Cỗ xe Antarctic Snow Cruiser. Ảnh đồ họa: Mustard
Tít tắp xa ở Nam Cực lạnh lẽo, hoang vu và băng giá, cỗ xe khổng lồ của người Mỹ nằm lặng dưới hàng trăm mét băng tuyết. Trên thềm băng Ross (thềm băng lớn nhất Nam Cực), ở phía nam của vịnh Wales, đây là nơi một loạt các căn cứ khai phá Nam Cực của Mỹ trong những năm 1930 đến năm 1950 diễn ra. Nơi đây hẳn nhiên vắng bóng dấu tích con người, nhưng thực ra ở đâu đó, có thể trong một khối băng, hoặc dưới một lớp tuyết dày, hay thậm chí dưới đáy biển, đang bao chứa tuyệt tác cơ khí một thời của Mỹ: Một cỗ xe nặng tới 37 tấn, dài 16,7 mét, cao 3,6 mét - chiếc Antarctic Snow Cruiser (tạm dịch: Xe Vượt Tuyết Nam Cực).
Chuyện về chiếc Antarctic Snow Cruiser có lẽ là câu chuyện truyền cảm nhất về sức sáng tạo và lòng kiên trì của con người. Song, chiếc Antarctic Snow Cruiser, cỗ xe được xây dựng phục vụ dự án khai phá Nam Cực nhưng chưa bao giờ được hồi hương, cũng có lý do lớn không kém kích thước của nó để chứng minh nó là một nỗi thất bại ê chề.
Ảnh đồ họa: Mustard
Cỗ xe khổng lồ Antarctic Snow Cruiser là dự án đầy tham vọng do nhà thám hiểm lừng danh Admiral Richard Byrd chỉ đạo. Người ngay dưới cấp ông, Tiến sĩ Thomas Poulter sau khi tham gia chuyến thám hiểm Nam Cực năm 1934 đã mang về ý tưởng xây dựng một phương tiện chuyên dụng, cực lớn để khai phá vùng đất lạnh lẽo ở cực Nam Trái Đất. Thứ phương tiện đó sẽ là một chiến binh bất khả chiến bại, đủ sức mạnh vượt qua những tuyến đường dài đằng đẵng đầy những băng tuyết trong thời tiết cắt da cắt thịt.
Với vai trò giám đốc khoa học tại Quỹ Nghiên cứu của Viện Khoa học Armour, bang Chicago, Mỹ, Tiến sĩ Poulter đã thuyết phục các đồng nghiệp của mình thiết kế chiếc Antarctic Snow Cruiser. Riêng chuyện thuyết phục cũng đã tốn tới 2 năm, có lẽ vì dự án này quá không bình thường.
Ảnh đồ họa: Mustard
Trong khi Admiral Richard Byrd lên kế hoạch cho chuyến thám hiểm Nam Cực tiếp theo vào mùa xuân năm 1939, Tiến sĩ Poulter và giám đốc quỹ, ông Harold Vagtborg, đã thành công đưa kế hoạch xây dựng cỗ xe Antarctic Snow Cruiser vào kế hoạch và trình lên Nhà Trắng. Quỹ Nghiên cứu sẽ là đơn vị chịu trách nhiệm xây dựng cỗ xe và lên dự trù kinh phí khoảng 150.000 USD (tương đương gần 3,3 triệu USD ngày nay).
Thời khắc lịch sử của cỗ xe Antarctic Snow Cruiser bắt đầu vào 8/8/1939. Điều đáng kinh ngạc là tổng thời gian xây dựng cỗ xe chỉ mất 11 tuần. Về mặt thiết kế, chiếc xe có phần đầu và đuôi dài để có thể vượt qua những hố băng với độ rộng tối đa 4 mét. Chiếc xe gồm 4 bánh, nằm sâu trong vòm bánh để tận dụng hơi nóng từ động cơ đốt trong, giúp cho những chiếc lốp cao su không vân cao 3 mét khỏi bị nứt trong thời tiết giá lạnh.
Cách Antarctic Snow Cruiser vượt qua hố sâu. Đồ họa: Mustard
Antarctic Snow Cruiser được thiết kế để một nhóm gồm bốn hoặc năm người cùng sống trong không gian đủ rộng bên trong chiếc xe. Đầu xe có một cabin đặt trên cao, chính là buồng lái. Lưng cỗ xe được thiết kế để có thể mang theo một chiếc máy bay nhỏ để khảo sát địa hình. Phía dưới cùng của cỗ xe là cụm động cơ, máy làm tan băng, máy phát điện, bơm và máy nâng.
