Người Maya cổ đại đã xây dựng hàng trăm kim tự tháp trên khắp miền Trung Bộ Châu Mỹ (Mesoamerica) trong khoảng khoảng thời gian từ 1.000 năm trước Công nguyên đến năm 1.500 sau Công nguyên, và theo đó, họ đã đặt rất nhiều đồ tạo tác bên trong chúng.
Nhưng chính xác thì họ đã đặt những gì bên trong chúng?
Palenque là khu khảo cổ học nằm ở rìa phía tây Chiapas, Mexico. Nơi đây có một số tượng điêu khắc và công trình kiến trúc cổ của người Maya. Hầu hết các công trình di tích của Palanque có từ năm 600 - 800. Ở đây có những ngôi đền kim tự tháp được khắc chữ với nét kiến trúc độc đáo thu hút đông đảo khách du lịch đến tham quan và tìm hiểu. Những tác phẩm chạm khắc và nghệ thuật đắp nổi bằng vữa tường ở Palenque luôn đem đến cho du khách niềm thích thú.
Hóa ra, giống như các kim tự tháp của Ai Cập cổ đại, những kim tự tháp do người Maya xây dựng cũng chứa nhiều kho báu và đồ chôn cất. Nhưng điều khiến chúng đặc biệt hơn các kim tự tháp Ai Cập chính là bên trong những kim tự tháp này còn có những kim tự tháp khác nhỏ hơn ở bên trong.
Ví dụ, kim tự tháp "El Castillo", tại địa điểm Chichén Itzá ở Bán đảo Yucatán, nó là một kim tự tháp khổng lồ với cấu trúc hết sức đặc biệt, nó có rất nhiều kim tự tháp nằm bên trong với cách sắp xếp giống như một con búp bê Matryoska (búp bê Nga).
Kim tự tháp này cao 24m, được xây dựng vào khoảng thế kỷ thứ 9, được coi là một bằng chứng cho trình độ hiểu biết thiên văn học rất cao của người Maya. Vào những ngày Xuân phân và Thu phân, bóng nắng trên kim tự tháp sẽ tạo ra hình thù con rắn uốn lượn đang trườn xuống dọc lối đi chính của tháp. Ngoài ra, cùng với phần đỉnh, kim tự tháp có tổng cộng 365 bậc, tượng trưng cho chiều dài của một năm trong lịch của người Maya.
Andrés Tejero-Andrade, một giáo sư tại Đại học Tự trị Quốc gia Mexico (UNAM), người đã nghiên cứu và viết: "Những cư dân cổ đại của bán đảo Yucatán, khi họ đến một địa điểm sinh sống và tình cờ địa điểm này đã từng bị bỏ hoang trước đây, họ đã không phá hủy các cấu trúc cũ. Thay vào đó, họ xây dựng một kiến trúc mới bao phủ lên những cấu trúc đã có".
Và kiểu xây dựng này không phải là duy nhất đối với El Castillo; Denisse Lorenia Argote Espino, một nhà nghiên cứu tại Viện Nhân chủng học và Lịch sử Quốc gia Mexico (INAH) cho biết việc xây dựng một kim tự tháp trên đỉnh một kim tự tháp khác "là một thực tế phổ biến trong thời kỳ tiền Tây Ban Nha -trước khi người Tây Ban Nha đến" và rằng "các cấu trúc chính trong các khu định cư lâu đời thường có một số giai đoạn kiến tạo tương tự".
Jaguar Throne(Ngai báo) bên trong kim tự tháp "Templo de Kukulkán" - một kim tự tháp bậc thang ở Mesoamerican nằm ở trung tâm của địa điểm khảo cổ Chichén Itzá. Được xây dựng bởi nền văn minh Maya tiền Tây Ban Nha vào khoảng giữa thế kỷ 9 và 12 sau Công nguyên. Kim tự tháp này được xây dựng như một ngôi đền thờ thần Kukulkan, vị thần rắn có lông có quan hệ mật thiết với thần Quetzalcoatl của người Aztec.
Tuy nhiên, những đống kim tự tháp như vậy không phải là thứ phổ biến nhất mà các nhà khảo cổ học tìm thấy ở các kim tự tháp Maya. Bởi các kim tự tháp của người Maya được sử dụng làm những ngôi đền, địa điểm tổ chức nghi lễ, hay được dùng làm lăng mộ cho những người cai trị hoặc những cá nhân ưu tú khác.
Những vật chôn cất theo đó thường là các đồ tạo tác như mặt nạ ngọc bích (dành cho người đã khuất), hạt ngọc bích, lưỡi kiếm obsidian và gai cá đuối...
Calakmul là khu di tích ẩn bên trong khu rừng nhiệt đới của Campache, Mexico. Calakmul cao 55m, là kim tự tháp rộng nhất so với các di tích cổ khác. Đến với Calakmul, du khách sẽ thực sự thích thú khi biết thêm về lịch sử hào hùng và nền văn hóa đặc sắc của đế chế Maya cổ.
Karl Taube, một giáo sư nhân chủng học tại Đại học California, Riverside, đã viết trong một bài báo năm 2005 được đăng trên tạp chí Ancient Mesoamerica: "Người Maya cổ điển quý trọng ngọc bích không chỉ vì sự quý giá và vẻ đẹp của nó, ngọc bích còn được xem là biểu tượng của sự cao quý. Ví dụ, người Maya liên kết ngọc bích với ngô, quyền cai trị và gió. Ngọc là một thành phần quan trọng trong các nghi lễ an táng và nghi lễ tưởng nhớ các vị thần và tổ tiên".
Kim tự tháp Maya chứa nhiều hiện vật đáng chú ý khác. Ví dụ, một kim tự tháp ở địa điểm San Bartolo, phía bắc Guatemala, chứa một mảnh của lịch Maya sớm nhất từng được tìm thấy, có niên đại hơn 2.200 năm.
Một kim tự tháp tại Copan, Honduras, có một dòng chữ lớn chứa hơn 2.000 chữ khắc Maya được khắc trên cầu thang của nó. Dòng chữ kể về lịch sử của những người cai trị Copan, theo báo cáo của Viện Bảo tồn Getty năm 2006. Người Maya sử dụng một hệ thống chữ viết đôi khi được gọi là "chữ tượng hình của người Maya". Hệ thống chữ viết này có các ký tự biểu thị âm thanh tạo thành từ mà các học giả có thể đọc và dịch.
