"Bắc Kinh không có liên minh nào, và các đối tác của họ thường là những quốc gia không có vị thế mạnh trên trường quốc tế..." - Đó là nhận định của ông Derek Grossman, một nhà phân tích quốc phòng từng là cố vấn cho Lầu Năm Góc, trong bài viết được đăng tải trên báo Nikkei Asian Review (Nhật Bản).
Sau đây là nội dung lược dịch của bài viết nói trên.
Giữa tình hình căng thẳng leo thang, Trung Quốc và Mỹ đang tích cực thúc đẩy các mối quan hệ ngoại giao của họ ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương và xa hơn nữa. Những mối quan hệ này đem lại nhiều lợi ích cho họ - từ quyền tiếp cận căn cứ quân sự đến những lợi ích chính trị và cơ hội trao đổi thương mại tiềm năng.
Mặc dù chính quyền Tổng thống Donald Trump đưa ra những lời đe dọa về thương chiến và nghi vấn các đồng minh của Mỹ, nhưng Washington lại thu được nhiều kết quả tích cực trong lĩnh vực ngoại giao.
Mỹ đã thắt chặt quan hệ với các đồng minh ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương như Australia, Nhật Bản, Philippines, Hàn Quốc và Thái Lan - dù Manila và Bangkok đang cân nhắc làm thân với Bắc Kinh.
Quan hệ giữa Mỹ và Ấn Độ cũng đã có tiến triển, trong khi Washington tiếp tục thúc đẩy quan hệ đối tác không chính thức với Đài Loan, tăng cường quan hệ với các quốc đảo Thái Bình Dương và cạnh tranh với Trung Quốc ở Đông Nam Á.
Tầm nhìn của Mỹ tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương là duy trì sự tự do, cởi mở trong khu vực, và đây cũng là điều một số quốc gia Tây Âu như Pháp, Đức và Anh hướng đến.
Bên cạnh đó, Washington cũng đẩy mạnh sự hợp tác đa phương với các đối tác của mình. Tuần trước, tại Tokyo, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã gặp gỡ những người đồng cấp đến từ Australia, Ấn Độ và Nhật Bản để bàn về đối sách trước Trung Quốc.
Trái lại, trong những năm gần đây, Trung Quốc đã làm tổn hại lòng tin của những "người láng giềng". Giọng điệu gay gắt, chính sách ngoại giao mạnh bạo và những màn phô diễn sức mạnh quân sự thường xuyên đã không mang về cho Bắc Kinh bất cứ người bạn mới nào.
Bắc Kinh không có liên minh nào, và các đối tác của họ thường là những quốc gia không có vị thế mạnh trên trường quốc tế - những người bạn không thực sự đáng tin hay không thực sự quan trọng, hoặc là cả 2 điều đó.
Thách thức lớn của Trung Quốc
"Người bạn" hùng mạnh nhất của Trung Quốc là Nga. Kể từ khi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình lên nắm quyền vào năm 2012, nhà lãnh đạo này và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã có nhiều lần gặp gỡ. Ông Tập thậm chí đã từng gọi nhà lãnh đạo Nga là "người bạn tốt nhất, thân thiết nhất của tôi". Hai nước Nga-Trung có nhiều mối quan tâm chung, và Moskva nhìn chung cũng ở thế đối đầu với Mỹ - một điều rất phù hợp với những nhu cầu của Trung Quốc.
Thế nhưng, ngay cả khi Nga và Trung Quốc đã tăng cường hợp tác trên mặt trận an ninh thông qua các cuộc trao đổi quân sự như tập trận chung hay phối hợp trong lĩnh vực kỹ thuật - công nghệ quốc phòng, hai nước này vẫn tiếp tục nghi ngờ đối phương.
Nga không thoải mái khi Bắc Kinh gia tăng ảnh hưởng tại vùng Trung Á, và những tuyên bố chủ quyền của Trung Quốc ở Biển Đông. Moskva cũng muốn Trung Quốc tránh xa Bắc Cực.
Nga cung cấp hỗ trợ quân sự và vũ khí cho Ấn Độ - quốc gia xảy ra tranh chấp với Trung Quốc tại biên giới gần đây. Chỉ ít lâu sau khi vụ đụng độ hồi tháng 6 của binh sĩ hai nước Ấn-Trung trên dãy Himalaya xảy ra, Moskva đã hoãn hoặc hủy thỏa thuận bán tên lửa phòng không S-400 cho Bắc Kinh.
Hay nói cách khác, Nga cũng có những lần hành động ngược lại với lợi ích Trung Quốc. Do đó, khi không có liên minh về an ninh, Bắc Kinh không thể kỳ vọng nhận được sự hỗ trợ từ Moskva trong trường hợp nước này bị tấn công.
Triều Tiên là nước gần như có liên minh an ninh với Trung Quốc. Năm 1961, hai nước đã ký kết Hiệp ước về Hữu nghị, Hợp tác và Tương trợ - theo đó Trung Quốc có nghĩa vụ can thiệp nếu Triều Tiên bị tấn công. Tuy nhiên, đến tháng 3/2018, ông Tập mới gặp Chủ tịch Triều Tiên lần đầu tiên, trước khi ông Kim tham gia hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Mỹ Donald Trump vài tháng sau đó.
Hai nhà lãnh đạo Triều Tiên và Trung Quốc. Ảnh: KCNA
Trung Quốc cũng thường xuyên thúc đẩy quan hệ "toàn diện" với Pakistan, quốc gia được Bắc Kinh ủng hộ từ thời Chiến tranh Lạnh. Trong những năm gần đây, Islamabad đã giúp Bắc Kinh ngăn chặn khủng bố ở Pakistan và Afghanistan tràn vào Trung Quốc. Đổi lại, Pakistan mong muốn Trung Quốc công nhận tuyên bố chủ quyền của họ ở khu vực Kashmir.
Thế nhưng, Pakistan không đem đến lợi ích cụ thể nào cho Trung Quốc trong cuộc cạnh tranh quyền lực của Bắc Kinh và Washington. Dự án Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan trị giá hàng tỉ USD, thuộc sáng kiến Vành đai và Con đường, dường như là một điều vượt quá năng lực tài chính của Islamabad. Và trong khi Pakistan có vị trí chiến lược ở Ấn Độ Dương, thì cảng chính của nước này - cảng Gwadar - lại không được sử dụng làm căn cứ hải quân.
Tại Đông Nam Á, người bạn thân thiết nhất của Trung Quốc có lẽ là Campuchia. Thủ tướng Campuchia Hun Sen là nhà lãnh đạo nước ngoài đầu tiên đến thăm Trung Quốc kể từ sau khi dịch bệnh bùng phát. Campuchia hưởng lợi từ sáng kiến Vành đai và Con đường của Trung Quốc, và Bắc Kinh cũng bị cáo buộc là đầu tư vào một số dự án xây dựng căn cứ quân sự ở Ream và Dara Sakor.
Tuy nhiên, Thủ tướng Hun Sen đã đích thân bác bỏ các cáo buộc cho rằng Trung Quốc tham gia xây dựng căn cứ quân sự tại Campuchia, vì điều đó là vi hiến.
Do đó, so với Mỹ, rõ ràng Trung Quốc không có nhiều bạn bè và những mối quan hệ mà nước này đã tạo dựng cũng không thực sự đáng tin cậy. Đây chính là một thách thức lớn đối với Bắc Kinh trong bối cảnh cuộc đối đầu của hai cường quốc này tiếp tục nóng lên.
Mời quý độc giả theo dõi chúng tôi trên MXH Lotus: