Phong trào khởi nghiệp rầm rộ tại Việt Nam dấy lên một câu hỏi làm cho không ít người có khi phải mất ăn mất ngủ để suy nghĩ. Đó là, liệu mình có nên bỏ cái công việc làm công ăn lương quá ổn định hiện nay để nhảy ra lập công ty, thi thố tài năng.
Suy nghĩ này xuất hiện và lớn dần theo thời gian và kinh nghiệm quản trị của mình, rồi tự nhiên bùng phát dữ dội trong thời gian gần đây, do nhìn xung quanh thấy nhà nhà, ai ai cũng đua nhau mà khởi nghiệp.
Không khác nào một dòng người đang ùn ùn kéo ngang qua nhà, vừa đi vừa hô hào, lôi kéo mọi người cùng tham gia cho vui.
Nên khó mà không thử bước ra ngoài cửa nhìn xem chuyện gì đang xảy ra, rồi tự hỏi liệu mình có nên tham gia đoàn người này hay không, nhất là đang có sẵn một vài ý tưởng kinh doanh mà bạn bè ai cũng khen hay!
Đúng ra để trả lời câu hỏi liệu có nên bỏ công ăn việc làm đang ổn định để nhảy ra khởi nghiệp làm riêng hay không, thì có một câu hỏi khá quan trọng cần phải có phải trả lời trước hết. Đó là "liệu bạn có phải là tuýp người phù hợp để có thể trở thành một doanh nhân đúng nghĩa hay không".
Vì nghề kinh doanh hay nghề làm doanh nhân cũng là một cái nghề đặc thù, có người hợp có người không, chứ không phải cứ có chút kinh nghiệm và vốn liếng là làm được.
Dĩ nhiên, có kinh nghiệm về quản trị là một điểm cộng rất lớn cho những ai muốn khởi nghiệp. Nhưng kinh nghiệm không chưa đủ mà phải là kinh nghiệm như thế nào. Vì có những thứ kinh nghiệm không những không giúp ích gì mà có khi còn có hại.
Ví dụ, nếu bạn chỉ có kinh nghiệm quản trị theo kiểu rập khuôn, cứng nhắc, làm cái gì cũng phải theo đúng bài bản, đúng nội qui, tôn chỉ, chỉ thị của cấp trên thì chưa chắc là tốt cho công cuộc khởi nghiệp.
Vì khởi nghiệp hay làm nghề kinh doanh là phải uyển chuyển ghê gớm lắm. Phải lấy đầu này đắp đầu kia. Lấy ngắn nuôi dài. Lấy nhu thắng cương. Nói chung là phải biết đi ra ngoài các lằn ranh thường xuyên thì mới tồn tại và thành công được.
Thật không sai khi nói ít có ai “vô kỷ luật” bằng doanh nhân! Mới quyết định thế này ngày hôm nay là ngày hôm sau đã có thể thay đổi rồi. Mới nghĩ ra một điều gì hay hay là đã muốn áp dụng ngay mà không muốn hỏi thăm xin phép ai.
Và khi đã kết một ý tưởng kinh doanh nào thì chỉ muốn đi đến cùng cho bằng được, vợ con cản cũng không nổi. Nhưng đó mới đúng là doanh nhân. Chính cái sự ngẫu hứng, sự đi ra ngoài các qui tắc, thông lệ, mới giúp các doanh nhân tạo sự khác biệt để thành công trên thương trường.
Tạo ra sự khác biệt với đám đông còn lại - dù là xảy ra ở đâu trên suốt con đường từ khâu mới bắt đầu hình thành ý tưởng cho đến khi ra được sản phẩm và đến tay người tiêu dùng - đều có dấu ấn của sự sáng tạo, của sự đổi mới và quan trọng hơn hết, dấu ấn của sự tự nguyện, sự can đảm, dám ôm lấy rủi ro một mình.
Cho nên, kinh nghiệm điều hành của của một nhà quản trị mà có dính líu thường xuyên với những đặc điểm nêu trên thì mới gọi là có ích cho người khởi nghiệp.
Nói khác đi, kinh nghiệm quản trị đơn thuần không chưa đủ, mà phải kinh nghiệm quản trị kinh doanh, hay ít ra là phải thích kinh doanh, thích đổi mới, thích đột phá, sáng tạo.
Nhiều nhà quản trị tuy là đang làm công ăn lương nhưng họ điều hành công việc như một doanh nhân thực thụ.
Chỉ có điều là họ không sở hữu công ty mà mình đang điều hành. Thuật ngữ chuyên môn trong tiếng Anh gọi những nhà quản trị này là “intrapreneur”, chứ không phải “manager”, mà cũng không hẳn là “entrepreneur” - doanh nhân đúng nghĩa.
Họ nằm ngay ở giữa. Họ là doanh nhân làm thuê, hay người làm thuê mà mặc chiếc áo của doanh nhân. Khởi nghiệp đối với họ thật gần gũi, dễ chịu.
Đúng ra những người mua nhượng quyền thương hiệu (franchisee) cũng thuộc loại nằm ở giữa, nhưng có khác với các “doanh nhân làm thuê” ở chỗ họ có bỏ vốn của chính mình ra kinh doanh và ôm trọn mọi rủi ro.
Ngược lại, sự sáng tạo, đổi mới trong kinh doanh đối với một “doanh nhân mua nhượng quyền” thì thua xa so với “doanh nhân làm thuê”, vì họ phải tuân theo những tiêu chuẩn, đường lối chung khá gắt gao của cả một hệ thống nhượng quyền.
Có muốn sáng tạo cũng không được. Nên tuy là cũng mặc trên người chiếc áo doanh nhân nhưng nhu cầu của một doanh nhân thực thụ trong họ dường như không bao giờ được đáp ứng.
Trở lại câu hỏi ban đầu, liệu có nên từ bỏ một công việc quản trị đang ổn định để nhảy ra lập công ty, xây dựng cơ đồ cho riêng mình?
Thiết nghĩ, ngoài ý tưởng kinh doanh khả thi và vốn liếng tài chính cần thiết đã có trong tay, người muốn khởi nghiệp cần tỉnh táo xem xét và cân nhắc cho cẩn thận, nhất là khi đang “thưởng thức” những gì mình đang có trong môi trường làm việc hiện tại.
Đừng bắt bóng bỏ hình và đừng đưa mình vào thế việt vị, vì một khi quyết định ra riêng rồi thì khó mà quay trở lại. Khó là vì mình đã khác, đã trở nên “vô kỹ luật” và cứ thỉnh thoảng là lại nhớ đến một thời tung hoành ngang dọc. Giống như cọp nhớ rừng xanh.
Coi như mất cả chì lẫn chài!
Nên cuối cùng thì câu hỏi cơ bản nhất nhưng cũng là quan trọng nhất cần phải được trả lời trước tiên, đó là: Chính xác thì mình là ai, và mình thật sự muốn cái gì?