Jack Ma từng “gây sốt” khi gặp Tổng thống Donald Trump và tuyên bố sẽ hỗ trợ tạo 1 triệu việc làm tại Mỹ. Mới đây, ông lại khiến giới công nghệ dậy sóng khi công bố kế hoạch sau nghỉ hưu khỏi Alibaba , đế chế thương mại điện tử ông thành lập năm 1999.
Jack Ma có thể nói là gương mặt công nghệ tiêu biểu nhất thế giới của Trung Quốc. Ông cũng là người giàu nhất nước này với tài sản ròng tính đến nay vào khoảng 36,7 tỷ USD. Ông chính là đại diện tiêu biểu cho câu chuyện “vượt khó” làm giàu của các tỷ phú tự thân mà chúng ta vẫn từng được nghe nói đến.
Sinh ra trong gia đình nghèo khó, rớt đại học hai lần, bị hàng tá công ty bác đơn xin việc, ông đã tìm thấy thành công ở công ty Internet thứ ba của mình, Alibaba.
Jack Ma cùng bố mẹ
Jack Ma (Ma Yun, Mã Vân), sinh ngày 15/10/1965 tại Hàng Châu, phía Đông Nam Trung Quốc. Ông có một anh trai và một em gái. Gia đình ông không có của ăn của để. Lúc còn nhỏ, Ma khá gầy gò nhưng không “ngán” đánh nhau với các bạn cùng lớp.
Ông hồi tưởng trong “Alibaba”, cuốn sách của hai tác giả Liu Shiyang và Martha Avery: “Tôi chưa bao giờ sợ những gã to con hơn mình”. Dù vậy, ông cũng có sở thích như nhiều đứa trẻ khác cùng tuổi như chọi dế. Ông có biệt tài nghe tiếng dế đoán kích cỡ và loại dế.
Sau khi Tổng thống Nixon ghé thăm Hàng Châu năm 1972, quê của Jack Ma trở thành một điểm du lịch nổi tiếng. Ở tuổi thiếu niên, Ma bắt đầu dậy sớm ghé thăm khách sạn lớn trong thành phố, đưa du khách đi thăm quan để trau dồi tiếng Anh. Một du khách đã tặng cho ông biệt danh “Jack”.
 Jack Ma thủa thiếu thời |
Do không có tiền và quan hệ, cách duy nhất Ma có thể ngẩng đầu nhìn thiên hạ chính là học tập. Học xong trung học, ông thi cao đẳng nhưng trượt hai lần. Cuối cùng, bằng nỗ lực của bản thân, ông cũng đậu lần thứ ba và theo học tại Viện Sư phạm Hàng Châu.
Ông tốt nghiệp năm 1988, nộp nhiều đơn xin việc nhất có thể nhưng bị hàng tá công ty nói không, trong đó có cả KFC.
May mắn là sau đó, ông cũng được tuyển làm giáo viên tiếng Anh. Ông thân thiện với học viên, yêu thích công việc dù chỉ kiếm được 12 USD/tháng tại trường đại học địa phương. Tại Diễn đàn Kinh tế thế giới năm 2016, ông tiết lộ mình bị Havard từ chối tới 10 lần.
Không có kinh nghiệm về máy tính hay lập trình, Ma lại bị Internet quyến rũ ngay lần đầu tiên sử dụng trong chuyến đi đến Mỹ năm 1995. Khoảng thời gian ấy, ông vừa mở một công ty dịch thuật và đến Mỹ để giúp một doanh nghiệp Trung Quốc.
Từ khóa đầu tiên ông tìm trên mạng là “bia” nhưng thật ngạc nhiên vì kết quả tìm kiếm không có loại bia nào của Trung Quốc. Đó là lúc ông quyết định mở một công ty Internet cho quê hương.
Jack Ma cùng những người lập nên Alibaba.
Dù 2 doanh nghiệp đầu tiên thất bại, 4 năm sau ông đã tập hợp được 17 người bạn của mình và thuyết phục họ đầu tư cho chợ điện tử mà ông đặt tên là “Alibaba”. Trang web cho phép các nhà xuất khẩu đăng danh mục sản phẩm để khách hàng mua trực tiếp. Rất nhanh chóng, dịch vụ thu hút nhiều thành viên trên khắp thế giới.
Đến tháng 10/1999, Alibaba gọi vốn thành công 5 triệu USD từ Goldman Sachs và 20 triệu USD từ SoftBank. Các thành viên ngày càng khăng khít hơn. Ma nói với đồng nghiệp rằng “chúng ta sẽ làm được vì chúng ta còn trẻ và không bao giờ từ bỏ”.
Ông luôn duy trì sự hài hước bên trong công ty. Khi lần đầu có lãi, ông thưởng cho mỗi nhân viên một lọ Silly String để ăn mừng.
Đầu những năm 2000, khi quyết định triển khai Taobao - đối thủ của eBay, ông cùng mọi người ‘trồng cây chuối’ trong giờ nghỉ giải lao để bổ sung năng lượng. Năm 2015, Yahoo đầu tư 1 tỷ USD vào Alibaba đổi lấy 40% cổ phần.
