Chính biến Myanmar: Quân đội tiếp quản chính quyền; hệ thống ngân hàng, sân bay tê liệt vì tình trạng khẩn cấp

Chính quyền quân sự Myanmar ngày 1/2 thông báo thay thế 24 bộ trưởng và thứ trưởng trong chính quyền đảng NLD của bà Aung San Suu Kyi.

Tuyên bố được đưa ra trên đài truyền hình Myawadday TV của quân đội, đồng thời cho biết 11 quan chức thay thế đã được bổ nhiệm.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Lê Thị Thu Hằng ngày 1/2 cho biết, là nước láng giềng trong khu vực và cùng là thành viên ASEAN, Việt Nam hết sức quan tâm theo dõi tình hình đang diễn ra tại Myanmar. 

Bà Hằng nêu, Việt Nam mong muốn Myanmar sớm ổn định tình hình để xây dựng và phát triển đất nước, vì hòa bình, ổn định, hợp tác ở khu vực và tiếp tục đóng góp cho tiến trình xây dựng Cộng đồng ASEAN.

Hiệp hội Ngân hàng Myanmar sáng 1/2 thông báo toàn bộ ngân hàng trong nước của nước này tạm ngừng hoạt động. 

Hiệp hội đã tổ chức phiên họp khẩn cấp, cho biết hệ thống thanh toán và hệ thống thông tin bị gián đoạn trên phạm vi rộng sau khi Myanmar bước vào tình trạng khẩn cấp, khiến nghiệp vụ ngân hàng bị ảnh hưởng. Các ngân hàng thành viên đã đề nghị với Ngân hàng trung ương để tạm thời đóng cửa.

Hiện chưa có thông báo về thời gian khôi phục hoạt động ngân hàng.

Trong khi đó, cũng do tác động của lệnh tình trạng khẩn cấp, các cửa ra vào chuyến bay trong nước và quốc tế ở sân bay Yangon đều bị đóng cửa từ 5h30 sáng 1/2 (giờ địa phương). Toàn bộ chuyến bay bị hủy. 

Đài CCTV (Trung Quốc) đưa tin, vào chiều nay 1/2, Bộ trưởng Y tế và Giáo dục Myanmar Myo Thein Gyi đã thông báo từ chức.

Trong thông cáo, ông Myo Thein Gyi cảm ơn đội ngũ nhân viên y tế trong nỗ lực đẩy lùi dịch bệnh Covid-19 và kêu gọi các bên tiếp tục cố gắng để chiến thắng đại dịch. Ông cho biết sẽ rời thủ đô Naypyitaw sau ba ngày nữa.

Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân chiều nay, 1/2, đã nêu bình luận của nước này về tình hình hiện tại ở Myanmar.

Ông Uông cho biết, Bắc Kinh chú ý đến vụ việc xảy ra ở Myanmar và đang tìm hiểu thêm về tình hình.

"Trung Quốc là nước láng giềng thân thiện của Myanmar. Chúng tôi hy vọng rằng tất cả các bên ở Myanmar sẽ xử lý mâu thuẫn một cách ổn thỏa dựa trên khuôn khổ pháp luật và hiến pháp, để duy trì ổn định chính trị và xã hội", người phát ngôn Trung Quốc nói.

Đại sứ quán Nga tại Myanmar ngày hôm nay (2/1) đã phát đi một loạt cảnh báo và khuyến nghị sau khi nước sở tại xảy ra chính biến.

Thông báo được đăng tải trên trang web của đại sứ quán cho biết: "Chúng tôi khuyên các bạn nên thực hiện mọi biện pháp đề phòng cần thiết nếu có thể, bao gồm việc tránh các chuyến đi không cần thiết đến các vùng khác của Myanmar, tránh những nơi đông người, dự trự thực phẩm, nhu yếu phẩm và thuốc men. Hãy thật cảnh giác!".

