Mặc dù là đồng minh trong Thế chiến II, tuy nhiên Liên Xô đã phát động một nỗ lực gián điệp toàn diện nhằm khám phá bí mật quân sự và quốc phòng của Mỹ và Anh trong những năm 1940.
Khi kế hoạch tối mật về Dự án Manhattan, dự án chế tạo bom nguyên tử được xây dựng ở Mỹ, hệ thống gián điệp của Liên Xô đã nắm bắt được thông tin dự án này. Chỉ bốn năm sau khi Mỹ thả hai quả bom nguyên tử xuống Nhật Bản vào tháng 8/1945, Liên Xô cũng đã tự kích nổ loại bom này vào tháng 8/1949, sớm hơn nhiều so với dự kiến.
Ba điệp viên từ lâu đã nổi tiếng vì đã đánh cắp bí mật nguyên tử của Mỹ từ năm 1940 đến 1948, chia sẻ thông tin đó với Liên Xô. Hành động của họ đã nhanh chóng giúp phát triển vũ khí hạt nhân của Liên Xô và tạo tiền đề cho Chiến tranh Lạnh.
1. Klaus Fuchs
Được mệnh danh là gián điệp nguyên tử quan trọng nhất trong lịch sử, Klaus Fuchs là nhà vật lý người Đức chính của Dự án Manhattan và là nhà khoa học chính tại cơ sở hạt nhân của Anh vào năm 1949.
Klaus Fuchs. Nguồn: Internet
Chỉ vài tuần sau khi Liên Xô nổ bom nguyên tử vào tháng 8 năm 1949, chương trình gián điệp Venona của Mỹ năm 1944 tiết lộ rằng thông tin mô tả các quá trình khoa học quan trọng liên quan đến việc chế tạo bom A đã được gửi từ Mỹ đến Moscow. FBI xác định Klaus Fuchs là tác giả.
Sau khi bị kết án năm 1950, Fuchs đã bị ngồi tù 9 năm ở Vương quốc Anh và sau đó chuyển đến Đông Đức, nơi ông nối lại sự nghiệp của mình như một nhà vật lý và lãnh đạo khoa học.
2. Theodore Hall
Trong gần nửa thế kỷ, Fuchs được cho là gián điệp quan trọng nhất tại Los Alamos, New Mexico, Mỹ, nhưng những bí mật mà Ted Hall tiết lộ cho Liên Xô trước Fuchs cũng rất quan trọng. Hall, một sinh viên tốt nghiệp Harvard ở tuổi 18, 19 tuổi, là nhà khoa học trẻ nhất trong dự án Manhattan năm 1944.
Hall đã thoát khỏi sự trùng phạt cho những hành vi sai trái của mình tại toà án Mỹ. Gián điệp này đã làm việc trên các thí nghiệm về quả bom được thả xuống Nagasaki, cùng loại mà Liên Xô đã kích nổ vào năm 1949.
3. David Greenglass
Ngoài Fuchs và Hall, Greenglass là nhân vật thứ ba tại Dự án Manhattan, mặc dù họ không biết về công việc bí mật của nhau. Greenglass đã thú nhận và nó còn liên quan đến vợ, chị gái và anh rể của mình.
Để giảm bớt hình phạt của họ, vợ Greenglass đã cung cấp thông tin chi tiết về sự liên quan của bản thân và chồng. Họ đã đưa những tài liệu viết tay và bản vẽ về quả bom cho Liên Xô. Greenglass đã nhận án 15 năm tù và vợ ông ta không bị buộc tội chính thức.
4. Điệp viên thứ tư là ai?
Nhưng trên thực tế, có một điệp viên thứ tư, mật danh "Godsend", người đã truyền lại bí mật nguyên tử cho tình báo Liên Xô. Danh tính của người này đã bị che giấu khỏi tầm nhìn công khai cho đến bây giờ.
Oscar Seborer, hàng cao nhất, thứ ba từ trái sang trong niên giám năm 1944, là thành viên của công ty G, một chương trình đào tạo chuyên ngành của Quân đội Mỹ tại Đại học bang Ohio.
Tên thật của ông ta là Oscar Seborer, làm việc tại Phòng thí nghiệm quốc gia Los Alamos ở New Mexico, quê hương của Dự án Manhattan nơi chế tạo vũ khí hạt nhân đầu tiên. Trong nhiều thập kỷ, tên của Saborer đã bị lu mờ, chỉ được đề cập trong vài chục trang giữa hàng chục ngàn tài liệu bí mật do FBI biên soạn.
