Hầu hết các chuyến tàu cao tốc đã không dừng lại ở Vũ Hán kể từ khi chính quyền Trung Quốc phong tỏa chặt thành phố vào ngày 23/1, trong nỗ lực kiểm soát sự bùng phát của dịch bệnh do coronavirus mới có nguồn gốc từ nơi này. Hầu hết, nhưng không phải tất cả. Một số công ty đã giữ cho mình các toa xe riêng, để đưa được các chuyên gia đến giữa khu vực cách ly chứ không phải đến các phòng khám hay bệnh viện. Đó là Yangtze Memory Technologies, dự án chip nhớ cao cấp nhất của Trung Quốc.
"Bạn phải xuất trình giấy phép đặc biệt từ cả chính quyền địa phương và trung ương, cùng bằng chứng y tế khẳng định rằng bạn khỏe mạnh trước khi lên tàu. Sau đó, bạn sẽ được sắp xếp trong một cỗ xe lửa đặc biệt, cùng với những người khác cũng đang trên đường quay trở lại nơi làm việc tại một trong các ngành công nghiệp chiến lược như bán dẫn", một người tóm tắt về quá trình này.
"Và, không có gì ngạc nhiên sau đó. Tàu sẽ dừng ở Vũ Hán cho bạn".
Bắt đầu từ tháng Hai, Yangtze Memory đã gửi xe đến nhà ga để đón các nhóm nhân viên, gửi họ ở tại một ký túc xá để tự cách ly trong một tuần trước khi các công nhân này được phép vào khu vực làm việc chính, theo một nguồn tin thân cận chia sẻ với Nikkei.
Những chuyến đi bí mật này, chưa từng được báo cáo chính thức, đã đưa các nhân viên tình nguyện trở lại trung tâm của dịch bệnh để cung ứng khoảng 300 kỹ sư làm việc theo ca tại nhà máy kể từ khi chiến dịch phong tỏa thành phố bắt đầu. Nhiều người là những chuyên gia trẻ dưới 30 tuổi, ban đầu được giao nhiệm vụ trực đón Tết Nguyên đán nhưng sau đó bị mắc kẹt tại cơ sở. Trong hơn một tháng, họ đã lao động thay nhau để giữ cho nhà máy hoạt động.
"Họ bị cấm rời khỏi khuôn viên công ty và chịu áp lực lớn. Hầu hết trong số họ làm việc hơn 10 đến 12 tiếng mỗi ngày và luôn luôn trực chiến bất kỳ lúc nào", một nguồn tin trong ngành quen thuộc với vấn đề này chia sẻ. Chính quền cũng dỡ bỏ các quy định lao động để cho phép các nhân viên này làm việc nhiều hơn giới hạn bắt buộc là 36 giờ làm thêm một tháng.
Mô hình dự án Yangtze Memory khi hoàn thành.
Tại tỉnh Hồ Bắc, nơi thành phố Vũ Hán tọa lạc, các trường học đóng cửa, các chuyến tàu dừng bánh và các trung tâm thương mại cũng như siêu thị đều đóng cửa. Nhưng nhà sản xuất chip vẫn mở, được chính quyền địa phương và trung ương cho phép, đã đưa ra các chế độ đặc biệt để cho phép họ mang vật liệu và lao động, cũng như chuyển hàng hóa thành phẩm ra khỏi tỉnh để đến các trung tâm phân phối ở Thượng Hải. Công ty đã miêu tả đây là "một nỗ lực anh hùng" và khuyến khích nhân viên gửi câu chuyện về những cố gắng của họ trong thời gian đặc biệt này lên chính quyền trung ương, theo một ghi chú nội bộ của Nikkei, để sau đó, những thứ đó sẽ trở thành "tài liệu lịch sử tuyệt vời".
Đáng chú ý, Yangtze Memory thậm chí còn tuyển dụng cho các vị trí về kỹ thuật, vận hành, tích hợp, phát triển kinh doanh sản xuất và tiếp thị - và hầu hết các cơ hội làm việc mới này đều cho cơ sở tại Vũ Hán. "Chúng tôi sẽ tránh xa virus, nhưng chúng tôi sẽ không tránh xa những tài năng tốt", một tuyên bố trong thông báo tuển dụng của công ty được đăng vào ngày 26/2 và 3/3.
