Trong những ngày đầu tháng 10, diễn biến của thị trường chứng khoán khiến nhiều nhà đầu tư "đau đầu". Thị trường liên tục đảo chiều từ giảm thành tăng, rồi lại giảm mạnh hơn trong phiên tiếp theo khiến khó có thể đưa ra kết luận về khả năng tạo đáy của thị trường. Trong thời điểm này, sự sáng suốt, kỉ luật cảm xúc của những nhà đầu tư chứng khoán rất quan trọng.
Trong đầu tư chứng khoán, chỉ số IQ không phải là tấm vé đảm bảo thành công. Trong lịch sử, những người được cho là thông minh bậc nhất thế giới lại từng thua lỗ “sấp mặt” khi đầu tư chứng khoán. Ví dụ điển hình nhất là thiên tài nổi bật của thế giới từng thua lỗ nặng nề: nhà vật lý học thiên tài Isaac Newton và đại văn hào Mark Twain.
Nhà văn Mark Twain lỗ nặng vì đầu tư "nghiệp dư"
Nhà văn Mark Twain (tên thật là Samuel Langhorne Clemens) được cả thế giới biết đến với các tác phẩm nổi tiếng như Những cuộc phiêu lưu của Tom Sawyer, Những cuộc phiêu lưu của Huckleberry Finn, Hoàng tử và Chú bé nghèo khổ, Cuộc sống trên sông Mississippi… Sự nổi tiếng với tư cách là một nhà văn đã mang lại cho ông sự giàu có đáng kể.
Nhưng bên cạnh sự nổi tiếng trên diễn đàn văn học, Mark Twain còn rất nổi tiếng trong cộng đồng đầu tư bởi những vụ thua lỗ thê thảm và vô số sai lầm khi kinh doanh.
Mark Twain từng có một cơ hội đầu tư lớn, nhưng ông lại bỏ lỡ nó trong nuối tiếc vì sự lưỡng lự.
Đó là năm 1877, Mark Twain có cuộc gặp gỡ với Alexander Graham Bell - người phát minh ra chiếc điện thoại đầu tiên và người đại diện của công ty Bell Telephone Company. Biết nhà văn Mark Twain nổi tiếng là một người yêu thích những phát minh mới, họ ngỏ ý mời ông đầu tư và tin chắc rằng phát minh này sẽ mang đến một tương lai rực rỡ.
Đại văn hào khi ấy, dù có sẵn khá nhiều tiền nhưng sau một hàng loạt thua lỗ trong đầu tư, tinh thần của ông đã không còn hào hứng trước những thương vụ đầu tư nữa. Dù được đại diện công ty điện thoại kiên trì thuyết phục với hàng loạt ưu đãi như chỉ với 500 USD là có thể sở hữu một khối lượng lớn cổ phiếu nhưng ông vẫn kiên quyết từ chối xuống tiền.
Sau đó, ông cho một người bạn vay 5.000 USD để làm ăn. Nhưng chỉ 3 ngày sau khi nhận được tiền, người bạn này đã phá sản. Còn về phần phát minh điện thoại, 9 năm sau, 150 nghìn chiếc điện thoại đã được lắp đặt ở Mỹ. Điện thoại trở thành một trong những phát minh quan trọng nhất và là ngành kinh doanh mang lại lợi nhuận bậc nhất thời bấy giờ.
Nhưng vì quyết định “giữ chặt tiền” gần chục năm trước đó, Mark Twain chỉ có thể tiếc nuối.
Vào tuổi 59 (tức thập niên 1880), Mark Twain đã có vụ thua lỗ nổi tiếng nhất, khiến ông mất ít nhất 150.000 USD, tương đương 4 triệu USD ngày nay.
Trong hơn một thập kỷ, Twain đã đầu tư vào máy in do Paige phát minh, một chiếc máy nặng gần 4 tấn và hứa hẹn sẽ cách mạng hóa ngành xuất bản báo, sách và tạp chí. Tuy nhiên, người phát minh ra cỗ máy, ông Paige đã từ chối việc đưa cỗ máy ra thị trường cho đến khi ông ta cảm thấy đúng thời điểm.
Trong các năm từ 1881 tới 1894, khi Paige quyết định đưa sản phẩm này ra thị trường thì đã có hàng trăm đối thủ khác. Không thể chiến thắng trong cuộc cạnh tranh khốc liệt, cuối cùng chiếc máy in tưởng là tiềm năng đã thất bại thê thảm. Nhà văn Mark Twain đã lỗ hàng trăm nghìn USD trong vụ đầu tư kể trên.
Sau này, Mark Twain còn đầu tư vào Plasmon, một hãng chiết tách sữa bột, một công ty ròng rọc hơi nước, và một công ty bảo hiểm khởi nghiệp… nhưng đều thua lỗ. Nợ nần chồng chất đã khiến Mark Twain tìm đến sàn chứng khoán mong tìm được vận may. Thế nhưng, ông càng đánh càng thua lỗ bởi quyết định mua và bán cổ phiếu sai thời điểm. Một trong nhiều ví dụ về sự thua lỗ của Mark Twain là cổ phiếu Công ty Đường sắt Liên lục địa Oregon. Ông đã mua với giá 78 đô la một cổ phiếu và bán ở giá 12 đô la.
