Xe tăng bánh lốp là một thuật ngữ không chính thức được sử dụng để chỉ một số xe bọc thép hạng nặng hiện đại gắn pháo (đôi khi cũng được gọi là xe tăng tấn công bánh lốp hoặc xe hỗ trợ hỏa lực cho bộ binh), mà những đặc điểm chính gần giống với xe tăng hạng nhẹ hiện đại và thậm chí cả xe tăng chiến đấu chủ lực (Main Battle Tank - MBT).
Ý tưởng tạo ra một “xe tăng bánh lốp” nhẹ và có tính cơ động cao - một xe bọc thép, với khả năng hỏa lực và khả năng việt dã không thua kém một chiếc xe tăng theo thiết kế truyền thống - xuất hiện vào nửa sau của thế kỷ 20.
Trong những năm 1920 và 1930, các thử nghiệm xe tăng bánh lốp đã được tiến hành tại nhiều quốc gia và thậm chí chúng còn được sản xuất và đưa vào trang bị cùng các xe tăng bánh xích. Ở Italia, vào những năm 1920, các thí nghiệm đã được thực hiện với xe bọc thép Ansaldo.
Khá gần với khái niệm xe tăng bánh lốp hiện đại là xe bọc thép hạng nặng Sd.Kfz.234/2 Puma của Đức, được sản xuất trong Thế chiến II và dự án của Liên Xô về xe tăng tấn công 2C14 Zhalo-S (không được tiếp tục phát triển).
Xe chiến đấu bánh lốp được nhiều nước đầu tư nghiên cứu; Nguồn: zen.yandex.ru
Hiện nay, các loại xe tương tự đã được thiết kế chế tạo tại một số quốc gia. So với xe tăng hạng nhẹ, những chiếc xe bọc thép như vậy có tốc độ di chuyển cao hơn và ít bị tác động bởi địa hình xấu và bị chia cắt (nhờ khung gầm dẫn động đa trục chuyên dụng với hệ thống điều chỉnh áp suất lốp tập trung), cũng như hỏa lực khá mạnh (xe được trang bị pháo tăng gắn trên tháp pháo quay 360 độ) và khả năng điều khiển hỏa lực tương đương.
Xe hiện đại đầu tiên thuộc loại này là xe bọc thép AMX-10RC, được Pháp sản xuất vào đầu những năm 1970.
Hệ vận động bánh lốp giảm đáng kể khối lượng của xe bọc thép, trong khi duy trì khả năng cơ động ở mức chấp nhận được, giá thành rẻ hơn, và để di chuyển, cần ít mô-men xoắn hơn.
Trong điều kiện mạng lưới đường bộ phát triển hoặc địa hình sa mạc, xe bánh xích có nhiều nhược điểm hơn lợi thế. Tuy nhiên, xe tăng bánh lốp chỉ có vỏ giáp bảo vệ khỏi mảnh pháo và đạn của súng cỡ nhỏ, hạn chế đáng kể phạm vi sử dụng và về cơ bản, không thể thay thế hoàn toàn các MBT.
Chương trình của Nhật Bản
Vài năm trước, người ta đã biết kế hoạch về việc hiện đại hóa xe máy trang bị của Lục quân thuộc Lực lượng Phòng vệ Nhật Bản, trong đó có kế hoạch cho ngừng hoạt động dần các MBT loại cũ và thay thế bằng các phương tiện hiện đại - xe tăng bánh lốp (hay xe bọc thép bánh lốp, xe chiến đấu cơ động - Maneuver Combat Vehicle - MCV) "Type 16".
Type 16 với pháo và súng máy được phát triển theo các kế hoạch mới của Lực lượng Phòng vệ. Các yêu cầu chính đối với Type 16 là chất lượng chiến đấu - không kém hơn xe tăng chiến đấu chủ lực cũ Type 74, và tính cơ động - được cải thiện, đồng thời, có khả năng được vận chuyển bằng máy bay vận tải quân sự hiện có và trong tương lai.
