Doanh thu của Nga từ xuất khẩu phân bón đã tăng vọt trong năm vừa qua mặc dù doanh số bán hàng có giảm nhẹ, tuy nhiên giá phân bón tăng vọt do khan hiếm đã mang đến cho Nga khoản lợi nhuận khổng lồ - ngành hàng hiếm hoi giúp Moscow có thể yên tâm phần nào sau 1 năm "bão tố" trên thị trường năng lượng.
Mặt hàng của năm
Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, trong 10 tháng đầu năm 2022, xuất khẩu phân bón của Nga đã tăng 70% lên 16,7 tỷ USD so với cùng kỳ năm 2021.
Thống kê nhập khẩu từ các đối tác thương mại của Moscow cho thấy, về mặt khối lượng, doanh số bán hàng ở nước ngoài của nhà xuất khẩu phân bón lớn nhất thế giới chỉ giảm 10% so với cùng kỳ năm trước. Điều này đã đi ngược với dự đoán của giới phân tích rằng các chuyến hàng sẽ sụp đổ sau khi xung đột giữa Nga và Ukraine xảy ra.
Xuất khẩu phân bón của Nga khởi sắc trong năm 2022. Đồ họa: FT
Thực phẩm và phân bón xuất khẩu từ Nga đã được miễn trừ khỏi lệnh trừng phạt của phương Tây để hỗ trợ an ninh lương thực, đặc biệt là cho các nước nghèo. Moscow đã và đang tăng cường xuất khẩu sang các nước như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ và Việt Nam.
Josef Schmidhuber của Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên hợp quốc - FAO cho biết: “Các quốc gia như Ấn Độ là những nước được hưởng lợi nhiều nhất trong nhập khẩu phân bón."
Các quan chức Nga và EU đã lo ngại rằng một số người mua, ngân hàng và công ty bảo hiểm của họ đã tự trừng phạt và tránh mua sản phẩm từ Nga và có nguy cơ dẫn đến thiếu hụt trong ngành này.
Tháng trước, EU đã làm rõ việc miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt đối với xuất khẩu nông nghiệp và phân bón của Nga sau khi các quốc gia thành viên EU nói rằng họ lo ngại các lô hàng có khả năng bị đình trệ. Bởi vậy EU đã đưa ra các miễn trừ mới cho phép các quốc gia thành viên EU mở phong tỏa tài sản của các cá nhân bị trừng phạt có liên quan đến lĩnh vực nông nghiệp và phân bón của Nga.
Giá phân bón bắt đầu tăng ngay cả trước khi xảy ra xung đột và Nga giảm nguồn cung cấp khí đốt tự nhiên - yếu tố quan trọng để sản xuất phân đạm. Giá phân kali - một loại phân bón quan trọng khác tăng vọt sau khi các chính phủ phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với Belarus, một trong những nhà sản xuất chất dinh dưỡng cây trồng hàng đầu.
Sau đó, giá khí đốt tăng mạnh sau cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine đã dẫn đến việc đóng cửa các nhà máy ở châu Âu, làm tăng giá phân bón nitơ, vốn rất quan trọng đối với sản lượng và chất lượng sản xuất lương thực.
Năm khởi sắc khó kéo dài
Tuy nhiên, khó có thể nói chắc chắn rằng Nga có tiếp tục được hưởng lợi từ giá cao hơn trong năm nay hay không. Giá khí đốt giảm gần đây tại châu Âu do thời tiết ấm hơn bình thường đã dẫn đến giá phân bón thấp hơn, với việc các nhà sản xuất trong khu vực đang tăng cường sản xuất.
Schmidhuber cho biết: “Điều này có nghĩa là nhập khẩu của các nước EU sẽ giảm đáng kể và là tin tốt cho nông dân trên toàn thế giới."
Chris Lawson, người đứng đầu bộ phận phân bón tại công ty tư vấn CRU cho biết: “Sản xuất ở châu Âu đang có lãi và các nhà sản xuất đang tiếp tục đẩy mạnh sản xuất phân bón. Nguồn cung cấp nitơ toàn cầu rất dồi dào và chúng tôi cho rằng giá phốt phát và kali sẽ tiếp tục giảm."
Xuất khẩu ngũ cốc năm 2022 của Nga tăng vọt. Đồ họa: FT
Theo dữ liệu từ công ty theo dõi tàu biển Sea, các lô hàng ngũ cốc cũng đã trở lại mức trước khi xảy ra xung đột. Khối lượng ngũ cốc bao gồm lúa mì và ngô, được vận chuyển trong 3 tháng qua của năm 2022 đã tăng 21% so với cùng kỳ năm trước.
Một mặt hàng chưa có sự phục hồi trong xuất khẩu là amoniac, nguyên liệu cho phân bón nitơ do đóng cửa một đường ống dẫn qua Ukraine. Nga chiếm khoảng 12% thị trường xuất khẩu amoniac toàn cầu và dữ liệu của FAO cho thấy xuất khẩu hóa chất này của Nga, cũng được sử dụng trong các ngành công nghiệp như nhựa và dệt may, đã giảm 76% về khối lượng trong 9 tháng đầu năm 2022 so với cùng kỳ năm 2021.
Thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen giữa Moscow và Kyiv do Liên Hợp Quốc làm trung gian và được gia hạn vào tháng 11 bao gồm cam kết khởi động lại hoạt động xuất khẩu amoniac của Nga bằng cách mở lại đường ống. Các nhà phân tích và công ty phân bón Nga, bao gồm cả tỷ phú phân bón Nga Dmitry Mazepin - người đang bị trừng phạt đã kêu gọi nối lại các chuyến hàng mặc dù giá phân bón nitơ quốc tế đã giảm trong thời gian gần đây.
Theo FT, Bloomberg