Tàu thuyền cập bến cảng An Thới, Phú Quốc. Ảnh: TTXVN
Cảng An Thới do nhà nước đầu tư 128 tỉ đồng bằng vốn ngân sách từ năm 2012 với công năng là cảng đầu mối lớn nhất tại Phú Quốc có thể tiếp nhận tàu biển có tải trọng đến 3000 DWT và khu bến chuyển tải cho tàu cỡ lớn này. Công suất thiết kế của An Thới là 280.000 tấn hàng hóa/năm và 440.000 hành khách/năm. Nhà nước đầu tư cảng này với mong muốn tạo ra một cảng lớn để phục vụ hoạt động du lịch, xây dựng rất nhộn nhịp ở Phú Quốc trong những năm gần đây.
Khi cảng này hoàn thành, Cục Hàng hải Việt Nam đã tổ chức đấu thầu chọn nhà khai thác và chọn được Liên danh Tranaco-HPI để ký kết hợp đồng cho thuê quản lý khai thác cảng này, với thời gian thuê là 30 năm. Theo đó, bên thuê được phép thuê kết cấu hạ tầng cảng bao gồm cả đường nội bộ, bãi chứa hàng, kho hàng hóa....với tổng trị giá 90 tỉ đồng, thanh toán hàng năm theo mức tăng dần. Bên đối tác đã lập công ty khai thác do Tranaco (55%) và HPI (45%) để quản lý khai thác cảng.
Cảng An Thới do nhà nước đầu tư 128 tỉ đồng bằng vốn ngân sách từ năm 2012 với công năng là cảng đầu mối lớn nhất tại Phú Quốc có thể tiếp nhận tàu biển có tải trọng đến 3000 DWT và khu bến chuyển tải cho tàu cỡ lớn này. Công suất thiết kế của An Thới là 280.000 tấn hàng hóa/năm và 440.000 hành khách/năm. Nhà nước đầu tư cảng này với mong muốn tạo ra một cảng lớn để phục vụ hoạt động du lịch, xây dựng rất nhộn nhịp ở Phú Quốc trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, trong quá trình thuê cảng, theo thông tin mà Cục Hàng hải báo cáo Bộ Giao thông Vận tải, đối tác Tranaco-HPI đã vi phạm nhiều lần hợp đồng. Đầu tiên là trong giai đoạn từ tháng 4-2015 đến tháng 4-2016, bên thuê đã 4 lần thay đổi thành viên góp vốn và tỷ lệ góp vốn tại công ty khai thác cảng mà không thông tin cho Cục hàng hải Việt Nam. Đến tháng 4/2016, Liên doanh Tranaco-HPI đã chuyển nhượng toàn bộ vốn góp tại đây cho CTCP giao nhận vận tải U&I (20%), CTCP đầu tư khai thác cảng (70%) và ông Hà Trí Duy (10%).
Cục Hàng hải nhận định rằng, với việc bán hết cổ phần, bên ký hợp đồng thuê với cơ quan này không có quyền điều hành tại công ty khai thác cảng và không còn trách nhiệm đối với mọi hoạt động của công ty khai thác.
Điều này đồng nghĩa với việc bản hợp đồng đã ký giữa hai bên không được tôn trọng, vi phạm hợp đồng, chậm trễ thanh toán tiền thuê hàng năm, không có nguồn để đầu tư trang thiết bị và duy tu, bảo dưỡng thường xuyên tài sản thuê. Đối tác cũng báo lỗ hàng năm để không trả thêm bất cứ khoản nào ngoài tiền thuê cố định hàng năm.
Ngay cả tiền thuê cố định hàng năm, đối tác cũng vi phạm do chưa thanh toán 50% giá thu cố định năm 2019, chưa thanh toán 50% giá thu cố định năm 2020...dù đã qua thời hạn thanh toán khá lâu.
Hơn nữa là bên thuê không duy tu, bảo dưỡng định kỳ mà chỉ khai thác hạng mục tài sản, các sửa chữa lớn mới có thể khai thác được cũng không được quan tâm. Việc này cùng với việc không đầu tư thiết bị phục vụ khai thác cảng theo hợp đồng dẫn đến tình trạng cảng xuống cấp nghiêm trọng, giảm hiệu quả sử dụng. Đổi lại, số tiền thu về cho ngân sách quá thấp, lại bị nợ đọng.
Bên thuê cảng lấy lý do hàng hóa đến cảng chủ yếu là vật liệu xây dựng, giao thông đến cảng lại không thuận tiện nên việc vận chuyển hàng hóa rất khó khăn, làm giảm năng lực khai thác. Khách hàng thường chọn các cảng tạm, bến thủy nội địa ở Nam đảo Phú Quốc để vận chuyển. Tuy nhiên, Công ty cổ phần Đầu tư khai thác kết cấu hạ tầng cảng biển An Thới lại tiếp tục đề xuất bán 70% cổ phần cảng này cho Công ty TNHH Mặt trời Phú Quốc và cam kết vận hành, khai thác cảng tốt hơn.
Ngay từ tháng 2-2020, sau khi thống kê những vi phạm và các vấn đề không chịu khắc phục của đối tác, Cục hàng hải đã báo cáo Bộ GTVT về việc chấm dứt hợp đồng thuê chỉ sau 6 năm hợp tác. Bộ GTVT cũng thống nhất với đề nghị này để tổ chức đấu thầu lại, tiến hành tìm nhà đầu tư khai thác có hiệu quả hơn.