Cơ quan ngoại giao của Nga cũng kêu gọi các công dân của nước này tránh quay chụp các quân nhân và lực lượng thực thi pháp luật của Myanmar, cùng với đó là hạn chế sử dụng drone (thiết bị bay không người lái).

Đính kèm thông báo này là một mẫu tờ khai dành cho người nước ngoài ở Myanmar - trong trường hợp này là các công dân Nga - để họ có thể khai thông tin liên lạc và nơi ở của mình.

Quyền Tổng thống Myanmar Myint Swe ngày 1/2 nói rằng việc quân đội nước này tiếp quản chính quyền là phù hợp với Hiến pháp và ông ủng hộ hành động này.

Thông cáo của ông Myint Swe nói rằng trong cuộc bầu cử của Myanmar ngày 8/11/2020 có tồn tại nghi vấn gian lận và "mưu đồ thoán đoạt chủ quyền quốc gia bằng thủ đoạn phi pháp".

Theo đó, trong vai trò Phó Tổng thống, ông bắt buộc phải tuyên bố bước vào tình trạng khẩn cấp và căn cứ theo Hiến pháp để chuyển giao toàn bộ quyền lực cho Tổng tư lệnh quân đội - Thống tướng Min Aung Hlaing.

Mới đây, Bộ Ngoại giao Singapore cho biết đang theo dõi sát những diễn biến ở Myanmar sau khi một số quan chức nước này - bao gồm tổng thống Win Myint và nhà lãnh đạo Aung San Suu Kyi - bị bắt giữ.

"Singapore quan ngại sâu sắc đối với những diễn biến mới nhất ở Myanmar. Chúng tôi đang theo dõi chặt chẽ tình hình và hi vọng tất cả các bên liên quan kiềm chế, duy trì đối thoại và cùng hợp tác để đạt được kết quả tích cực, hòa bình nhất".

"Myanmar là bạn tốt của Singapore và là một thành viên quan trọng của ASEAN. Chúng tôi hi vọng tình hình sẽ trở về bình thường càng sớm càng tốt," Bộ Ngoại giao Singapore cho hay.

Binh lính Myanmar xuất hiện trên đường phố. Ảnh: EPA-EFE

Trong khi đó, Brunei - quốc gia chủ tịch ASEAN 2021 - cho biết sẽ đối thoại với các nước thành viên "để đưa ra thông điệp chung của ASEAN" về vấn đề này.

Theo Channel News Asia, Campuchia và Thái Lan cho rằng tình hình ở Myanmar là "chuyện nội bộ".

Thủ tướng Campuchia Hun Sen nói: "Campuchia từ chối bình luận về vấn đề nội bộ của bất kì quốc gia nào, kể cả là nước thuộc ASEAN hay bất kì nước nào khác".

Trong một thông cáo có tên bà Suu Kyi, cố vấn nhà nước Myanmar, đảng cầm quyền NLD cho biết, bà Suu Kyi kêu gọi người dân không thỏa hiệp với cuộc chính biến và hối thúc họ biểu tình.

"Tôi hối thúc người dân không chấp nhận điều này, hãy phản kháng và hãy toàn tâm biểu tình phản đối cuộc đảo chính của quân đội", NLD dẫn lời bà Suu Kyi tuyên bố trong thông cáo.

Thông tin do Straits Times (Singapore) đăng tải. 

Bà Suu Kyi, cố vấn nhà nước Myanmar là một trong những người bị bắt giữ sáng nay. Ảnh: Reuters

Quân đội Myanmar tuyên bố, lực lượng này sẽ tổ chức một "cuộc tổng tuyển cử tự do và công bằng" sau khi tình trạng khẩn cấp chấm dứt, Straits Times đưa tin. 

Theo thông báo được phát trên sóng đài truyền hình quân đội Myawaddy TV, quân đội Myanmar đã tuyên bố áp đặt tình trạng khẩn cấp kéo dài 1 năm vào hôm nay, 1/2, động thái mà lực lượng này cho là cần thiết để bảo toàn "sự ổn định" của đất nước. 

