Những báo cáo mới nhất cho thấy có ít nhất 165 loại vắc-xin đang được điều chế trên thế giới. Gần 30 dự án đang ở các giai đoạn thử nghiệm khác nhau.
Nhưng điều chế vắc-xin không phải nhiệm vụ dễ dàng. Với công việc thường đòi hỏi 10-15 năm mới hoàn thành, các nhà nghiên cứu giờ đang đẩy nhanh tiến độ để vắc-xin sẵn sàng cho sử dụng khẩn cấp vào năm sau.
6 ứng viên vắc-xin đang ở giai đoạn thử nghiệm thứ ba và rất có triển vọng, TS Jerome Kim, tổng giám đốc Viện Vắc-xin quốc tế của Singapore, nói trong chương trình đối thoại của CNA.
“Những vắc-xin đó kích hoạt phản ứng bảo vệ phù hợp. Chúng đều giúp khỉ không bị nhiễm bệnh… Vì thế, có nhiều bằng chứng tích cực cho thấy chúng có thể bảo vệ con người ít nhất trong một khoảng thời gian ngắn. Chúng ta không thực sự biết hết”, TS Kim nói. Ông dẫn ra ví dụ là vắc-xin do ĐH Oxford và hãng dược AstraZeneca hợp tác điều chế.
Những nghiên cứu gần đây trên hơn 1.000 tình nguyện viên cho thấy vắc-xin này kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh mẽ. TS Kim cho biết nhóm nghiên cứu của ĐH Oxford đã làm được rất nhiều việc trong khống chế dịch Hội chứng hô hấp Trung Đông, Ebola và Chikungunya. Vì thế họ rất nhanh chóng đưa vắc-xin vào thử nghiệm ở người.
Còn ông Sudarshan Jain, tổng thư ký Liên minh dược phẩm Ấn Độ, thừa nhận rằng virus COVID-19 “rất xảo quyệt” và “khó đoán”, nên các nhà sản xuất dược phẩm “vẫn chưa hiểu hết về nó”. Nhưng khi toàn bộ ngành công nghiệp dược đang chấp nhận thách thức này, có khả năng sẽ có 4-5 loại vắc-xin. “Tôi hy vọng chúng ta sẽ đạt được điều đó vào năm sau”, ông Jain nói.
Tuy nhiên, câu hỏi lớn hơn là liệu giới nghiên cứu đã có đủ dữ liệu về tính an toàn của vắc-xin hay chưa, vì chu kỳ phát triển bình thường đòi hỏi vắc-xin phải được thử nghiệm trong 5-10 năm chứ không phải 6 tháng. Dù hàng ngàn đánh giá an toàn đã được thực hiện trong năm nay là khối lượng đáng kể, TS Kim cho rằng như thế vẫn chưa đủ.
“Trong ngắn hạn, với việc vắc-xin sẽ được cấp phép để sử dụng khẩn cấp hay để bán ra thị trường, chúng ta cũng chưa có đủ thông tin về tính an toàn lâu dài như đối với các loại vắc-xin khác”, TS Kim nói. Vì thế, ông cho rằng các nhà sản xuất cần theo dõi người được tiêm vắc-xin và giả dược trong thời gian dài hơn bình thường, có thể từ 2-3 năm, để phát hiện những tác dụng phụ mà quá trình thử nghiệm ngắn chưa kịp phát hiện.
Nhiều trở ngại
Cuộc đua điều chế vắc-xin không chỉ gặp khó vì những vấn đề khoa học, mà cả chính trị.
Chính quyền Mỹ gần đây bị cáo buộc cố tìm cách độc quyền mua vắc-xin do một công ty ở Đức và một công ty ở Pháp sản xuất. Chính phủ Anh cũng đã đặt mua trước nhiều lô vắc-xin của các hãng dược. Những quốc gia triển khai chương trình tiêm vắc-xin trước sẽ sớm thoát khỏi cảnh phong tỏa và hạn chế để khôi phục hoạt động kinh tế bình thường và hồi phục nhanh hơn các nước chưa có vắc-xin.
Hồi tháng 5, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cam kết sẽ để tất cả được tiếp cận vắc-xin do nước này sản xuất. Tuy nhiên, GS Joseph Liow, hiệu trưởng Trường Nhân văn, Nghệ thuật và Khoa học xã hội thuộc ĐH Công nghệ Nanyang, Singapore, nói với CNA rằng câu hỏi đặt ra là liệu Bắc Kinh có chiếm được lòng tin của các nước khác và họ có thực lòng muốn giúp đỡ hay có “sợi dây thòng lọng nào đi kèm”.
Bên cạnh đó, nhiều chuyên gia nghi ngờ khả năng cuộc sống sẽ trở lại bình thường trong năm đầu tiên có vắc-xin. “Vì thế, điều quan trọng là tất cả chúng ta đều phải thận trọng. Tất cả phải đeo khẩu trang và giãn cách, sau đó tình hình sẽ khá lên theo thời gian”, ông Jain nói.
Vắc-xin hiệu quả cao sẽ ngăn được 90% nguy cơ mắc bệnh. Nhưng các chuyên gia y tế chỉ hy vọng vắc-xin COVID-19 đạt hiệu quả ít nhất 50%, tương đương các loại vắc-xin phòng cúm. Hôm 10/8, TS Anthony Fauci, chuyên gia hàng đầu về bệnh truyền nhiễm của Mỹ, nói rằng vắc-xin COVID-19 dù được cấp phép cũng chỉ đạt hiệu quả từ 50-60%, vì thế các biện pháp bảo vệ y tế cộng đồng vẫn cần áp dụng để khống chế dịch bệnh.