Hình minh họa.
Hỏi nhanh: Đánh giá về Gia Cát Lượng, sử gia Trung Quốc gói gọn trong 2 từ: Đó là gì?
Đáp gọn:
"Tấn sử" có ghi lại: Năm 347 sau Công nguyên, Huân Văn Trịnh Thư hỏi một sử gia: "Gia Cát công tử có gì phi thường không?". Sử gia đáp: "Không có gì phi thường", Huấn Văn liền lộ ra vẻ kiêu ngạo.
Nhà sử học dừng lại một lúc lâu và nói: "Nhưng từ khi có Gia Cát Lượng, tôi chưa từng thấy một người nào trên đời như làm việc thoả đáng như ông ấy". Nghe thấy câu này Huân Văn vừa xấu hổ vừa bị thuyết phục.
Tại sao lại là "thoả đáng"?
Người xưa rất coi trọng hai chữ "thoả đáng" vì theo chuẩn mực văn hóa truyền thống, con người được trọng vọng khi có tài lo liệu trước sau, có tầm nhìn rộng. Khả năng dự liệu của Gia Cát Lượng cho thấy cảnh giới tư tưởng của ông cao hơn rất nhiều so với đương thời. Bản thân ông có những yêu cầu khắt khe hơn đối với bản thân và có cách xử lý toàn diện.
Điều khiến người đời sau nhớ nhất về Gia Cát Lượng là khả năng dự đoán và ứng phó tuyệt vời. "Tam Quốc Chí" có ghi lại Gia Cát Lượng có khả năng biết trước quá khứ và tương lai. Trong quá trình phò tá Lưu Bị chinh phục và bảo vệ thiên hạ, ông đã chứng minh mình là người hội tụ đủ yếu tố: "Nhân từ, chính trực, lịch thiệp, khôn ngoan và tin cậy".
(Hình ảnh Gia Cát Lượng trên phim)
Triệu Vân là một vị tướng lừng lẫy, nhưng khi Lưu Bị ra trận, Gia Cát Lượng đã không sử dụng Triệu Vân làm tiên phong mà sắp xếp để ông ta phá vây. Nhiều người cảm thấy khó hiểu. Chính vì Gia Cát Lượng biết rõ trận nào thành bại, bản chất là cố định không thể thay đổi.
Dù Triệu Vân có là quân tiên phong cũng không thể thay đổi được vận mệnh thành bại. Sau khi bố trí Triệu Vân phá vây, quân địch không dám đuổi theo, vừa hay bảo toàn danh hiệu bách chiến bách thắng của Triệu Vân, đồng thời cũng cổ vũ tinh thần tướng sĩ.
Gia Cát Lượng là hình mẫu cho các thế hệ mai sau noi theo. Vị quân sư lỗi lạc này thực sự "đã dốc hết sức mình", đồng thời là người biết "dĩ hòa vi quý".
Gia Cát Lượng còn để lại rất nhiều điều cho thế hệ mai sau sau khi ông mất. Ông đã tính toán bao nhiêu đời con cháu gian truân, bày mưu tính kế, kết quả là cứu được quận chúa, giành được chiến thắng. Những bài học mà ông để lại khiến nhiều đời sau vẫn còn phải suy ngẫm.
Cũng có nhiều truyền thuyết dân gian kể rằng Gia Cát Lượng đã dự đoán nhiều sự kiện sau khi ông mất. Ngoài ra, ông còn cảnh báo thế hệ mai sau: Vạn vật trên đời đều do Trời Phật an bài, con người không nên vì cái lợi trước mắt mà chống lại trời đất, nếu không sẽ bị trừng trị.