Động vật có nhiều cách ngủ khác nhau như ngủ đứng, treo ngược hay chôn mình dưới "lớp chăn" bằng bùn. Nhưng điểm chung là chúng đều ngủ.
Sự nguy hiểm của mất ngủ
Khoa học chứng minh giấc ngủ cần thiết cho con người. Thiếu ngủ, chất lượng giấc ngủ kém trong thời gian dài liên quan đến một loạt vấn đề sức khỏe, từ bệnh tim, đột quỵ đến tăng cần và tiểu đường.
Tính cả với động vật, giấc ngủ đóng một chức năng thiết yếu. Từ thời cổ Hy Lạp đến nay, các nhà nghiên cứu đã đưa ra nhiều cách lý giải tại sao chúng ta ngủ, nhưng đó vẫn là câu hỏi mở.
Chưa tìm ra động vật nào hoàn toàn không ngủ (Ảnh: Shutterstock)
Marie de Manacéïne, một trong những nữ bác sĩ đầu tiên ở Nga, đã viết: "Chúng ta đều yêu cuộc sống và mong muốn sống càng lâu càng tốt, nhưng chúng ta mất 1/3, đôi khi là nửa cuộc đời dành cho giấc ngủ".
Vào những năm 1890, bác sĩ Manacéïne đã tiến hành thí nghiệm thiếu ngủ đầu tiên trên động vật để xác định chính xác ngủ là gì. Cách thực hiện khá tàn nhẫn, bà giữ cho chó con liên tục tỉnh táo và phát hiện chúng chết sau vài ngày thiếu ngủ.
Những thập kỷ tiếp theo, thêm nhiều thí nghiệm thiếu ngủ khác với động vật, như các loài gặm nhấm và gián, cho thấy kết quả tử vong tương tự. Nhưng nguyên nhân cơ bản của tử vong trong trường hợp này và mối liên hệ với giấc ngủ vẫn chưa được tìm ra.
Những loài ngủ siêu ngắn
Hoàn toàn không ngủ có vẻ nguy hiểm, nhưng một số sinh vật có thể ngủ cực ngắn. Các nhà khoa học cho rằng chúng có thể là chìa khóa để hiểu chức năng của giấc ngủ. Một nghiên cứu mới đây phát hiện ra một số con ruồi giấm hầu như không bao giờ ngủ.
Đồng tác giả nghiên cứu Giorgio Gilestro, giảng viên sinh học tại Cao đẳng Hoàng gia London, và các đồng nghiệp đã quan sát thấy rằng 6% ruồi cái ngủ ít hơn 72 phút mỗi ngày, so với trung bình 300 phút ở các con cái khác. Một con ruồi cái thậm chí ngủ chỉ trung bình 4 phút mỗi ngày.
Trong thí nghiệm tiếp theo, các chuyên gia đã giảm 96% thời gian ngủ của ruồi giấm. Nhưng chúng không chết sớm, mà vẫn sống như nhóm so sánh được cho ngủ bình thường. Giorgio Gilestro và các nhà nghiên cứu khác bắt đầu tự hỏi, liệu giấc ngủ có quá cần thiết như mọi người nghĩ.
Cốc biển đen ngủ khi bay nhưng nhắm mắt 12 tiếng khi đậu (Ảnh: Charles J Sharp)
Một số động vật dường như vẫn sống khi ngủ ít hơn nhiều so với dự kiến theo lý thuyết phục hồi chức năng của giấc ngủ. Một nghiên cứu năm 2016 về chim trên quần đảo Galapagos cho thấy, những con chim cốc biển đen đôi khi ngủ nửa bán cầu não trong khi vẫn đang bay trên biển. Có lúc chúng thậm chí ngủ cả hai bán cầu não.
Ngủ trong khi bay khá phổ biến ở các loài chim. Chẳng hạn loài chim yến apus có thể bay 10 tháng mà không cần hạ cánh – dù chưa có bằng chứng trực tiếp về điều này. Nhưng đang ngạc nhiên hơn, nghiên cứu chỉ ra những con cốc biển đen ngủ trung bình chỉ 42 phút mỗi ngày khi bay, dù chúng thường nhắm mắt đến 12 tiếng mỗi ngày trên đất liền.
Bất kỳ điều gì đều có thể xảy ra. Nhưng một số nhà khoa học vẫn cho rằng, không động vật nào hoàn toàn không ngủ. Việc động vật duy trì giấc ngủ ngắn hay siêu ngắn, cho thấy thời gian ngủ tối thiểu là cần thiết cho sự sống.