Liên quan đến tình hình thời tiết ở miền Bắc mưa nhiều ngay từ tháng 5 và những ngày đầu tháng 6/2022, thời tiết “mát mẻ”, ít nắng nóng hơn mọi năm, phóng viên VOV.VN đã có cuộc trao đổi với ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia để làm rõ hơn vấn đề này.
PV: Thời tiết tháng 5 và những ngày đầu tháng 6/2022 ở miền Bắc và một số vùng “mát mẻ”, mưa nhiều đến sớm hơn rất nhiều so với mọi năm, liệu đây có phải là bất thường không thưa ông?
Ông Mai Văn Khiêm - Giám đốc Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia.
Ông Mai Văn Khiêm: Theo đánh giá của Trung tâm Dự báo KTTV Quốc gia, nền nhiệt trong tháng 5 trên cả nước thấp hơn so với trung bình nhiều năm (TBNN). Cụ thể, ở khu vực Bắc Bộ và khu vực từ Thanh Hóa đến Thừa Thiên Huế phổ biến ở mức thấp hơn từ 1,0 - 2,0 độ C, có nơi thấp trên 2,0 độ C; khu vực từ Đà Nẵng đến Bình Thuận, khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ có nhiệt độ trung bình thấp hơn từ 0,5 - 1,0 độ C so với TBNN cùng thời kỳ.
Nguyên nhân là trong tháng 5/2022, không khí lạnh hoạt động nhiều hơn so với mọi năm nên Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ có nhiều ngày mưa, lượng mưa cao hơn từ 50 - 100% so với trung bình nhiều năm (TBNN) và nền nhiệt thấp hơn đáng kể so với cùng thời điểm này hàng năm. Từ đầu tháng 5 đến nay, nắng nóng hầu như không xảy ra ở Bắc Bộ và cũng chỉ xuất hiện một vài ngày ở khu vực Trung Bộ. Đây là hiện tượng hiếm khi xảy ra trong những năm gần đây.
Dự báo từ nay đến cuối năm 2022, lượng mưa tại Bắc Bộ có xu hướng cao hơn TBNN từ tháng 7 - 9/2022. Riêng vùng núi cao hơn TBNN khoảng 10-20%. Các tháng khác ở mức xấp xỉ TBNN, riêng phía Đông Bắc Bộ tháng 9-10 cao hơn TBNN khoảng 10-15%.
Khu vực Trung Bộ: Từ tháng 7-8 tổng lượng mưa ở mức xấp xỉ TBNN. Tháng 9 mưa gia tăng nhưng vẫn ở mức xấp xỉ TBNN.
Đặc biệt chú ý, khi đến tháng 10-11 có khả năng xuất hiện những đợt mưa lớn trên diện rộng, tổng lượng mưa phổ biến cao hơn TBNN 10-20%, riêng khu vực từ Thừa Thiên Huế - Quảng Ngãi cao hơn hẳn với số liệu từ 50-80% so với TBNN. Tháng 11/2022 tại Bắc Trung Bộ phổ biến thấp hơn 10-20%, Trung và Nam Trung Bộ có tổng lượng mưa phổ biến cao hơn 20-40% so với TBNN cùng thời kỳ.
Khu vực Tây Nguyên và Nam Bộ: Tháng 7-8/2022 tổng lượng mưa phổ biến thấp hơn 10-20% so với TBNN, tháng 9 xấp xỉ TBNN. Đến tháng 10, tổng lượng mưa cao hơn từ 10-30%, riêng Tây Nguyên cao hơn tới 50-100%; Tháng 11, tổng lượng mưa tại Tây Nguyên cao hơn 30-60%, tại Nam Bộ cao hơn 10-20% so với TBNN; Tháng 12 phổ biến cao hơn 10-20%.
Từ nay đến cuối năm trên Biển Đông sẽ có khoảng 10-12 cơn bão và áp thấp nhiệt đới (ATNĐ), ảnh hưởng trực tiếp đến nước ta khoảng từ 4-6 cơn. Đề phòng bão xảy ra dồn dập và có cường độ mạnh, có hướng di chuyển phức tạp trong những tháng cuối năm.
Chuyên gia khí tượng, giai đoạn tháng 10 - 11/2022, tổng lượng mưa lớn hơn nhiều năm khiến mưa lũ diễn ra dồn dập ở khu vực miền Trung và Tây Nguyên, cảnh báo nguy cơ tái diễn mưa lũ lịch sử như năm 2020.
Cần đặc biệt chú ý đến tình hình mưa lũ ở miền Trung vào khoảng thời gian từ tháng 10 – 11/2022. Thời điểm này, theo số liệu dự báo, khu vực ven biển Trung Bộ, Tây Nguyên và Nam Bộ có xu hướng gia tăng lượng mưa khiến chúng tôi rất lo ngại về nguy cơ xảy ra mưa, lũ dồn dập như năm 2020. Ngoài ra, cần đề phòng các hiện tượng thời tiết nguy hiểm như dông, lốc, mưa đá trên phạm vi toàn quốc.