 Xe tăng Type 74 sẽ được thay bằng Type 16; Nguồn: thaimilitaryandasianregion.wordpress.com |
Ban đầu, từ năm 2007, MCV Type 16 được phát triển bởi Viện Nghiên cứu & Phát triển Kỹ thuật của Lầu Năm Góc cho mục đích phòng ngự và trinh sát chiến thuật, có thể vừa hỗ trợ bộ binh vừa tiêu diệt xe bọc thép của đối phương; Công ty công nghiệp nặng Mitsubishi sản xuất các mẫu thử nghiệm và sản xuất loạt.
Ra mắt lần đầu vào năm 2013, MCV nặng 26 tấn sử dụng khung gầm bốn trục dẫn động với động cơ diesel công suất 570 mã lực, có tốc độ 100 km/h và dự trữ hành trình 400km; thử nghiệm quốc gia đã được tổ chức vào năm 2014-2015.
Với vỏ giáp phía trước có thể bảo vệ khỏi đạn pháo cỡ 30mm và hai bên hông - đạn 14,5mm, MCV được trang bị pháo 105mm bắn đạn tiêu chuẩn của NATO và hai súng máy có cỡ nòng khác nhau.
Pháo cỡ 105mm có nòng dài 52 lần cỡ nòng chủ yếu dùng pháo L7 của Anh, được trang bị phanh hãm để giảm độ giật. Người ta đã phát triển đạn M1060A3 mới có thể xuyên thủng giáp đồng nhất dầy 500mm dùng cho loại pháo này.
Theo trang zen.yandex.ru, Type 16 là một trong top năm xe tăng bánh lốp và được trang military-today.com xếp vào top 10 xe bọc thép yểm trợ hỏa lực tốt nhất thế giới.
Bánh lốp thay bánh xích
Đơn đặt hàng sản xuất loạt đầu tiên Mitsubishi nhận được vào năm 2016 và cho đến nay, 116 chiếc Type 16 đã được ký hợp đồng; MCV Type 16 đầu tiên đã xuất hiện trong Lục quân Lực lượng Phòng vệ năm 2017.
Một đơn hàng mua 33 chiếc trong năm 2020 với giá 23,7 tỷ yên (220 triệu USD) sẽ sớm được quyết định, các đơn đặt hàng mới có thể xuất hiện trong những năm tới.
Đến nay, Lực lượng Phòng vệ đã nhận được gần một nửa số lượng Type 16, việc sản xuất Type 16 sẽ tiếp tục cho đến năm 2026 với tổng số 250-300 chiếc, để đảm bảo tái trang bị theo kế hoạch.
Đến nay, mặc dù số lượng vẫn còn hạn chế, MCV đã trở nên khá phổ biến và được biên chế cho tất cả các hướng chiến lược chính - các đơn vị đồn trú gần như khắp Nhật Bản là Trung đoàn phản ứng nhanh số 10 của Lữ đoàn 11 thuộc Quân đoàn phía Bắc; Trung đoàn phản ứng nhanh số 22 của Sư đoàn 6 Quân đoàn Đông Bắc; Trung đoàn số 15 của Lữ đoàn 14 thuộc Quân đoàn Trung tâm; đơn vị số 42 và Trung đoàn 8 của Sư đoàn 8 và Tiểu đoàn trinh sát số 4 của Sư đoàn 4 thuộc Quân đoàn phía Tây.
 Type 16 được cho có hỏa lực đủ mạnh, có thể được vận chuyển bằng đường không; Nguồn: zolord.ru |
Trong tương lai gần, dự kiến sẽ thành lập mới hoặc cải tổ các trung đoàn phản ứng nhanh hiện có trong thành phần của các lữ đoàn và sư đoàn khác nhau.
Trong trang bị của các đơn vị này này sẽ có xe tăng Type 16. Hiện tại, trong các đơn vị xe tăng Nhật Bản, có 200 xe tăng Type 74 cũ, 341 xe tăng Type 90 mới hơn và 76 xe tăng hiện đại Type 10, với tổng 627 đơn vị; các xe bọc thép được giao gần đây - hơn 700 chiếc.