Trước đó, quân đội Myanmar đã cáo buộc Ủy ban Bầu cử của Myanmar (UEC) thất bại trong việc xử lý hàng triệu điểm bất thường mà họ đã chỉ ra trong danh sách phiếu bầu cử tri. Phía UEC bác bỏ cáo buộc và khẳng định các điểm bất thường, nếu có, cũng không làm thay đổi kết quả bầu cử.

Hình ảnh binh lính Myanmar được ghi nhận ở nhiều địa điểm trong thành phố lớn Yangon và thủ đô Naypyitaw.

Xe quân sự đỗ kín sân Đài Truyền hình Quốc gia ở Yangon. Ảnh: EPA

Xe quân sự xuất hiện bên trong Tòa Thị chính Yangon. Ảnh: EPA-EFE

Binh lính dỡ đồ từ xe quân sự đỗ bên trong Tòa Thị chính Yangon. Ảnh: EPA-EFE

Binh lính Myanmar gác bên trong một cơ quan chính phủ khu vực Yangon. Ảnh: EPA-EFE

Sự kiện bất ngờ tại Myanmar diễn ra chỉ ba tuần sau khi bà Aung San Suu Kyi có cuộc gặp quan trọng với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại thủ đô Naypyitaw hôm 11/1 vừa qua.

Thông cáo của Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho hay, bà Suu Kyi nói Myanmar rất coi trọng quan hệ với Trung Quốc và mong muốn thúc đẩy phát triển hơn nữa quan hệ song phương sau khi chính phủ mới nhậm chức.

Ông Vương Nghị bày tỏ vui mừng khi trở thành Ngoại trưởng đầu tiên thăm Myanmar sau cuộc bầu cử của nước này tháng 11/2020. Ông nói chuyến thăm thể hiện đầy đủ "tình anh em" giữa hai nước.

Trong chuyến công du này, ông Vương cũng có cuộc gặp tướng Min Aung Hlaing. Theo đài VOA (Mỹ), ông Aung Hlaing nêu những cáo buộc về cuộc bầu cử - với thắng lợi áp đảo thuộc về đảng NLD của bà Suu Kyi, cho phép đảng này thành lập chính phủ mới.

Giới chức quân sự Myanmar nói rằng ông Aung Hlaing đã thảo luận với ông Vương về "những sai sót trong danh sách cử tri" dẫn đến "cuộc bầu cử không công bằng".

Các nguồn tin địa phương đã ghi nhận khung cảnh "khác thường" trên nhiều đường phố Myanmar sau khi có tin tức về việc các lãnh đạo và quan chức của đảng cầm quyền bị bắt giữ trong cuộc đột kích rạng sáng.

Theo đó, phóng viên May Wong của đài Channel News Asia cho biết, các đường phố ở thủ đô Yangon, Myanmar vắng lặng hơn hẳn ngày thường do nhiều người dân lo sợ khi ra ngoài. Tuy nhiên, nguồn tin địa phương cho biết nhiều người đã đổ xô đến các cây ATM để rút tiền mặt sau tin tức chính biến.

Thời báo Hoàn Cầu dẫn tin từ Đài truyền hình quân đội Myanmar, cho biết Phó Tổng thống Myint Swe sẽ đảm nhận cương vị Quyền Tổng thống, sau khi Cố vấn nhà nước Aung San Suu Kyi, Tổng thống Win Myint và nhiều quan chức cấp cao của đảng cầm quyền NLD bị bắt lúc rạng sáng nay. 

Quân đội Myanmar nói rằng các vụ bắt giữ được tiến hành liên quan đến cáo buộc "gian lận bầu cử."

Phó Tổng thống Myint Swe. Ảnh: EPA

Ông Myint Swe vốn là cựu lãnh đạo tình báo quân đội Myanmar, và được cho là một trong những nhân vật thân cận với cựu lãnh đạo chính phủ quân sự Myanmar Than Shwe.

