Những chuyến xe này không chỉ gây bất an cho người đi đường mà còn phá hoại tài sản nhà nước khi hệ thống hạ tầng bị xuống cấp nhanh chóng.
Khi lực lượng chức năng ra quân xử lý, phần nào hạn chế tình trạng này nhưng những chiếc xe quá tải vẫn vun vút trên đường. Việc xử phạt xe quá tải những năm trước phải qua nhiều công đoạn, khi phải có sự phối hợp giữa lực lượng CSGT và Thanh tra giao thông (TTGT) – Sở GTVT.
Khi phát hiện phương tiện có dấu hiệu quá tải, CSGT sẽ lai dắt phương tiện đến trạm cân gần nhất, yêu cầu tài xế cho xe đi qua cân để xác nhận, nếu quá tải sẽ lập biên bản. Trường hợp khác, Thanh tra Sở GTVT phối hợp cùng CSGT mang theo cân đi động, chốt tại một vị trí, khi phát hiện phương tiện nghi vấn sẽ dừng xe và yêu cầu phương tiện đi qua cân.
Quy trình cân xe khó khăn, nhiều tài xế vịn cớ cân di động không chính xác nên cự cãi với lực lượng chức năng, việc xử lý xe quá tải không mang lại hiệu quả. Chưa kể khi phương tiện quá tải, theo quy tắc lực lượng chức năng phải yêu cầu hạ tải mới tiếp tục cho xe đi tiếp. Nhưng thực tế, hệ thống hạ tầng TP HCM không có nơi hạ tải, khiến việc xử lý xe quá tải không triệt để.
Từ đầu năm 2022, để giải quyết những bất cập này, TP HCM đã kiến nghị Bộ GTVT cho phép thí điểm hệ thống cân cảm biến hay còn gọi cân tự động để "phạt nguội" xe quá tải, triển khai thí điểm tại 1 số ví trị trên địa bàn TP HCM.
Đến tháng 10-2023, TP HCM chính thức triển khai thí điểm cân tự động xử phạt xe quá tải tại 3 trạm cân gồm 2 trạm cân đặt tại trạm thu phí An Sương – An Lạc (Quốc lộ 1, quận Bình Tân), 1 trạm cân trên cầu Ông Lớn (đường Nguyễn Văn Linh, quận 7).
Trạm cân tự động đặt tại trạm thu phí An Sương - An Lạc
Qua 1 năm thí điểm, Sở GTVT TP HCM nhận định cân tự động phát huy tác dụng khi nâng cao ý thức của chủ xe, tài xế và đơn vị kinh doanh vận tải hàng hóa, góp phần bảo đảm trật tự an toàn giao thông trên địa bàn.
Cụ thể, qua hệ thống cân tự động, Thanh tra Sở GTVT tiếp nhận trên 4.170 phiếu cân, trong đó 3.171 phiếu cân xử lý vi phạm, đã ban hành 2.003 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với số tiền 47,8 tỉ đồng. Ngoài ra áp dụng hình thức phạt bổ sung là tước giấy phép lái xe có thời hạn 408 trường hợp, tước phù hiệu có thời hạn 905 trường hợp. So với thời điểm chưa triển khai thí điểm cân tự động, số vi phạm được phát hiện qua Trung tâm Quản lý điều hành giao thông đô thị giảm 56.955 trường hợp, tương ứng gần 93%.
Dù vẫn còn 1 số bất cập cần khắc phục nhưng con số trên khá ấn tượng, phần nào cho thấy tài xế, chủ xe, doanh nghiệp đã "e dè" với cân tự động.
Để cân tự động thực sự là khắc tinh của xe quá tải, những kiến nghị của TP HCM đến Bộ GTVT cần sớm được thông qua như đề xuất ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quy trình kiểm soát tải trọng xe; liên kết sữ liệu đăng kiểm với Đề án phát triển ứng dụng dữ liệu dân cư, định danh và xác thực điện tử chuyển đổi số quốc gia nhằm bảo đảm thư gửi thông báo vi phạm về đúng địa chỉ...
Khi đủ cơ sở pháp lý, chính quyền Thành phố cần sớm nhân rộng trạm cân và khắc phục các hạn chế về hạ tầng để tránh tình trạng phương tiện chạy qua làn hỗn hợp, đường nhánh để né trạm cân.