Đại sứ Canada tại Washington ngày 21-1 cho biết Mỹ đã thông báo với Ottawa về dự định chính thức yêu cầu dẫn độ bà Meng Wanzhou, Giám đốc tài chính (CFO) Tập đoàn Huawei, khi hạn chót nộp yêu cầu là vào ngày 30-1.
Công ty bình phong
Theo tiết lộ mới nhất từ hãng tin Reuters, vấn đề cốt lõi của vụ việc bà Meng bị bắt tại Canada hồi tháng trước theo yêu cầu của Mỹ tập trung vào mối quan hệ đáng ngờ với 2 công ty mờ ám. Một là công ty cung cấp thiết bị viễn thông Skycom Tech Co Ltd tại Tehran - Iran và một là doanh nghiệp (DN) sở hữu nó - công ty cổ phần Canicula Holdings Ltd, đăng ký hoạt động tại Mauritius, một quốc gia Đông Phi.
Giới chức Mỹ cáo buộc bà Meng đã lừa dối các ngân hàng quốc tế để được phép tiến hành những giao dịch với Iran bằng cách thể hiện cả 2 công ty này hoạt động độc lập với Huawei. Thực tế, Huawei kiểm soát cả 2 công ty bình phong này.
Đến nay, Huawei vẫn một mực khẳng định không liên quan tới cả Skycom lẫn Canicula. Song, những hồ sơ DN và các tài liệu khác mà Reuters tìm được ở Iran và Syria - 2 nước đang bị Mỹ áp đặt trừng phạt - lại cho thấy một câu chuyện khác. Theo đó, nhà cung cấp thiết bị mạng lưới viễn thông lớn nhất thế giới của Trung Quốc có quan hệ với cả hai DN nêu trên ở mức độ gần gũi hơn những gì đã biết.
Cụ thể, các tài liệu cho thấy một lãnh đạo cấp cao của Huawei đã được bổ nhiệm vị trí quản lý tại Iran của Skycom. Bên cạnh đó, ít nhất 3 cá nhân có tên Trung Quốc giữ quyền ký duyệt các tài khoản ngân hàng của cả Huawei lẫn Skycom tại Iran. Một luật sư tại Trung Đông còn cho biết Huawei hoạt động ở cả Syria thông qua Canicula.
Mối quan hệ chưa từng được biết tới giữa Huawei với Skycom và Canicula được cho là có thể liên quan đến việc giới chức Mỹ yêu cầu bắt giữ bà Meng, đồng thời cho thấy Skycom không hẳn chỉ là một đối tác làm ăn như những gì Huawei khẳng định.
Chính quyền Mỹ khẳng định Huawei đã giành được quyền kiểm soát Skycom, dùng DN này để bán thiết bị viễn thông cho Iran và chuyển tiền về Huawei thông qua hệ thống thanh toán quốc tế. Hành vi lắt léo này dẫn tới hậu quả là các ngân hàng đã vô tình để lọt hàng trăm triệu USD giao dịch - nhiều khả năng vi phạm các lệnh trừng phạt kinh tế Washington áp đặt lên Iran vào thời điểm đó.
"Cửa hậu" gián điệp?
Cho tới nay, bà Meng Wanzhou vẫn không hé răng khi được yêu cầu đưa ra phản hồi về những tiết lộ nêu trên, trong khi Huawei cũng từ chối trả lời bất cứ câu hỏi nào liên quan. Văn phòng của Canicula thì im hơi lặng tiếng.
Sau khi được bảo lãnh tại ngoại trong phiên tòa hôm 11-12-2018, bà Meng hiện sống ở Vancouver - Canada và đang bị Washington tìm cách dẫn độ. Tại Mỹ, "nữ tướng" Huawei sẽ đối mặt các cáo buộc dính líu tới âm mưu lừa đảo các tổ chức tài chính đa phương với mức án tối đa lên đến 30 năm đối với mỗi cáo buộc. Đến giờ, những cáo buộc cụ thể vẫn chưa được công bố.
