Ngày 23-4, Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đã có phiên họp toàn thể cho ý kiến thẩm tra các báo cáo của Chính phủ, trong đó có báo cáo về đề án cải cách bảo hiểm xã hội (BHXH) chuẩn bị trình Hội nghị Trung ương 7 (dự kiến khai mạc tháng 5-2018).
Công bằng đóng - hưởng
Trình bày đề án trên, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) Đào Ngọc Dung cho biết tính đến cuối năm 2017, cả nước có 13,6 triệu người tham gia BHXH bắt buộc, tăng 5,67% so với năm 2016.
Bộ trưởng LĐ-TB-XH cho rằng số người tham gia BHXH hiện nay tương đương với số lượng người nhận BHXH một lần, tức là số vào tương đương với số ra.
"Trên thế giới hiện không có nước nào chính sách BHXH lại thông thoáng như Việt Nam. Đó là đóng ít nhưng hưởng nhiều, đóng thời gian ngắn nhưng lại hưởng dài, ngoài hưởng phần mình đóng lại còn hưởng thêm phần nhà nước hỗ trợ.
Rồi người lao động đóng BHXH xin rút một lần, đến một thời gian sau có việc mới lại đóng và lại xin rút một lần..." - Bộ trưởng Dung trình bày.
Từ thực tiễn trên, cơ quan tham mưu Ban Cán sự Đảng Chính phủ xây dựng đề án chính sách BHXH trình trung ương xem xét, quyết định.
Đề án phù hợp với thông lệ quốc tế, thiết kế chính sách công bằng, nếu người đóng BHXH rút ra sớm thì chỉ được nhận phần do mình đóng.
Như vậy, người lao động có thể nhận lương hưu khi thời gian đóng thấp hơn mức quy định hiện tại, có thể dưới 20 năm, tất nhiên là chỉ được nhận BHXH tương ứng với số tiền đóng.
"Chúng tôi thiết kế ba tầng, tầng thứ nhất là nhà nước đóng cho các đối tượng chính sách để họ hưởng lương hưu. Tầng thứ hai là BHXH bắt buộc, giống như quy định hiện hành.
Tầng thứ ba là bảo hiểm tự nguyện, người lao động đóng cao hưởng cao" - Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thông tin. Theo ông, nếu các phương án trên được trung ương đồng ý, phải sửa đổi hệ thống pháp luật hiện hành.
Đặc biệt, về tuổi nghỉ hưu, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết đề án trình trung ương đặt ra lộ trình để nâng tuổi nghỉ hưu theo 2 phương án.
Phương án một là nâng tuổi nghỉ hưu của lao động nữ lên 60 và nam lên 62 nhưng lộ trình mỗi năm chỉ nâng thêm 3 tháng.
Phương án 2 là nữ nghỉ hưu ở tuổi 60 nhưng độ tuổi nghỉ hưu của nam được nâng lên 65, lộ trình mỗi năm chỉ điều chỉnh nâng thêm 4 tháng. Quan điểm của Chính phủ nghiêng về phương án một.
Khuyến khích tham gia bảo hiểm tự nguyện
Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB-XH, hiện có khoảng 230.000 doanh nghiệp (DN) đóng BHXH cho người lao động. Tuy nhiên, phía cơ quan thuế lại đưa ra con số cả nước có tới 600.000 DN đang hoạt động.
Theo Bộ trưởng Dung, như vậy vẫn còn trên 300.000 DN chưa tham gia BHXH bắt buộc, với khoảng 3 triệu người mất quyền lợi.
Từ số liệu do Bộ trưởng Dung đưa ra, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Bùi Sỹ Lợi đặt vấn đề: "Tại sao còn hơn 300.000 DN đang hoạt động mà không tham gia BHXH?".
Ông Lợi cho rằng việc phát triển BHXH chậm, diện bao phủ BHXH mới ở mức 25,8%, không tăng trong nhiều năm qua.
Đặc biệt, quỹ bảo hiểm thất nghiệp kết dư rất lớn nhưng chưa có trường hợp nào được hỗ trợ, đào tạo bồi dưỡng nâng cao các kỹ năng nghề như quy định trong Luật Việc làm. Tất cả các bất cập này do nguyên nhân nào cần phải làm rõ.
Trong khi đó, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Đặng Thuần Phong nói xử lý nợ đối với DN trốn đóng BHXH là vấn đề được Quốc hội yêu cầu nhưng Bộ LĐ-TB-XH không thực hiện.
"Đến nay, lại kiến nghị cho sử dụng ngân sách để đóng mà không hề có tổng kết, đánh giá tác động.
Không thực hiện được mà giờ lại kiến nghị ngược lại là không thỏa đáng trong khi số tiền chi cho đại lý và bộ máy BHXH quá nhiều mà không giải trình được. Cần đánh giá lại vấn đề này" - ông Phong thẳng thắn.
Giải trình các ý kiến của đại biểu Quốc hội, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung phân trần nguyên nhân độ bao phủ BHXH còn thấp và không tăng trong những năm qua là do tuyên truyền chưa đúng mức, trên 70% người dân được hỏi chưa biết đến chính sách BHXH.
Do đó, để mở rộng đối tượng tham gia, thời gian tới, ngoài quy định giảm thời gian đóng BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu, cần nâng mức hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện, gắn với quyền lợi tham gia BHXH tự nguyện với các ưu đãi khác của nhà nước như ưu đãi vay vốn sản xuất kinh doanh.
Về xử lý nợ BHXH, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đề nghị cần ban hành quy định và biện pháp xử lý nợ đối với các DN đã ngừng hoạt động, giải thể, phá sản hoặc có chủ bỏ trốn.
Sẽ cấp bù lương hưu cho lao động nữ
Theo quy định mới của Luật BHXH, từ ngày 1-1-2018, để được hưởng lương hưu bằng 75% mức lương đóng BHXH, lao động nữ phải có 30 năm đóng thay vì 25 năm.
Cách tính lương hưu mới sẽ tác động đến khoảng 21.000 lao động nữ, trong đó, có 3.000 người bị tác động 8-10%, còn lại chịu tác động 2-4%.
Về việc điều chỉnh lương hưu nữ, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết tinh thần của Bộ LĐ-TB-XH là không đề nghị sửa luật, nếu sửa luật thì phải sau khi thông qua đề án cải cách tiền lương.
"Vì vậy, phương án hiện nay bộ đưa ra là sẽ tính toán cấp bù để làm sao chị em đỡ thiệt hại hơn. Chúng tôi sẽ trình Chính phủ trong tháng 5 này và cố gắng thuyết phục Chính phủ đồng ý" - ông Dung nói.