Cả Nga và EU đang từng bước "tách" khỏi thị trường năng lượng của nhau. Ảnh: AFP
Ngày 21/7, Gazprom đã khôi phục lại hoạt động của đường ống Nord Stream 1 sau một cuộc bảo dưỡng theo lịch trình kéo dài 10 ngày. Châu Âu cam kết cung cấp kịp thời tuabin của Đức cho đường ống dẫn khí đốt của Nga, vốn đã bị trì hoãn ở Canada để bơm thêm khí vào các cơ sở lưu trữ dưới lòng đất vào mùa Đông.
Tuy nhiên, theo báo Nezavisimaya Gazeta (Nga), Nga và châu Âu đã sẵn sàng cho một cuộc "ly hôn khí đốt", dù quá trình này sẽ kéo dài và đau đớn. Hôm 20/7, Ủy ban châu Âu đã quyết định giảm 15% mức tiêu thụ nhiên liệu cho đến mùa Xuân năm sau, đồng thời, EU lo ngại rằng họ sẽ không thể thoát khỏi sự phụ thuộc vào khí đốt của Nga. theo kịch bản của riêng mình, tương đối dễ dàng và chính Nga sẽ đẩy nhanh quá trình này bằng cách đóng van cung cấp.
Ủy ban châu Âu (EC) đang đề xuất một công cụ lập pháp mới và một kế hoạch của châu Âu nhằm giảm 15% mức tiêu thụ khí đốt ở châu Âu trong khoảng thời gian từ ngày 1/8/2022 đến ngày 31/3/2023. Theo kế hoạch này, tất cả người tiêu dùng, bao gồm các cơ quan công quyền, các hộ gia đình, chủ sở hữu các tòa nhà công cộng cũng như các nhà cung cấp điện và ngành công nghiệp "nên thực hiện các biện pháp để tiết kiệm khí đốt".
Nezavisimaya Gazeta cho rằng, nếu không có khí đốt của Nga, thì việc tiết kiệm 15% rõ ràng sẽ là không đủ. Ví dụ, vào năm 2021, theo BP, nhu cầu khí đốt ở châu Âu đạt mức cao nhất trong 10 năm qua - hơn 570 tỷ mét khối, trong đó hơn 340 tỷ mét khối được nhập khẩu, với Nga cung cấp 167 tỷ mét khối thông qua đường ống và hơn 17 tỷ mét khối ở dạng khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), tức là Nga chiếm 32% nhu cầu.
Một ngày trước đó, sau cuộc hội đàm ở Tehran, triển vọng khí đốt của châu Âu đã được Tổng thống Vladimir Putin nêu ra. Trong ngắn hạn, khí đốt được bơm qua đường ống Nord Stream 1 có thể sẽ tiếp tục giảm xuống còn 1/5 công suất.
Khi trở lại Moskva, ông Putin giải thích rằng quyết định của Canada giữ một tuabin Siemens để sửa chữa cho Nord Stream không phải là mục đích chính trị và không liên quan đến hoạt động quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine. Quyết định này, theo nhà lãnh đạo Nga, dựa trên những động cơ thực dụng liên quan đến việc Canada tìm cách thâm nhập thị trường châu Âu bằng nguồn năng lượng của chính mình.
Theo ông Putin, đến ngày 26/7, Gazprom nên dừng một tổ máy khác tại trạm nén này để sửa chữa, và nếu tuabin đã sửa chữa không được nhận lại từ Canada, lượng bơm qua đường ống chính sẽ giảm xuống còn 33 triệu mét khối mỗi ngày.
Nhà lãnh đạo Nga nhấn mạnh rằng Gazprom đã sẵn sàng bơm khí nhiều khi cần thiết, nhưng các đối tác "đã tự đóng cửa mọi thứ", đề cập đến việc nguồn cung cấp cho châu Âu đã bị Nhà điều hành GTS của Ukraine chặn liên quan đến khối lượng vận chuyển theo hợp đồng với Gazprom vì lý do chính trị. Tổng thống Putin cho biết, việc Ba Lan từ chối giao hàng trực tiếp từ Nga và ngược lại nhận từ Đức cũng làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt trên thị trường châu Âu.
Ông Putin còn lưu ý thêm rằng ngay cả việc khởi động khẩn cấp đường ống dẫn khí Nord Stream 2 (SP-2) cũng sẽ không thể đáp ứng khối lượng lớn khí đốt mới cho thị trường châu Âu, vì một nửa công suất của đường ống đã được chuyển hướng sang thị trường Nga do sự chậm trễ của các cơ quan quản lý Đức. Tổng thống Nga thông báo ông đã cảnh báo Thủ tướng Đức Olaf Scholz về điều này và hiện tại có những vấn đề khác, quan trọng hơn, rất khó để giải quyết vấn đề này.