Sơ đồ các khoang bên trong Antarctic Snow Cruiser.
Nằm ngay phía trước cụm bánh trước là nơi đặt động cơ: Là 2 khối động cơ diesel 6 xilanh thẳng hàng của Cummins, có tổng công suất khoảng 300 mã lực. 2 khối động cơ này gắn với 2 máy phát điện và 4 động cơ điện - có tổng công suất 300 mã lực. Sau cụm bánh trước là phòng tối rửa phim, sau đó là không gian sinh hoạt và nơi ngủ của các thành viên trên cỗ xe này. Trên chiếc Antarctic Snow Cruiser cũng có một khu nhà kho, nằm tại phía đuôi xe, và nằm sau cùng là nơi chứa một cặp lốp dự phòng.
Thiết kế của cỗ xe Antarctic Snow Cruiser được xem là một thành tựu đáng nể của ngành cơ khí Mỹ. Song, Antarctic Snow Cruiser gặp một chút vấn đề ngay trước khi nó bắt đầu chuyến hành trình không hồi kết của mình tại Nam Cực. Antarctic Snow Cruiser được sản xuất ở một nơi gần bang Chicago, Mỹ, và nó cần di chuyển hơn 1600km tới bến tàu ở Boston - nơi con tàu North Star của Lực lượng Hải Cảnh Mỹ đang neo đậu, chờ để đưa nó tới vùng đất lạnh lẽo xa xôi.
Theo định nghĩa hiện đại, Antarctic Snow Cruiser là một mẫu xe lai điện.
Cách nào để đưa chiếc Antarctic Snow Cruiser tới bến tàu? Phương án hợp lý nhất có lẽ là để chính nó tự di chuyển tới điểm cần tới. Dù sao, Antarctic Snow Cruiser là cỗ xe được thiết kế để băng qua những địa hình hiểm trở và môi trường khắc nghiệt nhất ở Nam Cực, chút đường bằng trải nhựa không có gì quá khó khăn, có lẽ trừ việc tốc độ tối đa của Antarctic Snow Cruiser chỉ khoảng 50km/h.
Nhóm của nhà thám hiểm Admiral Byrd lẽ ra nên cân nhắc kỹ hơn đến những lời cảnh báo về chuyến đi "thực địa" mà rất nhiều cảnh sát phải tham gia để hộ tống, và cũng đầy rẫy vấn đề. Ngoài việc bị một chiếc xe tại húc vào khi ở bang Indiana, Antarctic Snow Cruiser còn gặp vấn đề về bơm nhiên liệu. Khi đi tới gần Lima, bang Ohio, Mỹ, Antarctic Snow Cruiser đã cán qua lan can của một cây cầu và mắc kẹt ở một con lạch trong những 3 ngày. Trục trặc nhỏ này đã dấy lên câu hỏi rằng nếu như Antarctic Snow Cruiser phải giơ tay hàng trước những khó khăn ở ngay lục địa nước Mỹ, làm sao nó có thể đương đầu với những khó khăn có thể lớn hơn ở Nam Cực?
Cỗ xe Antarctic Snow Cruiser mắc kẹt ở con lạch khoảng 3 ngày.
Câu hỏi đó được đặt ra hoàn toàn hợp lý, khi đã có khoảng 125.000 người tới xem chiếc Antarctic Snow Cruiser như con gấu lớn bị gây tê bán thân ì ạch vượt qua con lạch nhỏ; cùng lúc, cỗ xe xuất hiện ngạo nghễ trên một loạt tờ báo, tạp chí, bao gồm trang bìa của tờ báo khoa học nổi tiếng Popular Mechanics. Cỗ máy khổng lồ này đã mê hoặc được nhiều người thì cũng có không ít đặt dấu hỏi về năng lực thực sự của nó.
Cảnh Antarctic Snow Cruiser di chuyển từ thuyền xuống. Đồ họa: Mustard (Lưu ý: Tốc độ thực tế chậm hơn)
Tới 12/11/1939, Antarctic Snow Cruiser đã tới được bến tàu, thậm chí đến trước kế hoạch. Hành trình đưa Antarctic Snow Cruiser tới Nam Cực đã thành công. Vào ngày 15/1/1940, cỗ xe Antarctic Snow Cruiser chính thức đặt lốp lên băng tuyết Nam Cực sau khi suýt rơi xuống biển khi di chuyển từ trên tàu xuống trên cây cầu tạm bằng gỗ. Song, đây có lẽ lại là giây phút huy hoàng cuối cùng của Antarctic Snow Cruiser.