Việc ái nữ của người sáng lập Tập đoàn Huawei - ông Ren Zhengfei - bị bắt theo yêu cầu của Mỹ đã gây ra những phản ứng gay gắt ở Trung Quốc. Vụ việc xảy ra trong lúc căng thẳng thương mại và quân sự giữa 2 nền kinh tế lớn nhất thế giới gia tăng. Trong khi đó, giới tình báo Mỹ cũng tỏ ra lo ngại về khả năng các thiết bị viễn thông của Huawei có thể cài cắm "cửa hậu" cho hoạt động gián điệp của Bắc Kinh.
Gã khổng lồ công nghệ Trung Quốc đã một mực bác bỏ những cáo buộc như trên. Dù vậy, Úc và New Zealand gần đây đã tuyên bố cấm cửa Huawei khỏi các hoạt động xây dựng mạng lưới điện thoại thế hệ mới ở 2 nước này. Tại châu Âu, dù chịu nhiều áp lực đối với kế hoạch triển khai mạng 5G, nhiều nước đang cân nhắc lại việc cho phép Huawei xây dựng mạng lưới được cho là chìa khóa để phát triển internet vạn vật này.
Vào năm 2012 và 2013, Reuters từng đăng tải một số bài viết về Huawei, Skycom và bà Meng khiến một số ngân hàng liên quan không khỏi giật mình. Theo đó, Skycom đã đề xuất bán các thiết bị máy tính Hewlett-Packard (HP) do Mỹ sản xuất trị giá gần 1,5 tỉ USD cho nhà mạng di động lớn nhất của Iran vào năm 2010. Ít nhất 13 trang của đề xuất bán hàng này đóng dấu mật và mang logo của Huawei. Cả Huawei lẫn Skycom sau đó đều phủ nhận việc cung cấp các thiết bị của Mỹ.
Cũng theo Reuters, giữa Huawei và Skycom tồn tại một số liên kết về nhân sự và tài chính, trong đó có việc bà Meng nằm trong ban quản trị Skycom từ tháng 2-2008 tới tháng 4-2009. Nhiều giám đốc của Skycom đều có liên hệ mật thiết với Huawei. Bà Meng rời khỏi ban quản trị Skycom năm 2009. Đến năm 2011, bà được chỉ định trở thành CFO toàn cầu của Huawei sau 18 năm gia nhập tập đoàn.
Một số ngân hàng đã chất vấn Huawei về bài viết của Reuters, theo các hồ sơ tòa án do giới chức Canada đưa ra. Các nhà điều tra Mỹ cáo buộc rằng để phản hồi các ngân hàng, bà Meng và một số nhân vật ở Huawei đã liên tục dối trá về quan hệ của tập đoàn này với Skycom, đồng thời không tiết lộ việc Skycom hoàn toàn nằm dưới sự kiểm soát của Huawei.
Luồn lách
Giới chức Mỹ cáo buộc trong cuộc gặp riêng với một lãnh đạo ngân hàng vào tháng 8-2013, bà Meng Wanzhou nói rằng Huawei đã bán cổ phiếu ở Skycom năm 2009 nhưng không tiết lộ bên mua là một công ty cũng do tập đoàn này kiểm soát.
Trong khi đó, hồ sơ của Skycom đệ trình ở Hồng Kông - nơi công ty này đăng ký kinh doanh - cho thấy các cổ phiếu đã được chuyển sang Canicula năm 2007. Canicula đăng ký kinh doanh tại Mauritius năm 2006 và vẫn tiếp tục nắm giữ cổ phiếu của Skycom khoảng 10 năm.
Một nhân vật giấu tên biết thông tin về cuộc điều tra của Mỹ đối với Huawei tiết lộ các nhà điều tra còn nắm bắt được những dính líu của Canicula ở Syria. Theo đó, Canicula có văn phòng ở Damascus và thay mặt Huawei hoạt động tại Syria.
Tuy nhiên, vào tháng 12-2017, một thông báo của giám đốc chi nhánh Canicula - không nêu tên - đăng trên báo Syria nói rằng công ty đã ngừng hoạt động tại quốc gia Trung Đông này từ 2 tháng trước. Không hề có bất cứ giải thích nào được đưa ra.