Chính phủ Trung Quốc - đã đóng cửa những vùng rộng lớn và trọng điểm trong nền kinh tế của đất nước để hạn chế sự lây lan của Covid-19 - nhưng lại sẵn sàng mạo hiểm để tiếp tục duy trì hoạt động của nhà máy này. Điều đó cho thấy họ đã cam kết xây dựng một ngành chip nội địa mạnh mẽ như thế nào. Với các ngành công nghệ cao ngày càng bị cuốn vào những căng thẳng địa chính trị, Trung Quốc đang mong muốn tách các công ty của họ khỏi sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu của Mỹ và xây dựng các đối thủ cạnh tranh trong nước cho các công ty Mỹ, Hàn Quốc và Đài Loan đang thống trị thị trường. Bắc Kinh đã ném hàng tỷ USD vào ngành công nghiệp này, tạo ra một sự bùng nổ non trẻ mà thậm chí không một đại dịch toàn cầu nào có thể xua tan.
"Sự phụ thuộc của Trung Quốc vào Mỹ và công nghệ nước ngoài không chỉ là vấn đề an ninh quốc gia", ông Alex Capri, một thành viên cao cấp tại Trường Kinh doanh Đại học Quốc gia Singapore và là thành viên nghiên cứu tại Quỹ Hinrich cho biết. "Đây là một trở ngại nghiêm trọng đối với Đảng Cộng sản Trung Quốc, với tham vọng địa chính trị là một cường quốc đang trỗi dậy, vì hầu như tất cả các quyền lực cứng và mềm sẽ phụ thuộc vào việc đạt được uy quyền về công nghệ."
"Một sáng kiến chính sách công nghiệp lớn để phát triển, thúc đẩy và bảo vệ ngành công nghiệp bán dẫn tự thân của Trung Quốc đang được tiến hành. Nó không chỉ về thị phần. Đó là chủ nghĩa dân tộc về kỹ thuật tại nơi làm việc."
Trung Quốc có tham vọng rất, rất lớn trong việc tự phát triển ngành công nghiệp chip nội địa.
Chính phủ Trung Quốc từ lâu đã nuôi dưỡng tham vọng xây dựng chuỗi cung ứng công nghệ độc lập để cạnh tranh với Mỹ, nhưng những nỗ lực của họ chỉ tăng tốc kể từ năm 2014, một năm sau sự kiện cựu nhà thầu tình báo Mỹ Edward Snowden đã công khai các tài liệu tiết lộ phạm vi của các chương trình giám sát của Mỹ trên khắp thế giới. Điều đó càng làm dấy lên nỗi sợ rằng các cuộc cạnh tranh địa chính trị sẽ diễn ra thông qua các công nghệ chiến lược và khiến Trung Quốc buộc phải kiểm tra lại các lỗ hổng công nghệ của mình.
Chip nhớ là mặt hàng đứng ở vị trí cao trong danh sách này. Các thành phần như chip nhớ flash NAND có mặt khắp nơi trong điện thoại thông minh, máy tính và máy chủ, cũng như trong ô tô thế hệ tiếp theo và các thiết bị IoT. Sáu công ty - Samsung Electronics, Kioxia, SK Hynix, Western Digital, Micron Technology và Intel - chiếm gần 100% thị trường. Không ai trong số họ đến từ Trung Quốc. Nghĩa là để cạnh tranh toàn cầu, các công ty công nghệ nội địa khổng lồ của Trung Quốc - Huawei Technologies, ZTE, Xiaomi, Alibaba Group Holding và Lenovo - phải dựa vào công nghệ nhập khẩu.
Nỗ lực của các công ty Trung Quốc để có được quyền truy cập vào công nghệ Mỹ thông qua việc sáp nhập và mua lại đã nhiều lần bị cản trở. Vào năm 2015, tập đoàn công nghệ Tsinghua Unigroup được nhà nước hậu thuẫn đã cố gắng mua lại Micron và mua cổ phần của Western Digital, nhưng cả hai hồ sơ dự thầu đều bị Ủy ban liên ngành về Đầu tư nước ngoài ở Mỹ chặn lại do lo sợ các rủi ro an ninh quốc gia. Những nỗ lực khác của Trung Quốc để mua các công ty liên quan đến chip như Lattice Semiconductor và Aixtron cũng đã sụp đổ do sự can thiệp của chính phủ Mỹ. Vụ Broadcom muốn thâu tóm Qualcomm cũng bị chính quyền Donald Trump đình chỉ vì lý do an ninh quốc gia hồi năm 2018.
Tsinghua Unigroup cũng bị "trật bánh" trong nỗ lực mua công nghệ từ Đài Loan. Năm 2016, công ty đã cố gắng mua Siliconware Precision Industries, Powertech Technology và ChipMOS Technologies - tất cả các nhà cung cấp thử nghiệm và đóng gói chip hàng đầu của Đài Loan - nhưng lần nào cũng bị chặn lại.