Nắng nóng ở Bắc Bộ và Trung Bộ có khả năng không gay gắt, không kéo dài như năm 2021. Không khí lạnh có khả năng hoạt động sớm trong khoảng tháng 10 - 11/2022.
PV: Cảnh báo mưa lớn trên diện rộng gây ra nguy cơ mưa lũ dồn dập ở miền Trung vào giai đoạn tháng 10 - 11/2022, vậy hiện nay khả năng dự báo lượng mưa cho một khu vực nhất định của chúng ta như thế nào? Giải pháp nào để nâng cao chất lượng dự báo lượng mưa, thưa ông?
Ông Mai Văn Khiêm: Những năm gần đây, nhờ sự quan tâm đầu tư của Đảng, Nhà nước, Bộ TN&MT cùng với sự nỗ lực nghiên cứu và ứng dụng khoa học, hợp tác quốc tế sâu rộng của Ngành KTTV, vấn đề dự báo, cảnh báo bão, mưa lớn về cơ bản đã đáp ứng được những yêu cầu của hoạt động phòng chống thiên tai, góp phần giảm nhẹ thiệt hại do thiên tai gây ra. Đối với mưa lớn, Ngành KTTV có khả năng đưa ra các bản tin dự báo, cảnh báo từ trước 2 - 3 ngày với độ tin cậy khoảng 75%; có khả năng đưa ra những nhận định sớm về khả năng mưa lớn trước từ 5 - 7 ngày. Đối với mưa lớn cục bộ hoặc mưa lớn trong cơn dông, mới chỉ cảnh báo trước từ 30 phút đến 2 - 3h.
Tuy nhiên, dự báo mưa là vô cùng khó, đặc biệt ở vùng nhiệt đới với địa hình phức tạp như Việt Nam. Trong khi ngành KTTV đã cải thiện rất rõ chất lượng dự báo về khả năng xuất hiện mưa, khu vực xảy ra mưa, khoảng thời gian xảy ra mưa nhưng trong dự báo định lượng mưa lớn, một số trường hợp còn gặp nhiều hạn chế. Trong khoa học dự báo KTTV, dự báo lượng mưa không chỉ là khó khăn của riêng ngành KTTV Việt Nam, mà còn là một trong hai bài toán thách thức nhất cùng với dự báo cường độ bão đối với các nhà khoa học trên thế giới.
Công nghệ dự báo lượng mưa của thế giới hiện nay, tại điểm cụ thể ở một thời điểm cụ thể trước 1 ngày cũng chỉ đạt độ tin cậy trên dưới 50%. Càng dự báo xa, dài hạn thì sai số dự báo càng lớn. Để nâng cao chất lượng dự báo mưa sẽ cần hai giải pháp chính.
Một là tăng cường ứng dụng khoa học công nghệ trong dự báo mưa lớn với tận dụng tối đa các thông tin dữ liệu của ra đa thời tiết, vệ tinh khí tượng nhằm nâng cao chất lượng dự báo mưa lớn theo hướng định lượng, chi tiết. Hai là, trong ứng phó thường xuyên cập nhật thông tin, sử dụng bản tin dài hạn để chuẩn bị, dự lệnh cho các hành động và sử dụng các bản tin ngắn hạn để hành động nhanh, kịp thời với diễn biến của mưa lớn gây lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất.
PV: Hiện nay, mực nước sông Mekong dâng cao bất thường do các đập thủy điện trên sông Mekong tăng xả. Theo ông, việc này có tác động thế nào đến người dân khu vực Đồng bằng sông Cửu Long?
Ông Mai Văn Khiêm: Từ tháng 3 đến nay, do ảnh hưởng của xả các thủy điện thượng nguồn sông Mekong, mực nước các trạm trên dòng chính trên sông Mekong ở mức cao hơn TBNN (2012 - 2021) từ 0,2 - 1,5m. Tổng lượng dòng chảy đầu tháng 5/2022, từ thượng nguồn trạm Kraite (Campuchia) về hạ lưu ở mức cao hơn khoảng 52% so với TBNN, lượng dòng chảy về đồng bằng gia tăng là tín hiệu tốt góp phần giảm thiểu tình hình xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long.
Dự báo từ nay đến cuối tháng 5, tình hình xâm nhập mặn ở Đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục giảm. Từ tháng 6 - 10/2022, là thời kỳ mùa lũ của sông Mekong và đầu nguồn sông Cửu Long. Đỉnh lũ năm 2022, tại đầu nguồn sông Cửu Long ở mức BĐ1 và trên BĐ1, đỉnh lũ năm khả năng xuất hiện vào khoảng giữa tháng 10, thấp hơn đỉnh lũ TBNN từ 0,3 - 0,5m.
PV: Trân trọng cảm ơn ông!./.