Tại Việt Nam, ngư dân tại vùng Cà Mau nhất là tại các đảo ngoài khơi như Hòn Hàn, Hòn Chuối có một nghề phụ nhưng mang lại thu nhập rất tốt là câu một loài cá đặc sản có một không hai tại khu vực này – Cá lạc.
Cá lạc - Một loài cá đặc biệt thường phân bố ở Cà Mau, Phú Yên và Đà Nẵng. (Ảnh: Flickr)
Loài cá có một không hai
Theo cuốn "Các loài cá thường gặp ở Việt Nam" do Bộ Thủy sản xuất bản năm 2007, cá lạc hay còn gọi là cá dưa, cá lạc bạc, cá lạc ù (danh pháp hai phần: Muraenesox cinereous), là một loài cá biển thuộc họ cá Muraenesocidae, phân bố ở vùng biển Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Ở Việt Nam, ngoài Cà Mau, cá lạc còn phân bố ở vùng biển phía Nam như Phú Yên, Đà Nẵng.
Cá lạc có vẻ ngoài khá giống cá chình, mỏ dài, mình tròn, thân hình ống dài, phía thân trước tiết diện ngang gần như tròn, phần thân sau dẹt về một bên. Thân cá trơn, không vẩy. Khoảng cách giữa 2 lỗ mũi khá rộng. Mõm ngắn, hình nón hơi nhô ra. Mắt lớn, đường kính của mắt có thể bằng 2 đến 2,5 lần chiều dài của mõm.
Cá lạc có vẻ ngoài khá giống cá chình, mỏ dài, mình tròn, thân hình ống dài. (Ảnh: Adobe Stock)
Miệng cá rộng, hàm trên kéo dài vượt quá mắt. Hàng răng nanh ngoài cùng của hàm dưới dài, hướng thẳng lên trên. Răng nanh nằm trên xương khẩu cái. Lỗ mang mở rộng nằm dưới vây ngực. Vây lưng và vây bụng liền nhau tạo thành cả vây đuôi. Vây ngực phát triển. Toàn thân màu xám, bụng trắng bạc hay ở lưng có màu xám lợt, bụng có ánh vàng.
Cá lạc được chia thành 2 loại, cá lạc vàng có thân hình màu vàng, cá lạc ù có thân mình màu xám.
Một con cá lạc trưởng thành có thể đạt chiều dài 2 mét và nặng tới mấy chục cân. Loài cá này sinh sống tại nhiều môi trường khác nhau: từ nơi cửa sông, đến vùng ven biển và có loài sống nơi tầng nước sâu đến hơn 300m. Cá lạc sống vùi mình dưới bùn đáy và chỉ ra kiếm ăn ban đêm. Chúng dùng hàm răng sắc và bén để tấn công con mồi gồm các cá, hải sinh nhỏ hơn.
Một con cá lạc trưởng thành có thể đạt chiều dài 2 mét. (Ảnh: Minh Khang Food)
Theo "Nam Dược Thần Hiệu" (Tuệ Tĩnh), cá lạc có tên là mạn lệ ngư, vị ngọt, tính bình, không độc. Công dụng trừ các thứ độc, chữa phong lở, tê thấp, đau lưng, mỏi chân, sát trùng lao. Còn theo các nhà dinh dưỡng, cá lạc rất bổ dưỡng, chứa nhiều chất béo, calcium, sắt và Vitamin A.
Theo Journal of Oleo Sciences, tuy cá lạc là một loài cá sinh sống nơi tầng đáy nhưng hàm lượng thủy ngân trong cá tương đối thấp: dưới 0.29 ppm nên được xem là an toàn, ngay cả cho phụ nữ trong thời kỳ thai nghén.
Tại Nhật, cá lạc là một nguồn thực phẩm quý và được dùng trong nhiều món ăn đặc biệt. (Ảnh: Flickr)
Tại Nhật, cá lạc hay Hamo theo truyền thống là một nguồn thực phẩm quý và được dùng trong nhiều món ăn đặc biệt. Ăn cá lạc có thể ngừa được kiệt sức do trời nóng. Người Nhật còn chia ra 2 mùa để ăn cá lạc là mùa hè, ngay sau khi mùa mưa vừa dứt và mùa thu.