Năm 2014, Bắc Kinh đã công bố Quỹ đầu tư công nghiệp mạch tích hợp Trung Quốc, có biệt danh là "Big Fund", với trị giá 138,7 tỷ nhân dân tệ (khoảng 19,8 tỷ USD) để gieo mầm cho ngành công nghiệp bán dẫn trong nước. Vốn dự kiến sẽ nhân lên gấp 10 lần với các nguồn vốn liên doanh khác từ chính quyền địa phương và khu vực tư nhân, sẽ được sử dụng để đẩy mạnh hơn nữa bởi các khoản giảm thuế mới cho các nhà sản xuất và người mua chuyển từ khu vực quốc tế sang các thành phần trong nước. Tham vọng là sản xuất 40% chất bán dẫn được các công ty Trung Quốc sử dụng vào năm 2020 và 70% vào năm 2025.
Yangtze Memory là một trong những dự án cao cấp nhất xuất hiện theo sáng kiến này. Được thành lập vào năm 2016 tại Vũ Hán, đây là một dự án trị giá 24 tỷ USD được hỗ trợ bởi Tsinghua Unigroup, chính quyền tỉnh Hồ Bắc và Big Fund. Nó hiện có khoảng 6.000 người và có văn phòng tại Thượng Hải, Bắc Kinh và Thung lũng Silicon. Khuôn viên của cơ sở này ở phía đông thành phố Vũ Hán có quy mô rộng hơn 160 sân bóng đá. Ở đó, họ đang xây dựng một nhà máy chip bộ nhớ khổng lồ mà khi hoàn thành, sẽ tạo ra 300.000 tấm wafer mỗi tháng, tương đương với hơn 20% sản lượng chip nhớ flash NAND toàn cầu.
Điều đó sẽ giúp nó vượt qua SK Hynix, Micron và Intel, ít nhất là về khối lượng sản xuất, chứ chưa phải chất lượng. Công ty cũng đang làm việc với công ty mẹ Tsinghua Unigroup tại một địa điểm khác ở Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, nơi cũng có thể sản xuất thêm 300.000 tấm wafer mỗi tháng.
Dịch bệnh chưa bao giờ làm khó được một dự án được cả quốc gia đầu tư và kỳ vọng.
"Bạn chắc chắn có thể cảm thấy sự hỗ trợ của chính phủ ở đây. Kiếm lợi nhuận và mở rộng công khai với các dịch vụ công cộng ban đầu một cách nhanh nhất có thể không phải là ưu tiên của dự án này. Mà đó là xây dựng chip nội địa và thực hiện giấc mơ Trung Quốc", một giám đốc điều hành làm việc trong ngành chia sẻ.
Mặc dù công nghệ của nó vẫn còn kém ít nhất một thế hệ so với các đối thủ quốc tế, nhưng Yangtze Memory vừa mới bắt đầu sản xuất chip nhớ flash 3D NAND 64 lớp tự chế đầu tiên của Trung Quốc. Các công ty Trung Quốc như Huawei và Lenovo là một trong những nhóm người mua đầu tiên. Chip bộ nhớ flash NAND là các thành phần lưu trữ quan trọng được sử dụng trong các thiết bị điện tử từ điện thoại thông minh, máy tính bảng, PC, máy chủ và trung tâm dữ liệu. Công nghệ sản xuất ngăn xếp lớp 3D đã được cấp bằng sáng chế và kiểm soát bởi các công ty nước ngoài, nhưng Yangtze Memory cho biết họ đã phát triển cấu trúc xếp chồng của riêng mình để xây dựng các con chip như vậy. Công ty từ chối bình luận cho bài viết này.
Quy mô và tốc độ thành công của nó giải thích tại sao, mặc dù có những rủi ro liên quan, chính phủ đã cho phép - và thậm chí khuyến khích - các dây chuyền sản xuất của nó vẫn mở cửa hoạt động trong suốt thời gian thành phố phong tỏa.
Avril Wu, nhà phân tích tại công ty cung cấp dữ liệu TrendForce, người theo dõi các dự án bán dẫn quan trọng nhất của Trung Quốc, cho biết: "Yangtze Memory được công nhận là một trong những dự án bán dẫn quan trọng nhất của Trung Quốc. Sự hỗ trợ từ các nhà hoạch định chính sách chắc chắn sẽ không thay đổi vì coronavirus."
Wu cho biết, sản lượng của công ty có thể ít hơn so với kế hoạch trong năm nay, nhưng các mục tiêu dài hạn của nó sẽ vẫn còn. "Chúng tôi vẫn tin rằng nó có thể trở thành một thách thức đáng gờm đối với nhiều người chơi trong ngành hiện tại, như Intel và Micron, vào cuối năm 2021", ông nói.
Tham khảo Nikkei Asian Review
