4 lần kết hôn
Cuộc hôn nhân đầu tiên của Hoàng Mộ Lan do gia đình sắp đặt với con trai một người bằng hữu và nhanh chóng tan vỡ sau một năm do người này ăn chơi vô độ.
Cuộc hôn nhân thứ hai diễn ra trong thời gian bà ở Vũ Hán (năm 1927), người chồng lần này là Uyển Hy Nghiễm - Tổng biên tập tờ Dân quốc nhật báo, đồng thời là Thư ký Ban cơ yếu quân ủy trung ương đảng cộng sản Trung Quốc.
Hoàng Mộ Lan (1907 - 2017), xuất thân trong một gia đình danh giá ở Hồ Nam, Trung Quốc.
Ngày 2/2/2017, bà qua đời tại Chiết Giang, hưởng thọ 110 tuổi.
Hoàng Mộ Lan thời trẻ. Ảnh: Tư liệu
Đến năm 1928, ba ngày sau khi con trai chào đời, Uyển Hy Nghiễm được điều chuyển về Giang Tây lãnh đạo đấu tranh. Bốn tháng sau đó, Uyển hy sinh. Tháng 12/1928, Hoàng Mộ Lan được bổ nhiệm vị trí Thư ký ban bí thư trung ương đảng tại Thượng Hải.
Sang 1929, được sự phê chuẩn của Thủ tướng Chu Ân Lai, Hoàng Mộ Lan kết hôn với đồng sự tên Hạ Xương. Tháng 6 cùng năm, bà bị bắt giam 100 ngày do tham gia bãi công công nhân đòi quyền lợi.
Đến năm 1935, ngay sau khi nhậm chức Phó Chủ nhiệm bộ tổng chính trị Hồng quân Trung Quốc, Hạ Xương lại hy sinh.
Đặc biệt, trong thời gian tại Thượng Hải công tác, Hoàng Mộ Lan được Trần Chí Cao theo đuổi. Trần là một nhân vật của Quốc dân đảng, cũng là người mà cơ quan tình báo ĐCSTQ khi ấy đang quan tâm.
Nhận được tin trên, trung ương liền yêu cầu bà (khi này đã theo kế hoạch giả ra khỏi đảng) phải tận dụng bằng được thời cơ này để tạo vỏ bọc thân phận kết hôn với Trần Chí Cao.
Tháng 5/1935, đám cưới giữa Trần Chí Cao và Hoàng Mộ Lan được tổ chức rất long trọng tại Thượng Hải. Cuộc hôn nhân này sau cũng tan vỡ do Trần rời khỏi Đại lục sang Đài Loan vào năm 1950.
Cứu mạng Chu Ân Lai
Ảnh kết hôn của Hoàng Mộ Lan và Trần Chí Cao. Ảnh: Tư liệu
Đóng góp lớn nhất của Hoàng Mộ Lan chính là việc từng cứu mạng Chu Ân Lai. Chuyện xảy ra vào năm 1931 trong thời gian qua lại với Trần Chí Cao.
Một chiều tháng 6/1931, khi Hoàng Mộ Lan đang cùng Trần Chí Cao trò chuyện trong quán cà phê thì bắt gặp Tào Bính Sinh - học trò của Trần làm phiên dịch tại khu tô giới Pháp.
Tào Bính Sinh nói với hai người, phòng tuần bổ mới bắt được một nhân vật thuộc ĐCSTQ, người Hồ Bắc, khoảng 50-60 tuổi chỉ có chín ngón tay. Hoàng Mộ Lan bất chợt giật mình, vừa giả vờ uống cà phê vừa suy nghĩ về người mới bị bắt kia.
Sau hồi suy nghĩ, bà đoán ra đó là Chủ tịch Cục chính trị Hướng Trung Phát và lo sợ có thể Hướng sẽ làm phản. Điều này đồng nghĩa với tính mạng của Chu Ân Lai đang gặp nguy hiểm.
Nhận thức được điều đó, Hoàng Mộ Lan mặc dù rất sốt ruột nhưng cố gắng trấn tĩnh trước mặt Trần Chí Cao và yêu cầu về nghỉ sớm do đau đầu. Ngay sau khi được Trần đưa về, bà đã báo cáo kịp thời lên cấp trên là Phó Bí thư kiêm Phó Thị trưởng Thượng Hải Phan Hán Niên.
Nhận được tin báo, Chu Ân Lai lập tức chuyển nơi ở mới bảo toàn được tính mạng.
Sau sự việc, Chu Ân Lai đã gặp Hoàng Mộ lan, biểu dương sự cảnh giác nhanh trí của bà đồng thời yêu cầu bà bám sát Trần Chí Cao.
Mặc dù có nhiều đóng góp, tuy nhiên, chính những năm tháng mai danh ẩn tích của mình lại khiến cho Hoàng Mộ Lan chịu nhiều cay đắng sau này.
Bà Hoàng Mộ Lan về già. Ảnh tư liệu
Năm 1955, Phan Hán Niên bị Tòa án tối cao Trung Quốc đưa ra xét xử và kết án 15 năm tù vì tội làm “nội gián” cho Quốc dân đảng.
Do từng làm việc với Phan Hán Niên nên Hoàng Mộ Lan bị liên đới, bị bắt tại Thượng Hải tháng 6 cùng năm, đến đầu năm 1960 thì bị đưa vào giam giữ tại nhà tù Tần Thành. Năm 1963 bà bị kết tội “phản bội, nội gián, phản cách mạng” bị tuyên phạt quản thúc 3 năm.
Tháng 8/1966, khi Cách mạng văn hóa nổ ra, Hoàng Mộ Lan bị Hồng vệ binh bắt cạo trọc đầu, ngủ ghế băng, bị đánh gãy xương sườn, trói tay diễu phố thị chúng.
Thậm chí, bà còn bị Hồng Vệ binh giam giữ ở nhà tù Tần Thành cho tới năm 1975. Thời gian bà phải ngồi trong nhà tù Tần Thành 2 lần tổng cộng tới 17 năm.
Sau khi được thả, Hoàng Mộ Lan nhiều lần khiếu nại nhưng không kết quả. Mãi đến năm 1980, sau khi gặp được bà Đặng Dĩnh Siêu - vợ Thủ tướng Chu Ân Lai, bà mới được minh oan, phục hồi danh dự. Đến tận năm 1991, Hoàng Mộ Lan cuối cùng mới được xác nhận lại tư cách đảng viên.