Australia đã lên tiếng yêu cầu quân đội Myanmar lập tức trả tự do cho bà Aung San Suu Kyi và các lãnh đạo khác, đồng thời cảnh báo rằng quân đội "lại một lần nữa tìm cách nắm quyền kiểm soát" đất nước, AFP đưa tin.

"Chúng tôi kêu gọi quân đội tôn trọng pháp quyền, giải quyết tranh chấp thông qua các cơ chế hợp pháp và lập tức thả tất cả các lãnh đạo dân sự và những người đã bị bắt giữ bất hợp pháp", Ngoại trưởng Australia Marise Payne tuyên bố trong một thông cáo mới đây. 

Ngoại trưởng Australia Marise Payne. Ảnh: Reuters

"Chúng tôi ủng hộ mạnh mẽ sự kiện tái nhóm họp một cách hòa bình của Quốc hội [Myanmar], thống nhất với kết quả của cuộc Tổng tuyển cử tháng 11/2020", Payne khẳng định lập trường của Australia trong thông cáo.

Phát ngôn viên Nhà trắng Jen Psaki ra thông cáo cho hay: Mỹ nhận được thông tin quân đội Myamar "đã có những bước đi làm xói mòn tiến trình chuyển giao dân chủ của đất nước", bao gồm cả việc bắt giữ cố vấn nhà nước Suu Kyi và nhiều quan chức khác.

Phát ngôn viên Nhà trắng Jen Psaki. Ảnh: Reuters

Tổng thống Joe Biden đã được cố vấn An ninh Quốc gia Jake Sullivan thông tin về tình hình và kêu gọi quân đội Myanmar trả tự do cho các quan chức bị bắt giữ, đồng thời "tuân thủ các nguyên tắc dân chủ và pháp quyền". 

Tân Hoa Xã dẫn tin từ Đài truyền hình quân đội Myanmar ngày 1/2 cho biết, Phủ Tổng thống Myanmar đã tuyên bố chuyển giao quyền lực đất nước cho Tổng tư lệnh quân đội Min Aung Hlaing.

Tổng tư lệnh quân đội Min Aung Hlaing. Ảnh: Reuters

"Quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp của đất nước được chuyển giao cho Tổng Tư lệnh quân đội, theo điều 418 trong Hiến pháp 2008 được quân đội ủng hộ, cho tới khi có các động thái xử lý tình trạng bất thường trong quá trình kiểm tra danh sách cử tri".

Thông báo này cáo buộc Ủy ban Bầu cử của Myanmar (UEC) thất bại trong việc xem xét các điểm bất thường trong danh sách cử tri và nhấn mạnh, quân đội buộc phải hành động bởi chính phủ Myanmar đã khước từ các yêu cầu của quân đội, bao gồm cả đề nghị hoãn cuộc họp Quốc hội, dự kiến diễn ra sáng nay.

Quân đội cho rằng động thái này là cần thiết để bảo vệ "sự ổn định" của đất nước.

Quân đội Myanmar ngày 1/2 tuyên bố áp đặt tình trạng khẩn cấp trong thời hạn 1 năm, căn cứ theo các quy định trong Hiến pháp.

Theo BBC, có binh lính xuất hiện trên đường phố thủ đô Naypyitaw và thành phố lớn Yangon. Reuters cũng dẫn nguồn tin nhân chứng cho biết, nhiều sĩ quan cảnh sát đã được triển khai bên ngoài tòa thị chính Yangon. 

Ảnh: CCTV

Thông báo trên Facebook, Đài phát thanh truyền hình Myanmar (MRTV) cho hay, cơ quan này gặp "sự cố kỹ thuật" và phải tạm ngừng phát sóng. 

Trong khi đó, nhiều hãng truyền thông đưa tin, sóng điện thoại và đường truyền internet bị gián đoạn ở thủ đô Naypwitaw.

