Quyết định rút quân Mỹ khỏi Syria, được tổng thống Donald Trump thông báo ngày 9/12 năm ngoái, là hồi chuông báo động và vấp phải thái độ trái chiều từ các đồng minh như Anh và Pháp - các bên vẫn cảnh báo rằng nhóm khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) chưa bị đánh bại hoàn toàn ở Syria.
Trong khi đó, ông Erdogan đánh giá cao quyết định của ông Trump, cho rằng Mỹ cần tiến hành việc rút quân một cách thận trọng và với "những đối tác đúng đắn".
Trong bài phân tích đăng trên tờ New York Times (Mỹ) hôm 7/1, một ngày trước cuộc gặp giữa các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ và cố vấn an ninh quốc gia Mỹ John Bolton, ông Erdogan tỏ rõ cam kết của Ankara trong cuộc chiến chống IS cùng "các nhóm khủng bố khác" tại Iraq cũng như Syria.
"Tổng thống Trump đã quyết định đúng khi rút khỏi Syria. Dù vậy, việc rút quân của Mỹ cần được lên kế hoạch thận trọng và cộng tác với những đối tác đúng đắn nhằm bảo vệ lợi ích của Mỹ, của cộng đồng quốc tế và người dân Syria," ông Erdogan viết. "Thổ Nhĩ Kỳ, nước có quân đội thường trực lớn thứ hai NATO, là quốc gia duy nhất có sức mạnh và cam kết để đảm trách nhiệm vụ đó."
Tuyên bố rút quân của ông Trump còn làm dấy lên lo ngại Ankara sẽ phát động chiến dịch tấn công nhằm vào Các đơn vị bảo vệ nhân dân (YPG) của người Kurd - thành phần nòng cốt trong Các lực lượng dân chủ (SDF), lực lượng người Kurd được Mỹ hậu thuẫn và là đối tác của Mỹ trong cuộc chiến chống IS.
Những ngày gần đây, giới chức chính quyền Trump cho hay việc rút lính Mỹ khỏi Syria sẽ không tiến hành ồ ạt. Ông Trump viết trên Twitter ngày 7/1, "Chúng ta sẽ rút [khỏi Syria] với tốc độ thích hợp, đồng thời vẫn tiếp tục chiến đấu chống IS và làm mọi việc một cách thận trọng..."
Tổng thống Erdogan cố gắng chuyển tải thông điệp Thổ Nhĩ Kỳ là đối tác duy nhất thích hợp để Mỹ chuyển giao hoạt động sau khi rút khỏi Syria (Ảnh: AP)
Thông điệp mới của tổng thống Mỹ được đưa ra sau chuyến công du của ông John Bolton tới Israel, nơi cố vấn an ninh Nhà Trắng bảo đảm với thủ tướng Benjamin Netanyahu rằng việc rút quân sẽ không diễn ra trước khi "IS bị đánh bại và không thể gượng dậy".
Bolton cũng trấn an Israel rằng Mỹ sẽ tiến hành rút quân song song với "bảo đảm tuyệt đối" vấn đề an ninh cho Israel cùng các đồng minh khu vực. Rời khỏi Israel, điểm đến tiếp theo của Bolton là Thổ Nhĩ Kỳ nhằm xúc tiến một thỏa thuận bảo vệ đồng minh người Kurd của Washington.
"Chúng tôi không cho rằng người Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có hành động quân sự mà không điều phối toàn diện và được sự đồng thuận của Mỹ," Bolton phát biểu với báo giới tại Jerusalem ngày 6/1.
Liên minh giữa Mỹ với YPG, trong đó Mỹ cung cấp khí tài và huấn luyện người Kurd, là một trong những khúc mắc lớn nhất trong quan hệ Mỹ-Thổ. Ankara cáo buộc người Kurd Syria có liên hệ với đảng Công nhân người Kurd (PKK) chống chính phủ ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Thông điệp trực tiếp gửi ông Trump
Bà Hillary Mann Leverett, cựu quan chức ngoại giao Mỹ, đánh giá bài viết của tổng thống Erdogan trên NYT là "lời nhắn trực tiếp" gửi người đồng cấp Mỹ.
"Ông ấy (Erdogan) cần phải làm vậy bởi vì ông Bolton đang tới Thổ Nhĩ Kỳ và chúng ta biết rằng Bolton có quan điểm rất khác về Thổ Nhĩ Kỳ, về Syria, về Israel so với ông Erdogan - và thậm chí với cả tổng thống Trump," bà nói với Al Jazeera.
"Do đó ông Erdogan đang cố gắng gây dựng kênh liên hệ trực tiếp với tổng thống Trump thông qua các cuộc điện đàm, và qua bài phân tích trên NYT - tờ báo mà ông Donald Trump có đọc. Độc giả của ông ấy chỉ có một và duy nhất, tổng thống Trump."
Trong bài phân tích, lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ cảnh báo cộng đồng quốc tế cần tránh những sai lầm tương tự như ở Syria hay Iraq.
"Bài học ở Iraq, nơi mà nhóm khủng bố [IS] ra đời, là những tuyên bố thắng lợi vội vã cùng những hành động liều lĩnh mà nó khơi dậy sẽ tạo ra nhiều vấn đề hơn là xử lý vấn đề," ông Erdogan viết.
"Bước đầu tiên là cần phải xây dựng một lực lượng ổn định có sự kết hợp của các chiến binh từ khắp mọi nơi trong xã hội Syria. Chỉ một thực thể đa dạng như thế mới có thể phục vụ toàn thể công dân Syria và đưa luật pháp cùng trật tự đến các phần của đất nước."
Bà Mann Leverett bình luận, tổng thống Erdogan đang cố gắng giới thiệu Thổ Nhĩ Kỳ "như một đối tác tin cậy đối với Mỹ tại Syria" và khu vực.
"Mỹ có thể muốn làm việc mật thiết hơn với Nga khi ông Trump mới đắc cử, nhưng chính sách của Mỹ hướng về Nga đã sụp đổ dưới sức ép của cuộc điều tra trong nước [liên quan cáo buộc Nga can thiệp bầu cử tổng thống Mỹ 2016], và ông Trump không thể làm việc với Iran bởi ông đã tự chặn đường của mình với Iran - một nhân tố chủ chốt nữa tại Syria," bà nói, đề cập Iran và Nga là hai nhà bảo trợ then chốt cho chính quyền tổng thống Syria Bashar al-Assad.
"Vì vậy thực sự Thổ Nhĩ Kỳ là nhân tố duy nhất, và Thổ Nhĩ Kỳ dưới thời Erdogan đang cố gắng thể hiện là 'người chơi' mà Mỹ có thể hợp tác cùng - trong vai trò một đồng minh chủ chốt ở NATO và là một quốc gia quan trọng."