Mục tiêu chính của các quy trình hiện tại của Lực lượng Phòng vệ là thay đổi cấu trúc theo yêu cầu hiện đại và thay thế vũ khí lạc hậu của Lục quân. Type 16 được đề xuất thay thế MBT cả Type 74 đã lỗi thời, và Type 90 mới hơn, nhưng đắt tiền và nặng hơn.
Giới chức quân sự Nhật đã có kế hoạch đến năm 2025-2026, giảm số lượng xe tăng để thay bằng Type 16 với mục tiêu giảm số lượng của chúng từ 740 xuống còn 300 đơn vị.
Các đơn vị thiết giáp sẽ loại bỏ hoàn toàn MBT Type 74; một số lượng đáng kể Type 90 sẽ được chuyển sang dự trữ (hoặc loại biên), phần lớn trong số chúng sẽ tiếp tục được sử dụng.
Kể từ giữa thập kỷ này, trong các đơn vị tăng-thiết giáp, bao gồm các đơn vị phản ứng nhanh sẽ chủ yếu là các xe tăng Type 90 (khoảng 200 đơn vị) và một số lượng tương đương Type 16.
MBT hiện đại Type 10 chưa có ưu thế về số lượng, tuy nhiên, chúng vẫn được giữ lại, và trong tương lai, có thể thay thế những người tiền nhiệm cũ.
Đáng tò mò là liệu việc thay thế MBT Type 74 lỗi thời bằng xe bánh lốp hiện đại Type 16 có khả năng gây ra hậu quả tiêu cực về hiệu quả chiến đấu hay không.
Tuy có khả năng tự vệ kém, Type 16 có hỏa lực tương tự hoặc tốt hơn, được tích hợp các thiết bị hiện đại cho nhiều mục đích khác nhau giúp đơn giản hóa hoạt động và tăng hiệu quả chiến đấu.
 Một trong những ưu thế của Type 16 là có thể triển khai phòng ngự đảo; Nguồn: telegraph.co.uk |
Các ưu điểm chính của Type 16 liên quan đến khối lượng và khung gầm hệ vận động, cho phép nhanh chóng di chuyển bằng đường bộ; khối lượng hạn chế cho phép nó được vận chuyển bằng máy bay các loại, bao gồm máy bay vận tải mới nhất Kawasaki C-2; về khả năng cơ động chiến thuật và chiến lược, Type 16 vượt trội so với xe tăng "truyền thống".
Mong muốn thực tế
Việc chế tạo và tái trang bị Type 16 có liên quan trực tiếp đến chương trình thành lập các đơn vị phản ứng nhanh cần các phương tiện chiến đấu bọc thép có đủ hỏa lực và tính cơ động cao. Các trung đoàn phản ứng nhanh được đề xuất duy trì nhiệm vụ trực chiến thường xuyên và trong trường hợp khẩn cấp, được điều đến khu vực nóng.
Với sự hỗ trợ của Type 16, có thể tổ chức nhanh chóng và hiệu quả hoặc tăng cường phòng thủ ở các hướng cần thiết trên lãnh thổ Nhật Bản, bao gồm nhiều hòn đảo nhỏ xa bờ. Ngoài ra, chúng cũng có thể được sử dụng trong các hoạt động gìn giữ hòa bình ở nước ngoài.
Lực lượng Phòng vệ Nhật đã đưa ra kế hoạch phát triển lực lượng Lục quân và thiết bị đáp ứng các yêu cầu của mình, và đã thu được kết quả rất thực tế.
Các kế hoạch hiện tại sẽ kết thúc vào giữa thập kỷ này, khi Lục quân Nhật Bản sẽ nhận được thiết bị hiện đại và hiệu quả để giải quyết các vấn đề hiện tại trong điều kiện đặc trưng của một quốc đảo.
Trong khi xe tăng bánh xích nặng, khó triển khai cả bằng đường biển và đường không, xe tăng bánh lốp Type 16 có thể dễ dàng hạ cánh trên quần đảo Kuril và rất lý tưởng để phân tán khắp quần đảo.
Người Nhật cũng đang chuẩn bị những cỗ máy này cho các trận đánh với quân Trung Quốc, vốn coi đảo Senkaku là vùng đất nguyên thủy thuộc Bắc Kinh, một khi xung đột quân sự nổ ra.