Đã đến lúc phải xóa thế độc quyền vàng miếng?

Thời gian qua, giá vàng miếng đã trải qua không ít biến động đáng chú ý, trong khi giá vàng 9999 (bao gồm vàng nhẫn, nữ trang) ổn định trong khoảng 63 - 64 triệu đồng/lượng thì giá vàng miếng SJC có lúc vọt lên mức kỷ lục hơn 80 triệu đồng/lượng.

Có những thời điểm giá vàng miếng đã liên tục biến động mạnh, tạo sự chênh lệch so với thế giới lên tới 20 triệu đồng/lượng, thậm chí có lúc chênh lệch giá mua - giá bán vàng miếng SJC đã bị đẩy lên trên 3 triệu đồng/lượng.

Trước thực trạng trên, từ cuối năm 2023 đến nay, Thủ tướng đã liên tục chỉ đạo các cơ quan quản lý Nhà nước cần phải đánh giá và xem xét lại thị trường vàng.

Tại Chỉ thị số 06/CT-TTg mới đây về việc đôn đốc thực hiện nhiệm vụ trọng tâm sau kỳ nghỉ Tết, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu Ngân hàng Nhà nước khẩn trương tổng kết Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, song song với đó, đề xuất giải pháp quản lý hiệu quả thị trường vàng trong tình hình mới ngay trong quý I/2024.

Xoay quanh việc sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý hoạt động kinh doanh vàng, trước đó, các chuyên gia cho rằng, đã đến lúc phải liên thông với thị trường thế giới, loại bỏ chênh lệch giá, đặc biệt là chênh lệch giá vàng SJC như hiện nay bằng các giải pháp thị trường, việc sản xuất vàng miếng phải trao cho thị trường.

Theo đó, để có thể đưa thị trường về trạng thái bình thường, thu hẹp khoảng chênh lệch với giá vàng thế giới, việc sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP cần giải quyết được hai vấn đề là tình trạng độc quyền vàng miếng SJC và nhập khẩu vàng nguyên liệu.

Theo ông Huỳnh Trung Khánh - Phó Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam khi xóa bỏ thế độc quyền vàng miếng của SJC và cho phép nhập khẩu vàng nguyên liệu thì có thể giá vàng miếng SJC sẽ giảm nhiều, thu hẹp khoảng chênh lệch với giá vàng thế giới ít nhất 10 triệu đồng mỗi lượng.

“Về nguồn cung vàng miếng, nếu thị trường có nhu cầu vài chục nghìn lượng mà cung chỉ có vài nghìn lượng thì giá không thể xuống được. Sửa đổi Nghị định 24/2012/NĐ-CP cần thiết nhưng nếu không giải quyết được hai vấn đề nổi cộm trên thì khó có thể xóa được sự cách biệt quá lớn giữa giá vàng miếng SJC và giá thế giới”, ông Khánh nhận định.

Tuy nhiên, ông Khánh cũng cho rằng, việc sửa đổi Nghị định theo hướng trên cần có lộ trình và sẽ phải chờ nhiều thời gian nữa để giá vàng trong nước đi sát giá vàng thế giới.

Trong khi đó, theo chuyên gia kinh tế Phạm Xuân Hòe, trước đây, Nghị định 24/2012/NĐ-CP ra đời trong bối cảnh thị trường vàng khá lộn xộn, phức tạp, cần sắp xếp, quản lý lại. Nhưng cần làm rõ, trên thế giới, không có một ngân hàng trung ương nào quản lý thị trường vàng cả.

Ngân hàng Trung ương chỉ quản lý vàng ngoại hối - nghĩa là vàng dưới dạng ngoại hối, tức là vàng dự trữ của quốc gia, vàng xuất nhập khẩu qua biên giới dưới dạng tiền tệ do những tác động đến chính sách tiền tệ, tỷ giá. Còn vàng nguyên liệu nhập khẩu để sản xuất ra vàng hàng hóa thì là hàng hóa và được cấp phép để xuất - nhập khẩu, không cần sự quản lý của Ngân hàng Trung ương.

“Khi Nghị định 24/NĐ-CP ra đời, tôi đã từng đề nghị sau khi bình ổn thị trường vàng, tốt nhất là là trả lại thị trường vàng là thị trường hàng hóa, thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Công thương và không cần duy trì độc quyền Nhà nước trong thị trường vàng. Độc quyền dễ dẫn đến thổi giá và lợi ích chỉ dành cho một nhóm độc quyền, không tốt cho sự vận hành của thị trường. Mặt khác, tình trạng này càng tạo thêm tâm lý tích trữ vàng trong dân vì thấy giá vàng cứ giữ ở đỉnh cao, để hưởng chênh lệch tại trường Việt Nam”, chuyên gia Phạm Xuân Hòe cho biết.

Bên cạnh đó, ông Hòa cũng cho rằng, một khi đã xác định vàng là một cái loại hàng hóa, dù đó là hàng hóa đặc biệt thì tốt nhất là đảm bảo các điều kiện để trở thành một thị trường có sự liên thông với thị trường thế giới. Nói cách khác là Việt Nam cần phải có những sàn vàng. Có thể là trước mắt, do là hoạt động còn mới, nên có thể thực hiện thí điểm một cho đến hai sàn vàng, để trên cơ sở đó xây dựng khung khổ pháp lý, hoàn thiện các điều kiện, tiêu chuẩn cho các thành viên tham gia. Ví dụ, các quy định về ký quỹ, điều kiện tham gia cho các nhà đầu tư và các quy định về giao dịch.

Theo ông Hòa, khi giải quyết được câu chuyện không còn độc quyền vàng và có sự liên thông với thị trường quốc tế thông qua các sàn giao dịch là các điều kiện để đưa thị trường vàng Việt Nam quay về trạng thái bình thường, tình trạng nhập lậu vàng qua biên giới và chảy máu ngoại tệ sẽ được hạn chế rất lớn. Thực trạng vàng nhập lậu thời gian qua cho thấy rõ điều này.

“Quan điểm của tôi là phải sửa triệt để Nghị định 24/2012/NĐ-CP, để đưa thị trường vàng vận hành bình thường. Vai trò lịch sử của Nghị định 24/2012/NĐ-CP đã kết thúc”, chuyên gia Phạm Xuân Hòe nêu quan điểm.