Theo thông tin mà báo chí phản ánh trong những ngày vừa qua, việc công bố thông tin nước mắm có chứa arsen vượt quá ngưỡng của Bộ Y tế, nhiều người tỏ ra bức xúc về cách công bố thông tin. Có ý kiến cho rằng phải thận trọng và rõ ràng hơn.
Để làm rõ hơn việc thực hiện công bố thông tin này và các vấn đề pháp lý có liên chúng tôi đã có buổi làm việc với luật sư Trương Quốc Hòe – Trưởng văn phòng luật sư Interla (Đoàn luật sư thành phố Hà Nội).
LS Trương Quốc Hoè (Ảnh: Lê Nguyễn)
PV: Thưa luật sư, dưới góc độ của một chuyên gia về luật, ông nhìn nhận vụ việc công bố thông tin lượng arsen trong nước mắm như thế nào?
LS Trương Quốc Hoè: Việc công bố thông tin này đã ảnh hưởng đến nhiều đến thị trường nước mắm tại Việt Nam.
Cụ thể, như báo chí đã thông tin, nhiều doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này đã nhận được rất nhiều lời đề nghị phải giải trình từ các đối tác kinh doanh của mình như từ phía các siêu thị, nhà phân phối và các hiệp hội và các cơ quan chức năng khác.
Ngoài việc đề nghị giải trình thì một số người tiêu dùng đã có động thái mạnh tay hơn là đem hàng đến trả lại cho doanh nghiệp. Việc công bố thông tin nước mắm có hàm lượng arsen vượt ngưỡng cho phép đã gây xôn xao dư luận và hoang mang cho người tiêu dùng trên toàn quốc.
Đối mặt với việc này, thị trường sẽ có những dấu hiệu bất ổn khi niềm tin của người tiêu dùng vào các sản phẩm nước mắm đang bị lung lay, dự kiến doanh số bán hàng đối với mặt hàng này có dấu hiệu sụt giảm, uy tín của các doanh nghiệp sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Việc thận trọng về an toàn thực phẩm là vấn đề quan trọng nhưng việc công bố thông tin khi chưa có tính chính xác cao sẽ ảnh hưởng xấu đến việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Hiện nay, theo các quy định tiêu chuẩn TCVN 5107 – 2003 và CODEX STAN 302:2011 về nước mắm thì không quy định cụ thể giới hạn chỉ tiêu hàm lượng asen tổng trong nước mắm.
Do đó, giữa các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến hàm lượng arsen đang có sự mâu thuẫn. Nếu như theo các quy định tiêu chuẩn TCVN 5107 -2003 và CODEX STAN thì hàm lượng arsen như vậy là không ảnh hưởng đến các tiêu chuẩn về sản phẩm hàng hóa.
Còn theo quy định QCVN8-2:2011/BYT thì hàm lượng trên đã vi phạm quy định về hàm lượng arsen vô cơ trong nước chấm. Công bố của Vinastas thì không xác định rõ là hàm lượng arsen hữu cơ hay arsen vô cơ, nếu là hàm lượng asen vô cơ theo công bố vô cơ mới ảnh hưởng đến an toàn vệ sinh thực phẩm.
Như vậy, không có căn cứ chính xác và đầy đủ để chứng minh hàm lượng arsen trong nước mắm vượt ngưỡng theo quy định của Bộ y tế là không an toàn, gây nguy hại cho sức khỏe. Hiển nhiên, các doanh nghiệp sản xuất nước mắm đang bị mâu thuẫn khi áp dụng tiêu chuẩn để sản xuất nước mắm, lấy tiêu chuẩn nào làm kim chỉ nam trong quá trình sản xuất.
PV: Vậy những người đã công bố thông tin có sức ảnh hưởng như ông vừa nói sẽ phải chịu trách nhiệm như thế nào về hành vi của mình, thưa luật sư?
LS Trương Quốc Hoè: Nếu việc công bố thông tin như vậy, làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất kinh doanh gây thiệt hại lớn (chứng minh thiệt hại về vật chất, uy tín của doanh nghiệp) thì các doanh nghiệp sản xuất có thể khởi kiện tổ chức đăng công bố thông tin này đòi bồi thường thiệt hại theo quy định của Bộ luật dân sự 2005.
PV: Với những gì đã xảy ra trước thông tin như vậy, theo ông, các cơ quan chức năng cần phải có những động thái cụ thể nào để tránh xảy ra những sự việc đáng tiếc?
LS Trương Quốc Hoè: Qua sự việc trên, cũng dấy lên một hồi chuông cảnh báo đối với các cơ quan quản lý nhà nước về việc xây dựng hệ thống pháp luật điều chỉnh về các chỉ số tiêu chuẩn chất lượng, bản chất các loại nước mắm đang được sản xuất, lưu thông trên thị trường, các chỉ tiêu thông số liên quan đến hàm lượng độc tố arsen.
Mặt khác, các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra về chất lượng, quy trình sản xuất, nội dung ghi nhãn nước mắm và công bố kết quả kiểm tra, xử lý nhằm đảm bảo quyền lợi cho người tiêu dùng.
Ngoài ra, các cơ quan chức năng cũng yêu cầu các doanh nghiệp phải minh bạch thông tin cho người tiêu dùng về bản chất của các sản phẩm nước mắm như: phương pháp chế biến, nguồn gốc, xuất xứ, thành phần, dung lượng.... một cách chính xác, trung thực.
Các cơ quan hữu quan cần rà soát, củng cố các căn cứ pháp lý liên quan đến các chỉ tiêu, hàm lượng các chất có trong sản phẩm nước mắm, có biện pháp tăng cường kiểm tra giám sát quy trình sản xuất nước mắm an toàn đảm bảo cho sức khỏe người tiêu dùng, các doanh nghiệp sản xuất cần công bố công khai các chỉ tiêu chất lượng, hàm lượng các chất cho trong nước mắm.
Tất cả vì một Việt Nam nói không với thực phẩm bẩn.
Xin cám ơn ông!
Trao đổi với chúng tôi, LS Phạm Thanh Bình - GĐ Công ty Luật Bảo Ngọc cho biết, việc công bố thông tin của Vinastas về nước mắm nhiễm arsen vượt ngưỡng quy định phải tuân theo quy định của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Theo quy định của Luật này, Vinastas được tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng bằng việc cung cấp cho cơ quan quản lý nhà nước về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng thông tin về hành vi vi phạm pháp luật của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ.
Ngoài ra, Hội cũng có thể "độc lập khảo sát, thử nghiệm; công bố kết quả khảo sát, thử nghiệm chất lượng hàng hóa, dịch vụ do mình thực hiện; thông tin, cảnh báo cho người tiêu dùng về hàng hóa, dịch vụ và chịu trách nhiệm trước pháp luật về việc thông tin, cảnh báo của mình.
Luật cũng quy định Hội có quyền kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Cho đến thời điểm hiện tại, đã có nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng arsen hữu cơ ít độc hơn arsen vô cơ.
Việc công bố thông tin của Vinastas như vậy là không rõ ràng, gây hoang mang dư luận. Tôi đánh giá đó, việc công bố thông tin như vậy là hấp tấp.
Nếu các doanh nghiệp sản xuất nước mắm chứng minh được thiệt hại do thông tin này của Vinastas thì họ có quyền khởi kiện. Và khi đó, Vinastas sẽ là chủ thể bị kiện.