Sau khi đặt lốp lên băng tuyết Nam Cực, bộ lốp nhẵn thín, không vân đã lộ rõ nhược điểm: Bánh cứ quay tròn còn xe gần như không nhúc nhích, trong vô vọng. Phương án mà các thành viên chuyến thám hiểm nghĩ ra là mắc xích vào 2 lốp sau, nhưng nhiêu đó vẫn chưa đủ để cỗ xe 37 tấn vượt qua những con đồi tuyết phẳng. Khi chưa có được phát hiện vĩ đại nào ở Nam Cực, thành viên đoàn thám hiểm đã "phát hiện" ra rằng nếu đi lùi thì chiếc xe di chuyển tốt hơn. Và cứ thế, chiếc xe đã đi lùi khoảng 150km trước khi dừng lại.
Sơ đồ di chuyển dự kiến của Antarctic Snow Cruiser, bắt đầu từ Căn cứ phía Tây (West Base). Ảnh đồ họa: Mustard
Chỉ nửa tháng sau đó, ngày 27/1/1940, Tiến sĩ Poulter đã rời bỏ Antarctic Snow Cruiser, chỉ để lại vài người thực hiện thí nghiệm, gồm nghiên cứu địa chấn, đo tia vũ trụ và lấy mẫu tuyết.
Dù dự án Antarctic Snow Cruiser đã mang đến một thất bại ê chề, từ bộ lốp không bám đến hệ truyền động yếu, cỗ xe lại thành công trong việc trở thành một căn cứ "bất động" để các nhà nghiên cứu sinh sống. Cơ cấu làm mát - sưởi ấm của xe cũng được đánh giá thành công khi đưa dung dịch làm mát động cơ đi khắp cabin xe, giúp nhiệt độ bên trong xe ổn định ở khoảng âm 45 độ C (theo Chương trình Nghiên cứu Nam Cực Úc thì nhiệt độ Nam Cực có thể rơi vào khoảng âm 10 độ C ở ven biển, hoặc âm 60 độ C ở sâu bên trong).
Sau này, Tiến sĩ Poulter muốn quay trở lại với chiếc Antarctic Snow Cruiser và chỉnh sửa để có thể hoàn thành chuyến thám hiểm, nhưng lúc đó thì Mỹ đã tham gia vào Chiến tranh Thế giới thứ 2 nên không còn ngân quỹ cho chuyến tham hiểm. Dự án Antarctic Snow Cruiser chính thức bị bỏ mặc ở căn cứ Little America III từ ngày 22/12/1940.
Đoàn thám hiểm cùng chiếc Antarctic Snow Cruiser. Lần lượt từ trái sang: C. W. Griffith - Thợ máy; Tiến sĩ Franklin Alton Wade - Chỉ huy; Felix L. Ferranto - Vận hành radio; Theodore Argyres Petras - Phi công. Nguồn: C.C. Shirley / United States Antarctic Service
Thời hậu chiến với những tiến bộ của khoa học và công nghệ, Antarctic Snow Cruiser chưa từng được nhắc đến một lần nữa. Vào năm 1946, các nhà thám hiểm đã xác định vị trí của nó, và lần tiếp theo vào năm 1958; thời gian sau đó, một cái cột bằng tre đánh dấu vị trí của chiếc Antarctic Snow Cruiser là dấu hiệu duy nhất để tìm ra nó. Antarctic Snow Cruiser đã bị chôn vùi cả mét dưới tuyết.
Lần cuối cùng các nhà thám hiểm thấy chiếc Antarctic Snow Cruiser, bên trong cỗ xe vẫn vẹn nguyên như ngày người ta rời bỏ nó: Giấy báo, đồ đạc, mẩu tàn thuốc lá vẫn ở đó. Tới nay, số phận của chiếc Antarctic Snow Cruiser là một dấu hỏi. Có lẽ giống như câu chuyện giả tưởng về một con muỗi mang giọt khủng long bị lưu giữ vĩnh cửu và vẹn nguyên trong hổ phách, chiếc Antarctic Snow Cruiser sẽ nằm mãi mãi dưới băng giá và trở thành một kỷ vật để đời sau khai phá, chiêm ngưỡng và có lẽ cả ngưỡng mộ nỗ lực khai phá hành tinh của con người thế kỷ 20.