Đây là khoản tiền rất lớn, nhất là khi Alibaba đang muốn đánh bại eBay tại Trung Quốc. Sau này, nó cũng trở thành chiến lợi phẩm cho Yahoo khi giúp hãng Internet kiếm được 10 tỷ USD chỉ riêng trong lần IPO của Alibaba.
Trong cuộc nói chuyện với hãng tin tài chính Bloomberg, Ma chia sẻ, ông biết rằng Alibaba đã thành công khi một khách hàng đề nghị thanh toán hóa đơn nhà hàng cho mình. Người này nói: "Tôi là khách hàng của Alibaba, tôi kiếm được rất nhiều tiền và tôi biết anh không kiếm được gì cả. Tôi sẽ trả hóa đơn cho anh".
Ma từ chức Tổng Giám đốc Alibaba năm 2013 nhưng vẫn là Chủ tịch điều hành. Alibaba trở thành công ty đại chúng tháng 9/2014. Ông tự hào vì cái mà ông có được không phải tiền mà là niềm tin từ mọi người. Đợt IPO 150 tỷ USD của Alibaba là lớn nhất trong lịch sử sàn giao dịch chứng khoán New York.
Nó cũng biến ông Ma trở thành người giầu nhất Trung Quốc với tài sản ước tính 25 tỷ USD. Cho đến nay, dù vài lần bị các tỷ phú khác vượt mặt, ông hiện vẫn nắm giữ ngôi vị này với tài sản ròng 36,7 tỷ USD.
Nhân viên Alibaba tổ chức bữa tiệc lớn tại thủ phủ Hàng Châu để ăn mừng. Một nhân viên cũng nhân dịp này để cầu hôn bạn gái. Ma nói với nhân viên tại một buổi họp báo rằng ông hi vọng họ sẽ sử dụng tài sản mới có được để trở thành "nhóm người thực sự cao quý, nhóm người có thể giúp đỡ người khác và nhóm người tử tế, hạnh phúc".
Ngày hội lớn nhất với Alibaba là ngày lễ độc thân của Trung Quốc , trái ngược với ngày lễ tình nhân. Năm 2017, công ty lập kỷ lục doanh thu 25,4 tỷ USD chỉ trong vòng 24 tiếng đồng hồ.
Jack Ma thích đọc sách, thiền và tập thái cực quyền.
Là một người nổi tiếng, Ma luôn giữ sự riêng tư cần thiết cho tổ ấm của mình. Ông kết hôn với bà Zhang Ying, một giáo viên, sau khi họ tốt nghiệp cuối những năm 1980.
Bà Zhang từng nói bà "đổ" ông vì dù không đẹp trai, ông làm được nhiều điều mà những người đẹp trai không thể làm. Họ có 1 trai, 1 gái. IPO biến Jack Ma trở thành người đặc biệt giàu có nhưng ông không sống xa hoa mà vẫn duy trì những thú vui khiêm tốn. Một người bạn của ông nhận xét Ma không thay đổi mà vẫn theo phong cách cũ.
Ông thích đọc sách, viết tiểu thuyết võ thuật, chơi bài, thiền và luyện thái cực quyền. Một trong những đam mê lớn nhất của ông là môi trường. Ông bắt đầu quan tâm đến vấn đề này sau khi một thành viên trong gia đình vợ mắc căn bệnh nghi do ô nhiễm gây ra.
Ông ngồi trong Ban điều hành tổ chức Bảo tồn tự nhiên và từng phát biểu tại Sáng kiến toàn cầu Clinton năm 2015. Ông cũng gây quỹ bảo tồn tự nhiên tại Trung Quốc.
Ông cũng là một ngôi sao ở Trung Quốc. Hàng nghìn người sẵn sàng đến và lắng nghe ông thuyết trình. Alibaba còn tổ chức nhiều chương trình tìm kiếm tài năng, bản thân ông cũng là một người mang tính giải trí cao. Tại các sự kiện kỷ niệm công ty, ông thường hóa trang và trình diễn trước 20.000 nhân viên.
Ngày 10/9, Jack Ma sẽ thông báo kế hoạch chuẩn bị nhân sự thay thế sau khi ông nghỉ hưu đúng vào sinh nhật lần thứ 54.
Ông vẫn tiếp tục điều hành chứ không phải nghỉ hưu để trở lại dạy học như báo New York Times đưa tin. Ông là thành viên trọn đời của Alibaba Partnership, nhóm 36 quản lý cấp cao chịu trách nhiệm duy trì sứ mệnh và văn hóa của Alibaba.
Ông đặt tên công ty là Alibaba khi đang ngồi trong một quán café tại San Francisco, Mỹ. Trong câu chuyện "Alibaba và 40 tên cướp", Alibaba đã dùng mật khẩu để mở ra hang động chứa đầy kho báu.
Công ty của Jack Ma, theo một lẽ nào đó, cũng mở ra tiềm năng của các doanh nghiệp vừa và nhỏ trên toàn cầu.