Công suất của SP-2 tương đương với đường ống Nord Stream 1 - mỗi ống có thể bơm 27,5 tỷ mét khối khí mỗi năm. Nó là một phần của hành lang dẫn khí đốt trên bán đảo Yamal qua Ust-Luga ở Vùng Leningrad đến thành phố Greifswald trên bờ biển Baltic của Đức. Việc đặt đường ống ở dưới biển Baltic bắt đầu vào tháng 9/2018, và kể từ tháng 12/2021, tuyến đường ống dẫn khí đốt này đã ở trạng thái hoàn toàn sẵn sàng hoạt động, nhưng Đức vẫn chưa cấp các chứng chỉ cần thiết.
Đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng ổn định cho thị trường nội địa, tăng nguồn cung cho người tiêu dùng Nga - Tổng thống Vladimir Putin khẳng định mục tiêu này là một trong ba nhiệm vụ chiến lược quan trọng đối với ngành dầu khí của Moskva tại một cuộc họp hồi tháng 4.
Thứ hai là đa dạng hóa xuất khẩu. “Trong tương lai gần, việc cung cấp các nguồn năng lượng ở hướng Tây sẽ giảm, nhưng điều này sẽ xảy ra dần dần”, ông Putin lưu ý, nói thêm rằng: "Cần phải lập kế hoạch mở rộng cơ sở hạ tầng xuất khẩu sang các nước châu Phi, châu Mỹ Latinh, châu Á - Thái Bình Dương để cung cấp cho việc xây dựng các đường ống dẫn dầu và khí đốt mới từ các mỏ ở Siberia". Nhiệm vụ thứ ba là phát triển chế biến dầu khí dựa trên hoàn cảnh mới.
Aleksey Gromov, Giám đốc Năng lượng của Viện Năng lượng và Tài chính Nga, cho biết trong năm 2022, xuất khẩu sang châu Âu dự kiến sẽ giảm 27-28%, tương đương khoảng 40 tỷ mét khối. Tuy nhiên, ông Gromov chú ý đến thực tế là nhu cầu nội địa đối với khí đốt ở Nga vào cuối năm ngoái lên tới khoảng 500 tỷ mét khối, tăng hơn 50 tỷ mét khối mỗi năm.
Gần đây, Phó Thủ tướng Alexander Novak cho biết mức độ khí hóa của Nga vào năm 2021 lên tới 72% và đến năm 2025 sẽ tăng lên 75%. Mục tiêu đặt ra là đến năm 2030 đưa mức độ khí hóa lên 83%. Về các chỉ số khí hóa đã đạt được, Nga vượt trội hơn đáng kể so với các nước châu Âu như Đức (47%), Pháp (38%), Tây Ban Nha (32%). Và ở Phần Lan, Thụy Điển và Na Uy, nơi có khí hậu tương tự như Nga, mức độ khí hóa chỉ lần lượt là 3%, 1% và 0,2%, ông Novak lưu ý.
Stanislav Mitrahovich, chuyên gia hàng đầu tại Đại học Tài chính và Quỹ An ninh Năng lượng Quốc an (FNEB) Nga cho biết sự sụt giảm chung về nguồn cung khí đốt của Moskva cho EU vào mùa Hè đã là rất lớn: "Vào tháng 6 - giảm ba lần so với cùng kỳ năm 2021, điều gì sẽ xảy ra vào năm 2022 và thậm chí hơn thế vào năm 2023 là quá sớm để nói. Tháng 3/2022, Ủy ban châu Âu yêu cầu, vào cuối năm 2022, giảm 2/3 lượng tiêu thụ khí đốt của Nga. Trên thực tế, mức giảm tiêu thụ sẽ ít hơn, có lẽ gần 1/3, nhưng phần lớn sẽ phụ thuộc vào tình hình của nửa cuối năm 2022".
Châu Âu đang tiếp tục lo ngại về mùa Đông và dự trữ khí đốt, mặc dù ở Đức nhiệt độ lên tới 40 độ, cháy rừng hoành hành ở Anh, hơn 1 nghìn người chết vì nắng nóng chỉ riêng ở Bồ Đào Nha. Trong khi đó, giá khí đốt giao ngay tại châu Âu trong bối cảnh đóng cửa để sửa chữa Nord Stream 1 đang ở mức trên 1.600 USD/1 nghìn mét khối, cao hơn khoảng bốn lần so với giá của Gazprom theo các hợp đồng dài hạn.