hệ Trung-Mỹ đang rơi tự do, "Trung Quốc coi trọng quan hệ với Châu Âu. Nhưng sẽ không thể đạt được tiến bộ nào nếu không có những điều chỉnh chính sách phù hợp và lâu dài từ Bắc Kinh đối với Châu Âu, từ đó có thể tạo ra những thay đổi chính sách tương ứng từ phía Châu Âu."
Hội đồng Châu Âu về Quan hệ đối ngoại, một tổ chức tư vấn tại Brussels, cho biết điều quan trọng là Liên minh Châu Âu (EU) phải đầu tư vào mối quan hệ với các nước thứ ba, đặc biệt là các nước ở Ấn Độ - Thái Bình Dương.
"Được thiết lập thông qua các cơ chế như hiệp định thương mại tự do và quan hệ đối tác an ninh, những mối quan hệ gần gũi này, không chỉ nâng cao năng lực hành động của Châu Âu trong khu vực mà còn phục vụ lợi ích lớn hơn của tổ chức này trong việc định hình các quy tắc và tiêu chuẩn trên toàn cầu," trích một báo cáo hôm 10/9 của Hội đồng.
Mời độc giả theo dõi chúng tôi trên MXH Lotus