Tình huống diễn ra vài giờ sau thông tin quân đội Myanmar các lãnh đạo cấp cao của đảng cầm quyền NLD - gồm Cố vấn nhà nước Aung San Suu Kyi và Tổng thống Win Myint. 

Vụ bắt giữ diễn ra trong bối cảnh phiên họp của Quốc hội Myanmar khóa mới dự kiến khai mạc vào hôm nay, 1/2 (giờ địa phương).

Đài truyền hình trung ương Trung Quốc CCTV cho hay, quân đội Myanmar đã tiến vào và kiểm soát nghị viện của nhiều tỉnh, bang nước này.

Hình ảnh ghi nhận tại hiện trường. Ảnh: CCTV

Theo Straits Times (Singapore), phát ngôn viên Myo Nyunt nói: "Với tình trạng đang diễn ra hiện nay, chúng tôi buộc phải cho rằng quân đội đang tiến hành đảo chính". 

Trong khi đó, AFP dẫn lời ông Myo Nyunt rằng: "Chúng tôi nghe tin họ đã bị quân đội bắt giữ", trong đó "họ" là chỉ lãnh đạo Suu Kyi và Tổng thống Myanamar. 

Dù vậy, tính đến thời điểm hiện tại, quân đội Myanmar vẫn chưa lên tiếng về vụ việc này. 

Thông tin được Straits Times đăng tải. Screenshot

Trong một bài phát biểu hồi tuần trước, Tổng tư lệnh quân đội Myanmar, Tướng Min Aung Hlaing nói với các quan chức cấp cao rằng, Hiến pháp có thể bị hủy bỏ nếu luật pháp không được thực thi hợp lý.

Phát biểu của ông Min Aung Hlaing đã làm dấy lên lo ngại đảo chính, đặc biệt khi phát ngôn viên của quân đội Myanmar tuyên bố không loại trừ khả năng này nếu khiếu nại gian lận trong cuộc bầu cử tháng 11 của quân đội bị phớt lờ.

Tuy nhiên, mới đây, quân đội Myanmar đã lên tiếng bác bỏ đồn đoán trên và khẳng định truyền thông đã hiểu sai phát ngôn của Tổng tư lệnh.

Hôm 8/11, Myanmar đã tiến hành cuộc tổng tuyển cử thứ 2 kể từ năm 2011. Đảng cầm quyền NLD do bà Aung San Suu Kyi lãnh đạo giành chiến thắng áp đảo với 396/476 ghế, cho phép NLD thành lập một chính phủ cho 5 năm tới. Trong khi đó, Đảng Liên minh Đoàn kết và Phát triển do quân đội hậu thuẫn chỉ giành được 33 ghế.

Người dân Myanmar đi bỏ phiếu. Ảnh: Reuters

Quân đội Myanmar - Tatmadaw - cho rằng có tình trạng gian lận cử tri diện rộng và hối thúc chính phủ hoãn cuộc họp quốc hội, dự kiến diễn ra vào ngày 1/2. Tatmadaw cho biết, họ đã phát hiện 8.6 triệu điểm bất thường trong danh sách cử tri, có thể dẫn tới tình trạng cử tri bỏ nhiều phiếu hoặc một số hành vi bỏ phiếu phi pháp khác.

Tiết lộ với Reuters qua điện thoại, phát ngôn viên Đảng Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ cầm quyền (NLD) Myo Nyunt cho biết, bà Suu Kyi, Tổng thống Win Myint và nhiều lãnh đạo khác đã bị "bắt" trong một cuộc đột kích vào rạng sáng ngày hôm nay, 1/2.

"Tôi muốn đề nghị người dân Myanmar không phản ứng nóng vội và tôi muốn họ hành động theo pháp luật", ông Nyunt cho biết bản thân nhiều khả năng cũng sẽ bị bắt giữ.

Cố vấn Nhà nước Myanmar Aung San Suu Kyi. Ảnh: Reuters