Chuỗi thất bại đắng cay của đại thi hào đó sau này được đúc kết bằng câu danh ngôn mà ông mượn miệng nhân vật chính Wanxon thốt ra trong truyện ngắn “Bi kịch của chàng Wanxon ngốc nghếch”: “Tháng Mười, đấy là tháng chơi cổ phiếu nguy hiểm nhất. Còn các tháng nguy hiểm khác là tháng Bảy, tháng Một, tháng Chín, tháng Tư, tháng Mười một, tháng Năm, tháng Ba, tháng Sáu, tháng Mười hai, tháng Tám và cả tháng Hai nữa.”
Đầu tư thua lỗ, nhà văn nổi tiếng quyết định quay lại với văn đàn. Với tài năng thiên bẩm. ông đã dần dần gặt hái được nhiều thành công hơn và dần dần phục hồi tài sản bằng cách đi diễn thuyết và viết văn.
Isaac Newton – IQ cao không có nghĩa là đầu tư giỏi
Isaac Newton là một thiên tài, là nhà bác học thông minh hàng đầu thế giới với chỉ số IQ 190-200. Nhưng chỉ số IQ cao chót vót cũng không thể giúp ông thành công khi đầu tư trong thị trường chứng khoán.
Câu chuyện về sự thua lỗ của Newton tại South Sea đã trở thành một trong những câu chuyện nổi tiếng nhất trong lịch sử ngành tài chính. Khi nhắc tới thất bại này, Newton đã nói: “Tôi có thể tính toán chuyển động của các thiên thể nhưng bất lực trước sự điên rồ của con người”.
South Sea Co. là một đơn vị vận tải và thương mại đã thao túng chính quyền để giành được hợp đồng giao thương độc quyền tại Nam Mỹ, vùng biển Caribbean và vùng châu Á – Thái Bình Dương.
Năm 1719, nhận thấy thị trường thuận lợi, công ty này quyết định bán cổ phiếu ra công chúng và sớm trở thành cơn sốt đầu cơ tại đây. Và nhà vật lý học Issac Newton là một trong những người chạy theo cơn sốt ấy.
Ông Jason Zweig của The Wall Street Journal kể đã một giai thoại về cuộc phiêu lưu đầu tư của Newton vào công ty South Sea trong cuốn sách “Nhà đầu tư thông minh”:
“Mùa xuân năm 1972, Isaac Newton sở hữu cổ phần của công ty South Sea, cổ phiếu nổi tiếng nhất ở London. Nhận thấy thị trường đang vượt ngoài tầm kiểm soát, nhà vật lý học vĩ đại đã bán đi cổ phiếu của mình ở South Sea, thu về 100% lợi nhuận với tổng giá trị 7.000 bảng Anh. Nhưng chỉ vài tháng sau đó, vì sự sôi động và nhiệt tình của thị trường, ông quay lại đầu tư vào South Sea với mức giá cao hơn rất nhiều, và đã lỗ 20.000 bảng (hơn 3 triệu USD tính theo giá giai đoạn 2002-2003). Trong quãng đời còn lại, ông "cấm mọi người nhắc đến từ South Sea trước mặt mình”.
Thất bại nặng nề trong đầu tư của Newton rõ ràng không phải do ông thiếu tầm nhìn kinh doanh, thông tin hay năng lực kém. Việc chưa hình thành kỷ luật về cảm xúc, dễ bị cuốn theo đám đông là lý do chính khiến ông vấp ngã đau đớn.
Câu chuyện của Newton là ví dụ cho thấy sự khắc nghiệt trong đầu tư chứng khoán. Thiếu kỷ luật cảm xúc, bị cuốn theo đám đông, nhà đầu tư rất dễ sập bẫy. Điều quan trọng nhất trong đầu tư không phải là trí thông minh mà cần xây dựng nguyên tắc mua/bán, kỷ luật cảm xúc nghiêm khắc thì mới có thể tồn tại.
Nhà đầu tư thiên tài Warren Buffett từng có câu nói nổi tiếng: “Việc đầu tư thành công trong cuộc đời không đòi hỏi một chỉ số IQ cao chót vót, tầm hiểu biết kinh doanh sâu sắc hay thông tin. Những gì cần có là một khuôn khổ trí tuệ sáng suốt để đưa ra quyết định và khả năng khiến cho cảm xúc không phá hủy nền tảng đó. Bạn phải tự đưa ra kỷ luật cho cảm xúc”.
Newton rõ ràng là một người thông minh xuất chúng. Nhưng sự thua lỗ này cho thấy ông không phải là một nhà đầu tư thông minh vì đã để cảm xúc xu hướng đám đông chi phối.
Hay như Graham đã mô tả: "Quả thật, vấn đề chính và thậm chí là kẻ thù tồi tệ nhất của nhà đầu tư có khả năng là chính anh ta."
Cơ hội làm giàu trong thế giới này rất nhiều. Vấn đề là bạn có đủ năng lực để nhận ra và nắm bắt lấy cơ hội hay không. Newton hay Mark Twain đều có chỉ số IQ hơn người, kiến thức sâu rộng trong lĩnh vực của họ. Nhưng đối với việc đầu tư, họ lại chỉ là "nghiệp dư". Kiếm tiền ở thị trường chứng khoán không dễ dàng. Đó là một thách thức ngay cả đối với những nhà đầu tư chuyên nghiệp.
Vượt qua giới hạn của bản thân, kỳ vọng kiếm "một món lời lớn" bên ngoài vùng an toàn của mình có thể khiến bạn phải trả giá rất đắt. Bởi vậy, bạn hãy biết mình là ai và tìm hiểu rõ việc mình làm là gì trước khi dấn thân.
Nguồn BI, Time...