Nhưng khi các tài liệu này được giải mật vào năm 2011, chúng đã thu hút sự chú ý của hai nhà sử học Mỹ, John Earl Haynes và Harvey Klehr. Ông Klehr là giáo sư danh dự về chính trị và lịch sử tại Đại học Emory và ông Haynes là cựu nhà sử học của Thư viện Quốc hội.
Các nhà nghiên cứu đã đặt tên cho Saborer là gián điệp thứ tư của Los Alamos, dựa trên các tài liệu FBI đã được giải mật năm 2011 cũng như một phần các hồ sơ về sáng kiến kéo dài hàng thập kỷ có tên là Chiến dịch SOLO. Chiến dịch này diễn ra từ năm 1952 đến 1980.
Cho đến nay, chỉ có các tệp SOLO đến năm 1956 được phát hành và vẫn còn nhiều câu hỏi mở về hoạt động của Saborer với tư cách là một điệp viên và những gì đã xảy ra với ông ta sau khi trốn sang Liên Xô.
Thông tin về Seborer rất dễ bị bỏ qua trong hàng núi hồ sơ rộng lớn, Klehr và Haynes nói. Tuy nhiên, họ biết rằng gia đình ông, những người nhập cư Do Thái từ Ba Lan, là một phần của mạng lưới những người có liên quan đến tình báo Liên Xô.
Seborer được đào tạo như một kỹ sư và tham gia Quân đội Mỹ vào năm 1942. Gián điệp thứ tư của Los Alamos đã chuyển đến Los Alamos vào năm 1944 và được giao cho Dự án Manhattan trong hai năm.
Sau Thế chiến II, Seborer làm kỹ sư điện cho Hải quân Mỹ, nhưng các dấu hiệu bắt đầu lộ diện rằng tất cả đều không ổn. Theo các nghiên cứu, các sĩ quan cấp trên của Seborer đã liên tục báo cáo về vấn đề an ninh bảo mật, nhưng họ chỉ nghi ngờ ông có mối liên hệ với những người Cộng sản chứ không phải gián điệp.
Đến đầu những năm 1950, Seborer đã bí mật rời khỏi Mỹ vào năm 1952 cùng với anh trai, chị dâu và mẹ vợ của anh trai. Cuối cùng, gián điệp thứ tư đã định cư ở Moscow, nơi ông qua đời năm 2015.
Các cuộc trò chuyện về thông tin của SOLO gợi ý rằng Seborer có thể đã gặp phải điều gì đó khi ở Los Alamos. Đảng viên và luật sư Isidore Needman nói một cách cởi mở rằng Seborer là một gián điệp, thậm chí còn viết một ghi chú cho người cung cấp thông tin có nội dung: "Anh ta đã trao cho Liên Xô công thức của bom 'A'", các nhà nghiên cứu báo cáo.
Một "Godsend" của Liên Xô
Tài liệu lưu trữ KGB được công khai vào năm 2009 giới thiệu vẫn còn nhiều manh mối chỉ ra Seborer là một điệp viên nguyên tử thứ tư. Ghi chú đã mô tả một gián điệp tại Los Alamos, với mật danh "Godsend", đã bàn giao bí mật nguyên tử nhưng sau đó rời đi để nhận một công việc khác, giống tình hình của Seborer.
Các nhà nghiên cứu cho biết: Godsend không đơn độc, ông là một phần của gia đình gián điệp, với mật danh của các thành viên: "Godfather", "Relative" và "Nata", đây được biết là hai anh trai và em gái của "Godsend". Nhóm điệp viên này có khả năng chính là Saborer và anh chị em của ông, những người được biết gắn liền với các mối quan hệ với tình báo Liên Xô.
Đối với các bí mật nguyên tử cụ thể mà Saborer có thể đã chia sẻ và liệu các thành viên gia đình của ông ta có đóng vai trò trực tiếp trong hoạt động gián điệp hay không ? Đây là câu hỏi mà các tác giả nghiên cứu vẫn đang cố trả lời bằng cách chắp nối những chi tiết khó nắm bắt đó.
"Mặc dù chúng tôi biết rất nhiều về thông tin mà Fuchs, Hall và Greenglass có quyền truy cập và một số chi tiết cụ thể về chính xác những gì họ cung cấp cho Liên Xô nhưng chúng tôi chỉ biết rằng Seborer đã cung cấp một cái gì đó", hai tác giả viết trong nghiên cứu.
Cho đến nay, tầm quan trọng những đóng góp của Saborer đối với tình báo Liên Xô vẫn còn là một ẩn số. Một thông tin đáng chú ý rằng một trong những người tham dự đám tang của ông ta là đại diện của Dịch vụ An ninh Liên bang Nga - cơ quan gián điệp thay thế KGB.
Độc giả đọc thêm các bài hồ sơ về Liên Xô, TẠI ĐÂY.