Theo Báo Bình Định, cá lạc to, loại to cỡ bắp chân người lớn, dài cả sải tay thường cắt khúc ra bán. Cá được xẻ dọc theo xương sông, do cá có nhiều xương ngang nên khi xẻ như vậy để khi nấu cá chín dễ rút xương ra, rồi rửa sạch, ướp gia vị đầy đủ và nấu canh chua với rau thơm, ngổ, khế…
Cá lạc kho dẻo, ngon nhất là lúc cá chín bốc mùi thơm lừng, nước cá sền sệt dẻo quánh như mật ong, còn miếng cá săn lại.
Đặc sản ít người biết có giá tiền triệu
Cá lạc không chỉ có thịt cá ngon mà trong bụng của loài cá này có một thứ được đánh giá là quý hiếm và giá trị nhất là bong bóng cá. Món bong bóng cá chính là một bộ phận nằm bên trong ruột cá có hình dáng như một chiếc bong bóng căng phồng. Thường thì nhiều người khi ăn cá sẽ bỏ bộ phận này bởi vì nghĩ nó không thể ăn được. Mặc dù vậy thì ít ai có thể biết đến bong bóng cá lại chứa rất nhiều dưỡng chất có lợi cho cơ thể của con người.
Bong bóng cá lạc là bộ phận giá trị nhất của loài cá này. (Ảnh: Adobe Stock)
Bóng cá còn gọi bong bóng cá, ngư biêu, ngư giao, ngư phù, ngư đỗ, là túi hơi của các loài cá. Bong bóng cá lạc ít calo nhưng lại chứa nhiều protein chất lượng cao. Ngoài ra nó còn chứa nhiều collagen, canxi, vitamin, khoáng chất… rất tốt cho sức khỏe của con người.
Thời xưa, bong bóng cá là một trong "bát trân" quý hiếm chỉ được dâng lên hoàng đế sử dụng.
Theo Đông y, bóng cá lạc vị ngọt, tính bình; vào thận. Có tác dụng bổ thận ích tinh, tư dưỡng cân mạch, chỉ huyết, tán ứ tiêu thủng. Dùng cho các trường hợp di tinh, hoạt tinh, thổ huyết, khái huyết, uốn ván kinh giật, băng huyết, trĩ lậu.
Bong bóng cá lạc ít calo nhưng lại chứa nhiều protein chất lượng cao. (Ảnh: Sohu)
Đối với phụ nữ, bóng cá lạc là bài thuốc hữu ích trong việc làm chậm quá trình lão hóa da vì có chứa collagen. Đối với trẻ em, đây lại là nguồn cung cấp canxi giúp cho xương và não phát triển. Ngoài ra, nó còn chứa một số nguyên tố vi lượng có tác dụng chống lại căng thẳng, mệt mỏi. Chính vì vậy, giá của bong bóng cá lạc trên thị trường đắt hơn rất nhiều so với các mặt hàng khác.
Theo Vietnamnet, bong bóng cá lạc đang được rao bán giá 900.000 đồng/lạng, tương đương 9 triệu đồng/kg. Bởi, với mỗi con cá lạc, chỉ có một bong bóng cá được lấy ra, sau đó đem phơi khô để bảo quản bong bóng cá được tốt hơn.
Bong bóng cá lạc đang được rao bán giá 9 triệu đồng/kg. (Ảnh: Sohu)
Theo VOV, đến nay, dù bong bóng cá lạc có giá khá cao nhưng sản lượng có giới hạn nên nguồn cung luôn không đủ cầu. Nhưng, từ đây, có thể thấy, các địa phương nơi có loài cá này phân bố có thể dựa vào việc sản xuất bong bóng cá lạc phơi khô để tăng thêm thu nhập cho bản thân và gia đình.